APAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ, PİYASAYA SUNULMASI VE KULLANILMASI İÇİN UYUMLAŞTIRILMIŞ KURALLARI ORTAYA KOYAN AB YAPAY ZEKÂ YASASI, 1 AĞUSTOS’TA YÜRÜRLÜĞE GİRMEK ÜZERE 12 TEMMUZ TARİHLİ AB RESMÎ GAZETESİ’NDE YAYIMLANDI. MAKİNE REGÜLASYONUNU DA İLGİLENDİREN DÜZENLEME İLE YÜKSEK RİSKLİ YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİ İÇİN SIKI GEREKLİLİKLER GETİRİLİYOR. BU SİSTEMLER PİYASAYA SUNULMADAN ÖNCE DETAYLI TESTLER VE DEĞERLENDİRMELERDEN GEÇMEK ZORUNDA OLACAK.

Avrupa Komisyonu tarafından 21 Nisan 2021 tarihinde sunulan ve yapay zekâ sistemlerinin piyasaya arzı, hizmete sunulması ve bazı uygulamaların yasaklanmasına dair kuralları belirleyen “Yapay Zekâ Hakkında Uyumlaştırılmış Kurallar Getiren ve Bazı Birlik Yasama Tasarruflarını Değiştiren (AB) 2024/1689 Sayılı Tüzük”, 12 Temmuz’da AB Resmî Gazetesi’nde yayımlandı. Tüzük, 1 Ağustos’tan itibaren yürürlüğe girecek.AB’nin bu düzenlemesi, bir yandan iç pazarın işleyişinin geliştirilmesini, diğer yandan insan odaklı ve güvenilir yapay zekâ teknolojilerinin benimsenmesini teşvik etmeyi hedefliyor. AB böylece yenilikçiliği desteklerken, yapay zekâ sistemlerinin olası zararlı etkilerine karşı sağlığın, güvenliğin ve çevrenin yanı sıra demokrasi ve hukukun üstünlüğü dâhil temel hakların korunmasını da amaçlıyor.

YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİ, İÇERDİĞİ RİSKLERE GÖRE KATEGORİLENDİRİLİYOR

 İlk olarak 2021’de sunulan ve AB üyesi ülkeler tarafından 25 Mayıs’ta kabul edilen; dünyanın ilk “Yapay Zekâ Yasası” olarak da bilinen kurallar, aşamalı olarak AB üyesi 27 ülkede bu alandaki düzenlemeleri uyumlu hale getirecek.Yasa ile temelde AB ülkelerinde kullanılan yapay zekâ sistemlerinin temel insan haklarına ve güvenliğine zarar vermeyecek şekilde işlemesi hedeflenirken, ilgili kurallar yapay zekâ sistemlerini topluma zarar verme seviyesine göre gruplandırıyor. Risk derecesi arttıkça kurallar da katılaşıyor. Örneğin, söz konusu sistemlerin ulaşım, sınav puanlaması, cerrahi işlemler, istihdam prosedürleri, banka kredileri için yapılan değerlendirmeler, vize başvurularının incelenmesi gibi insan hayatını ciddi ölçüde etkileyebilecek; sağlığını tehdit edebilecek alanları “yüksek riskli” olarak sınıflandırılmış durumda. Az riskli alanlar ise yapay zekâ destekli video oyunları veya spam filtreleri gibi uygulamaları içeriyor.AB Komisyonu, hâli hazırda Birlik üyesi ülkelerde kullanılan sistemlerin büyük çoğunluğunun bu kategoriye girdiğini belirtirken, risk derecesine göre yapay zekâ uygulamalarının kullanımı için koşullar belirleniyor; uygulamanın dağıtıcıları ve sağlayıcıları ile kullanıcılarına düşen sorumluluklar da net şekilde tanımlanıyor.Yasada, “kabul edilemez” risk grubuna giren sistemler ise tümüyle yasaklanıyor. Yüz görüntülerinin internetten veya kapalı kamera sistemlerinden alınması, iş yerinde ve eğitim kurumlarında duygu tanı-ma, sosyal puanlama, cinsel yönelim veya dini inançlar gibi hassas verileri çıkarmak için biyometrik sınıflandırma yapılması da yasak kapsamına giriyor. Benzer şekilde, insan davranışını manipüle eden veya insanların zafiyetlerinden yararlanan yapay zekâ sistemleri de yasak kapsamına alınmış durumda. Video, metin, görüntü oluşturma, başka dilde konuşma, hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çok çeşitli farklı görevleri yerine getirebilen büyük sistemlere ise özel kurallar getiriliyor. Ancak söz konusu “genel amaçlı yapay zekâ” sistemlerinin de piyasaya sürülmeden önce çeşitli şeffaflık kriterlerine uymasının sağlanması öngörülüyor.

İHLALİN CEZASINE KADAR?

Yasa ile belirlenen kurallara uymayan şirketleri ise küresel cirosuna oranlı milyonlarca avroluk para cezaları bekliyor. Örneğin, yasaklı bir teknolojinin kullanılması halinde söz konusu şirkete 35 milyon avroya ya da küresel cirosunun yüzde 7’sine kadar para cezası kesilebilecek. Başka hükümlerin ihlali durumunda ise 15 milyon avroya veya yine cironun yüzde 3’üne kadar para cezaları verilebilir.

YASA NE ZAMAN TÜMÜYLE UYGULANABİLİR OLACAK?

Yasanın 1 Ağustos’ta yürürlüğe girmesinin ardından yasaklar altı ay içinde uygulanabilir hale gelecek. Genel amaçlı yapay zekâ modelleri için yönetim kuralları ve yükümlülükler 12 ay sonra geçerli kılınacakken, yasa tüm boyutlarıyla ancak iki yıl sonra uygulanabilir olacak. AB Yapay Zekâ Yasası’nın tam metnine burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz.