Iş makinelerinden tarım makinelerine, pompa ve kompresörlerden jet türbini parçalarına, tekstil makinelerinden iklimlendirme ekipmanlarına yayılan...

İş makinelerinden tarım makinelerine, pompa ve kompresörlerden jet türbini parçalarına, tekstil makinelerinden iklimlendirme ekipmanlarına yayılan geçmiş bir yelpazede rekabet gücüne ulaşıldı. Bu gelişmelere rağmen sektörün mevcut durumu değerlendirildiğinde ilerleme için yeni bir yaklaşıma ihtiyaç duyuluyor. Makine sanayisine atfedilen önem dikkate alındığında makine sanayisine yönelik strateji ve politikaların yeterli olmadığı görülüyor. Bu çerçevede makine sanayisinin bugünkü durumu değerlendirilmekte ve gelişme önerileri sunulmaktadır.

TÜRK MAKİNE SANAYİSİ İÇİN GÜNCEL DEĞERLENDİRME

1. Bir ülkenin sanayileşmiş ülke olabilmesi için kendi üretim ve ürün teknolojisine sahip olması gerekir. Bu da ancak makine sanayisinin gelişmesi ve ülkenin makine sanayisinde üretim teknolojisine sahip olunabilmesi ile mümkündür. Bu vasfa ulaşmış ülkeler sanayileşmiş ülke statüsü almaktadır. Sanayide çok üretim yapmak ile sanayileşmiş ülke olunamamaktadır. Bu nedenle sanayileşmiş tüm ülkeler makine sektörüne öncelikli ve ayrıcalıklı bir yer vermektedir.

2. Türkiye sanayileşmiş ülke olma hedefine sahip bir ülkedir. Bu nedenle öncelikle makine sanayinde yeterli teknolojik gelişmeyi ve rekabet gücünü sağlamak zorundadır.

3. Türkiye 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefine sahiptir. Makine sanayisinin ise hedefi 100 milyar dolardır. İhracatı yüksek tüm ülkelere bakıldığında sürükleyici sektör makine sektörü olmaktadır. Almanya, Japonya, İtalya, Güney Kore, Tayvan ve hatta Çin’de makine sektörü ihracatı sürüklemektedir. Bu çerçevede Türkiye’nin ihracat hedeflerine ulaşabilmesi için de diğer ülkelerde olduğu gibi makine sektörü ayrıcalıklı olarak desteklenmelidir.

4. Endüstri 4.0 akıllı makinelere geçiş olup, temelinde makine sanayisinin dönüşümü yatmaktadır. Bu nedenle Endüstri 4.0’a geçiş ancak makine sanayisindeki gelişme ile mümkün olacaktır. Makine sanayisi bu dönüşüm sürecinde yazılım, bilişim, elektronik, mekatronik gibi disiplinler ile iç içe girmektedir. Türkiye’nin hedeflediği ileri teknoloji yoğunluklu sanayi üretimine geçişi ancak makine sanayisinin gelişmesi ve Endüstri 4.0’ın yakalanması ile mümkün olacaktır.

5. Makine sanayisi aynı zamanda mühendislik bilgisi ve girdisi en yoğun sektörlerden biridir. Bu nedenle fen bilimleri ile mühendislik alanındaki gelişmeye, nitelikli işgücü yetiştirilmesine, gelişmiş Ar-Ge tabanı sunulmasına makine sanayisi çok önemli katkı sağlayan bir sektörüdür.

6. Türkiye’de makine sektörünün gelişmesi ve ihracatın artırılması aynı zamanda istikrarlı büyüyen bir iç pazar ile mümkün olacaktır. Ancak ne yazık ki son beş yıldır özel sektör makine yatırımları küçülmektedir. Böyle bir pazarda ölçek yakalamak ve gelişmek mümkün değildir.

7. Özel sektör ile kamu sektörünün makine yatırımlarındaki küçülmeye rağmen önemli bir sorun ise makine ithalatının sürekli artıyor olmasıdır. İthalat artışının sürmesinin birkaç önemli nedeni bulunmaktadır. Bunlardan ilki yatırım teşvik sisteminde ithal makinelere sağlanan kolaylıklardır. İkincisi kullanılmış makine ithalatındaki serbestidir. Üçüncüsü kamu kurumlarının ihalelerindeki şartnamelerin yabancı makineleri işaret etmesidir. Dördüncüsü kamu yetkililerinin yatırımlarda yabancı makineleri tercih etmeleridir. Bu koşullar altında en büyük ihracat pazarı dünyanın makine sanayisinde en gelişmiş ülkesi Almanya olan Türk makine sanayisi iç pazarda rekabet edememektedir.

8. Türk makine sektörü için öncelikli ve ayrıcalıklı hiçbir yatırım, üretim, Ar-Ge ve ihracat teşvik unsuru bulunmamaktadır. Ayrıca sektördeki tüm oyuncular da gelişmişlik farklarına ve potansiyellerine bakılmaksızın aynı unsurlar ile desteklenmektedir. Niteliksiz ve potansiyeli olamayan firmaların da aynı şekilde desteklenmesi piyasayı bozmaktadır.

TÜRK MAKİNE SANAYİSİ İÇİN ÖNERİLER

1. Öncelikle yurt içinde yatırım ortamı yeniden iyileştirilmeli ve güven yeniden sağlanmalıdır. Ayrıca demokrasi, hukuk ve özgürlükler alanında ilerleme sağlanamadan yerli ve yabancı özel sektör yeni yatırım yapmayacaktır. Böyle olması halinde Türk makine sanayisinin gelişimi de sınırlı kalacaktır.

2. Özel sektörün hem diğer sektörlerde hem de makine sektöründeki yatırımlarında alt ve üst yapısı kamu tarafından hazırlanmış, uzun süreli arsa tahsislerinin/kiralamalarının yapıldığı organize sanayi bölgeleri yaratılmalıdır. Bugünkü koşullarda yatırımcının sermayesi arsayı aldıktan sonra tükenmektedir.

3. Makine sektörüne yönelik Ar-Ge yatırım ve ihracat destek unsurlarının bir arada yer aldığı özel teşvik programı uygulanmalıdır. Bu teşviklerden sektör içinde nitelikli ve gelişme potansiyeli olan firmalar yararlanabilmelidir. Kamu bu çerçevede seçilmiş makine alt sektörlerinde (enerji santrali ekipmanları, jet türbinleri, motor vb.) odak projeler ilan ederek kendi de geçici süre bu projelere katılarak destek olmalıdır.

4. Yatırım teşviklerinde yabancı makineyi ve ithalatı özendiren unsurlar gözden geçirilmelidir. Yatırım teşvikleri kapsamında yerli makine kullanımı özendirilmelidir.

5. Kullanılmış makine ithalatı düzenlemesi makine sanayisinin gelişmesi önünde önemli bir engel olmaya devam etmektedir. Bu tip makineler için ilave standart şartları (emisyon, enerji tüketimi vb) aranarak ithalat zorlaştırılmalıdır.

6. Kamu ihalelerinde ve kamu yetkililerin tercihlerinde Türk makinelerinin tercih edilmesi için referans aranma koşulları esnetilmeli, ihracat yapılmış olması referans sayılmalıdır.

7. Endüstri 4.0 sürecinde seçilmiş makine alt sektörlerinde yine kriterleri yerine getirerek seçilmiş firmalar ile Ar-Ge projeleri oluşturulmalı, yazılım, bilişim, elektronik sanayinden de katılım sağlanmalı, projeler kamu tarafından desteklenmelidir.

8. Makine ihracatında alıcı finansmanı mekanizması mutlaka geliştirilmeli ve kullanım koşulları iyileştirilmelidir. Uzak pazar navlun desteği sağlanmalıdır. Özellikle Trump sonrası ABD ekonomisinde artan büyüme beklentisi ile bu pazara öncelik verilmelidir.

9. Makine ihracatçısı firmaların yurt dışındaki showroom, depo, yedek parça, işletme teknik desteği, düzenli bakım, onarım hizmetleri sunacakları yatırımları da desteklenmelidir.

10. Yurt dışına makine ihracatının desteklenmesi için Türk proje müşavirlik firmalarının faaliyetleri daha kapsamlı olarak desteklenmelidir. Özellikle yurtdışında ofis açmaları desteklenmelidir.