Dünya sabit sermaye yatırımlarının dünya toplam gelirine oranı küresel krizden sonra 2013 ve 2014 yıllarında en yüksek seviyesine ulaşmıştı. 2015 ve 2016 yıllarında ise yatırım eğilimi yavaşladı.

Dünya sabit sermaye yatırımlarının dünya toplam gelirine oranı küresel krizden sonra 2013 ve 2014 yıllarında en yüksek seviyesine ulaşmıştı. 2015 ve 2016 yıllarında ise yatırım eğilimi -özellikle Çin kaynaklı- yavaşladı. Bu çerçevede 2016 yılında dünya sabit sermaye yatırımı büyüklüğünün 17,95 trilyon dolara ulaştığı öngörülüyor. Sabit sermaye yatırımları inşaat, altyapı, makine ve teçhizat, araçlar ve fikri hakları kapsıyor. Bu nedenle makine ve teçhizat yatırımları ayrıca değerlendiriliyor. Makine ve teçhizat yatırımları toplam sabit sermaye yatırımları içinde ülkeden ülkeye farklılıklar gösteriyor. Küresel ölçekte makine ve teçhizat yatırımları 2014 yılında 4,86 trilyon dolarla en yüksek seviyesine ulaşmıştı. 2016 yılında ise 4,44 trilyon dolara geriledi. Dünya ekonomisindeki yavaşlama, atıl kapasiteler ve dünya ticaretindeki daralma yeni yatırımları son iki yıl olumsuz etkiledi.

GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU

Bir üreticinin sabit aktifleriyle elde edişleri, eksi elden çıkarışları ve kurumsal birimin üretim faaliyetleriyle gerçekleşen üretilmeyen aktif değerine belirli ilavelerin toplam değeriyle ölçülür. Gayrisafi sabit sermaye oluşumunun en büyük kısmını maddi sabit aktifler oluşturur. Bu aktifler, makine-teçhizat ve inşaat olmak üzere iki alt grupta incelenir. Sabit aktifler, bir yıldan fazla bir süre için üretim işleminde kullanılır.

MAKİNE VE TEÇHİZAT YATIRIMLARI

Referans dönemi boyunca yeni veya ikinci el olarak elde edilen makineler (ofis makineleri gibi), bina müştemilatı içinde kullanılan özel araçlar, diğer makine ve teçhizat, kullanılan tüm araçlar ve botlar -örneğin otomobiller-, ticari araçlar ve kamyonlar olduğu gibi özel araçların tüm türleri, demir yolu vagonları, botlar ve benzerlerini kapsar.

MAKİNE SANAYİSİNİN DÜNYA İMALAT SANAYİSİ İÇİNDEKİ KONUMU

Makine, imalat sanayisi içinde motorlu kara taşıtları, kimya ve elektrik-elektronik sektörüyle birlikte en çok üretim ve katma değer yaratan sektörlerden biridir. Dünya imalat sanayisinin geneli içinde makine sanayisinin payı 2010 yılında yüzde 6,6 iken 2015 yılında yüzde 7’ye yükseldi. Bu gelişmede makine sanayisindeki teknolojik ilerlemeler ve daha yüksek katma değerli üretim yapılması etkili oldu. Küresel makine ve teçhizat yatırımlarındaki yavaşlamaya karşın makine ve teçhizat üretiminin imalat sanayisi içindeki katma değer payı yükseliyor. Gelişmiş ülkelerde imalat sanayisi içinde makine sanayisinin payı 2010 yılında yüzde 7,4 iken, 2015 yılında yüzde 7,6’ya yükseldi. Gelişen ülkelerde makine sanayisinin 2010 yılında yüzde 5,3 olan payı ise 2015 yılında yüzde 5,7 oldu. Makine sanayisinin payındaki bu artışta elektronik sektöründe yaşanan hızlı büyümenin yavaşlamasıyla petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak kimya sanayisinin katma değerinin azalması etkili oldu. Makine sanayisi tüm ülkeler için önemli ve stratejik bir üretim alanıdır. Gelişmiş ve gelişen ülkeler kendi üretim ve ürün teknolojilerine sahip olarak makine sanayisinde üretimlerini artırmayı hedefler. Bu çerçevede makine sanayisinin gelişmiş ve gelişen ülkeler arasındaki dağılımına bakıldığında gelişen ülkelerin dünya makine imalat sanayisinden 2010 yılında aldığı yüzde 30,3 pay, 2015 yılında yüzde 36,4’e yükseldi. İmalat sanayisinin genelinde ise gelişen ülkeler paylarını yüzde 37,5’den yüzde 39,9’a yükseltti.

MAKİNE VE TEÇHİZAT DIŞ TİCARETİ

Makine ve teçhizat ihracatı 2008 yılında 1.19 trilyon dolar iken küresel krizle birlikte 2009 yılında 893 milyar dolara geriledi. İzleyen yıllarda makine ve teçhizat ihracatında artış tekrar başladı ve 2014 yılında ihracat 1.33 trilyon dolara yükseldi. 2015 ve 2016 yıllarında ise dünya ekonomisinde ve yatırımlardaki yavaşlamaya bağlı olarak makine ihracatı da geriledi. 2016 yılında toplam makine ve teçhizat ihracatının 1.16 trilyon dolara gerilediği öngörülüyor. Dünya mal ticareti içindeki pay ise yıllar itibariyle çok değişmiyor. 2016 yılında pay yüzde 7,22 olarak kaydedildi.

Dünya makine sanayisinde 2015 yılı itibarıyla en yüksek ihracatı 171,98 milyar dolarla Almanya gerçekleştirdi. Almanya’nın ardından Çin, ABD ve Japonya gelirken Çin, 2012 yılı itibarıyla ABD’yi geride bıraktı. İlk 20 önemli ihracatçı, son yıllarda hemen aynı ülkelerden oluşuyor. Türkiye makine sanayisi ihracatında son üç yıldır 28’inci sırada yer alıyor.

MAKİNE SANAYİSİNDE YABANCI SERMAYE

İmalat sanayisinin genelinde yabancı sermaye yatırımları üretim, teknoloji ve ihracat kapasitesinde belirleyici önemli bir rekabet unsuru haline geldi. Makine sanayisinde de yabancı sermaye yatırımları belirleyici unsurlardan biridir. Yabancı sermaye yatırımlarının büyük bölümü satın alma ve birleşmeler şeklinde gerçekleşirken sektör verileri de bu şekilde açıklanıyor. Küresel ölçekte imalat sanayisine yapılan yabancı sermaye yatırımları içinde makine sanayisi dördüncü büyük sektör konumunda. Bununla birlikte makine sanayisinde sınır ötesi satın alma ve birleşme şeklindeki yabancı sermaye yatırımları yıllar itibarıyla dalgalanma gösteriyor. İmalat sanayisinin genelinde de aynı eğilim görülüyor. 2015 yılında makine sanayisinde yabancı sermaye yatırımları 22,63 milyar dolar oldu. Aynı yıl toplam 388,4 milyar dolar olan imalat sanayisi yabancı sermaye yatırımları içinde yüzde 5,8 pay alındı ve pay geriledi.

MAKİNE SANAYİSİNDE TEKNOLOJİ FAALİYETLERİ

Makine sanayisinde rekabet gücü büyük ölçüde teknoloji geliştirme kapasitesine bağımlı hale geldi. Ülkelerde makine sanayileri firmalar, üniversiteler, kamu araştırma kurumları, özel araştırma enstitüleri gibi farklı kurumlarda; araştırma, geliştirme, tasarım ve inovasyon faaliyetleri yürütüyor. Makine sanayisinde doğrudan rekabet içinde olan firmalar araştırma geliştirme faaliyetlerini öncelikle kendi bünyelerinde gerçekleştiriyor. Bu çerçevede aşağıda önemli makine üreticisi ülkelerin firmalarının kendi bünyelerinde gerçekleştirdiği Ar-Ge harcamaları sunuluyor. Ayrıca makine sanayisi Ar- Ge harcamalarının imalat sanayisi genelindeki toplam Ar-Ge harcamaları içindeki payları da veriliyor. Türkiye’nin verileri de karşılaştırmalı olarak sunuluyor.

Makine sektöründe önemli ülkelerden biri olan Japonya Ar-Ge harcamalarında ilk sırayı alıyor. 2015 yılında Japonya’da makine sanayisinde yer alan firmaların Ar-Ge harcaması 12 milyar dolar oldu. Diğer önemli ülke Almanya ise Ar-Ge harcamalarında ikinci sırayı alıyor. 2015 yılında Almanya’da makine sanayisinde yer alan firmalar kendi bünyelerinde 5,74 milyar euro tutarında Ar-Ge harcaması gerçekleştirdi. Ar-Ge harcamalarının imalat sanayisi içindeki payı yüzde 8,1’dir. Diğer önemli üretici ülkelerden Güney Kore’de 2015 yılında Ar-Ge harcamaları 3,4 milyar dolar, İtalya’da ise 1,52 milyar euro oldu. Türkiye’de makine sanayisi firmalarının 2015 yılındaki Ar-Ge harcamaları 143 milyon dolar.