HER NE KADAR GÜNLÜK HAYATTA GİDEREK DAHA FAZLA ONLINE ÖDEME SİSTEMLERİNİ KULLANMAYA BAŞLASAK DA KÂĞIT BANKNOTLAR HÂLÂ GÜNLÜK YAŞAMIMIZIN AYRILMAZ BİR PARÇASI OLMAYA DEVAM EDİYOR. PEKİ, EN SON 2009’DA YENİLENEN KÂĞIT BANKNOTLARIMIZIN ARKASINDAKİ İSİMLERİ NE KADAR TANIYORUZ?

Türk lirası altı adet banknota sahip. Bunlar 5 TL, 10 TL, 20 TL, 50 TL, 100 TL ve 200 TL. Ön yüzlerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları bulunan bu banknotların arka yüzlerinde ise bilim tarihinde dünyanın sayılı isimlerinden biri kabul edilen Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, matematik dünyasının önde gelen bilim insanları arasında gösterilen Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, klasik dönem Osmanlı ve Alman mimarilerinin belirgin özelliklerini sentezleyerek kendi alanında yeni bir tarz oluşturan Mimar Kemalettin, ilk Türk kadın filozofu ve kadın romancılarından Fatma Aliye, klasik Türk müziğinin kurucusu olarak kabul edilen Buhurizade Mustafa Efendi ya da çok bilinen ismiyle Itri ile Türk tarihinin en büyük ozanlarından biri olan Yunus Emre’nin birer resmi yer alıyor. Moment Expo’nun yeni disiplinlerinden Genç Moment sayfalarımızda her sayıda bu önemli isimleri tanıtmanın doğru olacağını düşünüyoruz. 

BİLİM TARİHİNDE DÜNYANIN EN SAYGIN BİLİM İNSANLARINDANDI

5 TL’nin arka yüzünde, dünyada bilim tarihi alanında doktorasını tamamlamayı başaran ilk kişi, Aydın Sayılı yer alır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından açılan yurt dışına öğrenci gönderme sınavında dereceye girerek Harvard Üniversitesi’nde bilim tarihi okumaya hak kazanan Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Prof. Gorge Sarton’ın gözetimindeki eğitimini tamamlayarak 1942’de Harvard Üniversitesi’nden doktora derecesi almıştır. Almış olduğu bu doktora, dünyada bilim tarihi konusunda alınan ilk doktora derecesidir. Türkiye’de bilim tarihçiliğinin yerleşmesini sağlamış bilim insanı olan Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, 15 Ekim 1993'te Ankara'da vefat etmiştir. Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın Harvard Üniversitesi’ne gitmesinden önce, Ankara Atatürk Lisesi’ndeki mezuniyet sınavları sırasında sınav heyeti içinde Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk de yer alıyordu. 2 Mayıs 1913’te İstanbul’da dünyaya gelen Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın babası Abdurrahman Bey, annesi Suat Hanım’dır. Ailesinin üçüncü çocuğuydu ve babasının İran'da görev yapması nedeniyle çocukluğunun bir kısmı İran'da geçti. İlköğrenimini İstanbul’da, ortaöğrenimini Ankara’da tamamlayan Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, gösterdiği üstün başarı üzerine, Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey’in yönlendirmesiyle bilim tarihi ile ilgilenmeye başladı. Liseyi bitirdiği yıl, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yurt dışına öğrenci göndermek için açtığı sınavı kazandı ve Harvard Üniversitesi’nde bilim tarihi okumak üzere ABD’ye gönderildi. Prof. George Sarton’ın yönettiği “İslam Dünyasında Bilim Kurumları” başlıklı teziyle 1942’de Harvard Üniversitesi’nden doktora derecesi aldı. 1943’te yurda döndüğünde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde göreve başladı. Onun göreve başlamasıyla bölüm programına tarih dersleri konuldu. 

1946’da felsefe kürsüsüne Bilim Tarihi Doçenti olarak atandı. 1952’de Bilim Tarihi Profesörü oldu. 1952-1953 ve 1956-1957 yıllarında ABD hükümeti ve Fords Vakfı’ndan aldığı burslarla bir yıl kadar ABD’de kaldı ve araştırmalarına devam etti. Çeşitli ABD üniversitelerinden aldığı teklifleri, Türkiye’ye karşı sorumluluklarını yerine getirmek için reddetti. 1958’de Ordinaryüs Profesör unvanını aldı. Başyapıtı olan “İslam Dünyasında Rasathane ve Genel Rasathane Tarihi İçindeki Yeri” adlı eserini 1960’ta yayımladı. 1974’te fakültenin Felsefe Bölümü Başkanlığına seçildi ve 1983’te emekli oluncaya kadar bölüm başkanlığını sürdürdü. Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Ankara Üniversitesi’nde hizmet verdiği uzun yıllar boyunca sadece üç doktora öğrencisi yetiştirdi. Sevim Tekeli astronomi tarihi, Esin Kahya doğa bilimleri ve tıp tarihi, Melek Dosay ise matematik tarihi alanında doktoralarını yaptı. Üniversitedeki görevinin yanı sıra 1947’de Türk Tarih Kurumu tam üyeliğine seçilerek bu kurumda çalışmalar yürüten Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Ortaçağ Türk Tarih Kol Başkanı olarak yıllarca hizmet etti.

1961’de Uluslararası Bilim Tarihi Akademisi’nin tam üyesi oldu ve 1962’den itibaren üç yıl boyunca bu kurumda Asbaşkanlık yaptı. Üniversitedeki görevinden emekli olduktan sonra, 1984’te Atatürk Kültür Merkezi ve Atatürk Araştırma Merkezi adlı iki yeni kurum kurulmuş, bu kurumlar Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu ile birleştirilmişti. Böylece meydana gelmiş Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu adlı kurumun dört biriminden birisi olan Atatürk Kültür Merkezi’ne başkan olarak atandı. Atatürk Kültür Merkezi adına “Erdem” adlı derginin yayımlanmasında büyük emek harcadı. 1993’te bu görevden emekli oldu. Henüz emekliliğinin ilk ayındayken, 15 Ekim 1993 tarihinde kalp krizi geçirerek hayatını yitirdi. Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Nicolaus Copernicus üzerine çalışmaları nedeniyle 1973’te Polonya hükümeti tarafından Copernicus Madalyası ile ödüllendirilmişti. Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, 1977’de TÜBİTAK Hizmet Ödülü, 1981’de İstanbul Üniversitesi Üstün Hizmet Ödülü’ne de değer görülmüş; 1980’de UNESCO Uluslararası Yazar Editör Komitesi’ne seçilmiş ve yaşam boyu verdiği hizmetlerden ötürü 1990’da UNESCO Ödülü’nü almıştı.