6750 SAYILI TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU “FİNANSMANA ERİŞİMDE TEMİNAT SORUNUNA ALTERNATİF BİR ÇÖZÜM”

Sesli Oku

20 EKİM 2016 TARİHLİ VE 6750 SAYILI TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU 1 OCAK 2022 TARİHİ İTİBARIYLA YÜRÜRLÜKTEKİ BEŞİNCİ YILINI TAMAMLADI. MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERİN KREDİ TALEBİ VEYA FİNANSMANA ERİŞİM İHTİYACININ ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE ARTACAĞI TAHMİN EDİLİYOR. BU YÜZDEN, GETİRDİĞİ YASAL HAKLAR, UYGULAMA VE DÜZENLEMELER İLE FİNANSMANA ERİŞİMDE ALTERNATİF BİR UYGULAMA OLARAK 6750 SAYILI KANUNUN MAKİNE İMALAT SEKTÖRÜ TEMSİLCİLERİ AÇISINDAN ÖNEM VE İŞLEVİNİN GİDEREK ARTACAĞINI ÖNGÖRMEK MÜMKÜN. BU MAKALE SERİSİ İLE MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALAT SEKTÖRÜ TEMSİLCİLERİNİ DE KAPSAYAN TÜM İŞLETME VEYA TİCARİ AKTÖRLERİN FİNANSMANA ERİŞİMDE TEMİNAT OLANAKLARININ GENİŞLETİLMESİ AMACIYLA HAZIRLANAN 6750 SAYILI KANUN VE UYGULAMASI HAKKINDA AÇIKLAYICI BİLGİLERE YER VERMEYİ HEDEFLİYORUM.

Makale serisi kapsamında, işletmelerin finansmana erişiminin önemi ve kaynakları ile finansmana erişimin önündeki engeller hakkında kısa bir değerlendirme yaptıktan sonra, makine ve teçhizat imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmelere yönelik olarak Türk hukuk sistemindeki taşınır rehni ve türleri hakkında tanıtıcı mahiyette kısa açıklamalara yer vereceğim. Bunun ardından, 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununu amacı, kapsamı ve getirdiği düzenleme ve yeni uygulamalar ile işletmelerin finansmana erişiminin önemi çerçevesinde ele almaya çalışacağım. Bununla birlikte, anılan Kanunun beşinci yılında makine ve teçhizat imalatı sektörünü de yakından ilgilendiren uygulama sonuçlarına ilişkin verileri paylaşmış olacağım.

FİNANSMANA ERİŞİM, SORUN VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Bilindiği üzere, tüm işletmeler yatırımlarını ve cari faaliyetlerini iç (öz sermaye) veya dış kaynak kullanarak finanse eder. Ülkemizde işletmelerin en önemli finansman kaynağı ise banka kredileridir. Diğer taraftan, başta KOBİ’ler olmak üzere Türkiye’deki reel sektör işletmelerinin temel sorunu, finansmana erişim ve finansman maliyetleridir. Piyasa aksaklıkları, yapısal sorunlar, asimetrik bilgi, yüksek işlem maliyetleri, finansal bilgi ve beceriden yoksunluk ile kredi kuruluşlarıyla ilişkiler ve kredi notu ise işletmeler açısından finansmana erişimin önünde engel oluşturan başlıca konular olarak ifade ediliyor. Bunların yanı sıra, işletmelerin sermaye yapısını oluşturan taşınır ve taşınmaz mal varlığı kompozisyonunun, Türkiye’de işletmelerin en önemli finansman kaynaklarından banka kredilerine erişim açısından teminat sorunları yaratarak finansmana erişimi zorlaştırdığı da belirtiliyor. 6750 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Dünya Bankası tarafından yapılan çalışmalarda, ortalama olarak işletmelerin sermaye yapısının yüzde 44’ünü makine ve ekipman gibi taşınırlar ile yüzde 34’ünü alacaklar oluştururken, taşınmaz varlıkların işletmelerin sermayesinin yalnızca yüzde 22’sini meydana getirdiği ortaya konulmuştu. Diğer taraftan, işletmelere finansman sağlayan bankaların kredi başvurularında teminat olarak yüzde 73 oranında taşınmaz rehni (ipoteği) talep ettiği; bu oranın taşınırlar için yüzde 27 seviyelerinde olduğu ileri sürülüyor. Dolayısıyla, dünya genelinde yapılan bu araştırmalar, işletmeler ile kredi arz eden kuruluşların (bankalar) kredi arz/talebindeki talep ve beklentilerinin birbiriyle örtüşmediğini de ortaya koyuyor. Bir diğer ifadeyle, bankalar kredi karşılığı oluşan alacaklarını ağırlıklı olarak taşınmaz varlıklar ile teminat altına almak isterken, işletmelerin sermaye yapısı bu talepleri karşılamaktan uzak kalıyor. Bu nedenle, Dünya Bankası tarafından taşınır rehni uygulaması sınırlı olan ülkelere teminatlı işlemler alanında reform yapılması ve bu reform çalışmaları kapsamında ülkelerin taşınır rehni uygulamasının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını temin etmek üzere düzenleme yapılması ve taşınır rehinlerinin kaydedildiği özel bir sicilin kurulması öneriliyor. Benzer şekilde, Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından teminatlı işlemler alanında reform yapmak isteyen ülkelere yardımcı olmak amacıyla 2016 yılında bir model kanun yayımlanmıştı. Bu çerçevede, finansmana erişimde ağırlıklı olarak işletmelerin sermaye yapısından kaynaklanan sorunların giderilmesi ve Türkiye’de taşınır rehni uygulamasının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını sağlamak amacıyla, Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda ilgili paydaşlarla birlikte, Türk hukuk sistemine uygun bir taşınır rehni uygulaması geliştirmek üzere bir Kanun Taslağı hazırlandı. Kanunun hazırlık çalışmalarında Dünya Bankası ve UNCITRAL yayın ve çalışmalarından istifade edilirken, söz konusu Kanun Taslağı 2016 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) görüşülerek kabul edildi.

TÜRKİYE’DE TAŞINIR REHNİ VE TÜRLERİ

Taşınır rehni, genel olarak, bir alacağı teminat altına almak amacıyla belirli bir taşınır üzerinde tesis edilen ve borcun zamanında ödenmemesi durumunda rehinli alacaklıya rehne konu taşınırı paraya çevirme ve söz konusu bedelden alacağını öncelikle karşılama imkânı tanıyan bir hak olarak tanımlanıyor. Türk hukukunda genel olarak iki tür taşınır rehninden bahsetmek mümkün. Bunlardan birincisi; teslimli taşınır rehnidir. Hukukumuzda genel kural teslime bağlı rehindir. Adından da anlaşılacağı gibi teslimli taşınır rehninin kurulabilmesi, rehne konu taşınırın zilyetliğinin alacaklıya devredilmesi şartına bağlıdır. Bir diğer taşınır rehni türü, teslimsiz taşınır rehnidir. Teslimsiz taşınır rehninde rehin, rehinli taşınırın zilyetliği alacaklı tarafa devredilmeden rehnin sicile tescil edilmesiyle kurulur. Türk hukukunda taşınır rehinleri, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenenler ve özel Kanunlarda düzenlenenler olarak ikiye ayrılabilir. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen rehinler şunlardır; teslime bağlı rehin, hayvan rehni, bir sicile tescili olan taşınırın rehni, hapis hakkı, hak ve alacaklar üzerinde rehin, rehin karşılığında ödünç verme işiyle uğraşanlarla yapılan rehin ve rehinli tahvildir. Türk Medeni Kanunu dışında özel Kanunlarda düzenlenen rehin türlerini ise şu şekilde sıralamak mümkündür; gemi ipoteği, hava araçlarının rehni, motorlu taşıt rehni, maden cevheri rehni ve maden ipoteği, kamu alacaklarından doğan rehin, tarım kredi ve tarım satış kooperatiflerinin rehin hakkı ve ticari işlemlerde taşınır rehni. Makalemin ikinci bölümünde, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nun amacı, kapsamı ve rehnin kurulması, rehinli taşınır sicili ile teminat gösterilebilecek/rehnedilebilecek taşınır varlıklardan söz edeceğim.

6750 SAYILI TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU “FİNANSMANA ERİŞİMDE TEMİNAT SORUNUNA ALTERNATİF BİR ÇÖZÜM”

İlişkili yazılar