İKİ DÜNYA SAVAŞINDA DA TARAFSIZLIĞINI KORUMAYI BAŞARAN VE 1815’TEN BERİ HİÇBİR ASKERİ ÇATIŞMADA YER ALMAYAN İSVİÇRE, BUGÜN DÜNYANIN EN ZENGİN EKONOMİLERİNDEN BİRİ OLMAYA DEVAM EDİYOR. DENİZE KIYISI OLMAYAN İSVİÇRE, ÖZELLİKLE BANKACILIK, SİGORTACILIK VE TURİZM SEKTÖRLERİYLE DİKKAT ÇEKİYOR ANCAK ÜLKE YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRÜN İHRACATINDAN DA ÖNEMLİ BİR GELİR ELDE ETMEYİ SÜRDÜRÜYOR. İHRACAT VE İTHALATINI YOĞUN OLARAK AVRUPALI KOMŞULARIYLA GERÇEKLEŞTİREN ANCAK AB ÜYESİ OLMAYAN İSVİÇRE, TÜRKİYE İLE TİCARETİNDE İSE SINIRLI BİR KAPASİTEDE İLİŞKİLERİNE DEVAM EDİYOR.

Batı, Orta ve Güney Avrupa'nın kesişme noktasında bulunan İsviçre veya resmî adıyla İsviçre Konfederasyonu, federal otoritelerin merkezi Bern ile 26 kantondan oluşuyor. Denize kıyısı olmayan İsviçre topraklarının büyük bölümü yüksek Alp platosunda yer alır. Bununla birlikte İsviçre’nin uluslararası camiada en bilinen özelliği “tarafsızlığıdır.” İsviçre’nin uzun  bir silahlı tarafsızlık tarihi vardır ve ülke 1815 yılından bu yana uluslararası bir savaş durumuna dâhil olmamış; 2002 yılına kadar Birleşmiş Milletler'e bile katılmamıştır. Aynı zamanda Kızılhaç'ın doğduğu ülke olan İsviçre, ikinci büyük BM merkezi de dâhil olmak üzere çok sayıda uluslararası organizasyonun ev sahibidir. Avrupa Serbest Ticaret Birliği’nin  kurucu üyelerinden olan ülke, Schengen Bölgesi’nin bir parçası olmasına rağmen AB ve Avrupa Ekonomik Alanının bir üyesi değildir. Ülke,  AB’ye üyelik için 1992’de bir başvuruda bulunmuş olsa da aynı yıl yapılan referandumda halkın itirazları sonucun da İsviçre AB ve Avrupa Ekonomik Alanı’na girmek için başka bir girişimde bulunmamıştır.  İsviçre, sosyal, ekonomik ve kültürel açılardan gelişmiş, yaşam standartları Avrupa ortalamasının üzerinde bulunan bir ülke olarak dikkat çekerken, coğrafi konumu itibarıyla Avrupa kıtasının ortasında yer alması nedeniyle uluslararası kara, demir yolu ve hava yolu taşımacılığında bir transit noktası olarak da özel bir öneme sahiptir.  Diğer yandan İsviçre, kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla bakımından dünyadaki  en zengin ülkelerden biridir ve her bir yetişkin için en yüksek mal varlığına (finansal ve finansal olmayan) sahiptir. Zürih ve Cenevre, sırasıyla dünyadaki ikinci ve sekizinci yaşam kalitesine sahip şehirler olarak sıralanırken, 2021 yılından nominal GSYİH bakımından dünyanın 18’inci, satın alma gücü paritesine göre ise 35’inci büyük ekonomisine sahip olan ülke, halen küresel ihracat ve ithalatta 20’nci sırada yer alıyor.

KURULUŞ TARİHİ 1291’E KADAR UZANIYOR

İsviçre Konfederasyonu'nun temeli, 1291 yılında Almanca konuşan üç bölge toplumu arasında yapılan ve Habsburg Hanedanına karşı dayanışmayı öngören anlaşma ile atıldı. Bu üçlü lige, daha sonra beş kantonun katılmasıyla 1353'te oluşturulan Konfederasyonun üye sayısı 16’ncı yüzyıl  başlarında 13 kantona yükseldi ve Konfederasyon Alman İmparatorluğuna karşı bağımsızlığını 1648 Vestfalya Barışı ile gerçekleştirdi. Fransız Devrimi’ni izleyen Fransız işgali sırasında 1798'de 19 kanton la Helvetia Cumhuriyeti kurulurken, Napolyon'un düşüşünün ardından 1815 yılında 22 kanton ile Egemen Devletler Konfederasyonu oluşturuldu ve aynı yıl Viyana Kongresi’nde de tarafsızlığı kabul edildi. 1848 Anayasası ile bugünkü Konfederasyon kurulurken, 1874'te ise 1990’lı yıllara kadar geçerliliğini korumuş olan Anayasa kabul edildi. 1909'da laikliği, 1912'de ise Medeni Kanun’u kabul eden İsviçre kantonlarda kadınlara oy hakkı 1959’da verildiher iki dünya savaşında tarafsızlığını korudu. 1920 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olan ülke, 1938'de tam  tarafsızlık gerekçesiyle üyeliğini terk etti ve 10 Eylül 2002 tarihine kadar da tarafsız ülke olarak uluslararası camiada varlığını sürdürdü.

DÜNYANIN EN ZENGİN ÜLKELERİNDEN BİRİ

Zengin ve kararlı bir pazar  ekonomisine sahip olan İsviçre, kişi başı GSYİH’de ABD, Japonya ve büyük Avrupa ekonomilerinin önünde yer alırken, alım gücü paritesinde 10’uncu sırada yer alıyor. 20’nci yüzyılın  çok önemli bir döneminde açık ara ile Avrupa’nın en  zengin ülkelerinden biri olan İsviçre’de halen kişi başına GSYİH 96 bin dolar seviyelerinde gerçekleşiyor.  2022 yılı itibarıyla 196 ülke arasında dünyanın 20’nci büyük ekonomisi olan İsviçre, dünyanın en gelişmiş serbest piyasa ekonomileri  arasında gösteriliyor. 2022 yılında cari fiyatlara göre 842 milyar dolar olacağı tahmin edilen GSYİH’nin 2023 yılında 888 milyar dolar olması beklenirken, yine 2022 yılında sabit fiyatlara göre yüzde 2,2 oranında artması beklenen GSYİH’nin  2023 yılında yüzde 1,4 oranında artacağı tahmin ediliyor. Diğer yandan, dünyadaki en istikrarlı ve rekabetçi ekonomiler arasında yer alan İsviçre’nin bu başarısının arkasında, siyasi istikrar ve tarafsızlık, iyi yapılandırılmış ve şeffaf hukuk sistemi ile düşük vergiler ve güçlü İsviçre  Frankı’nın etkisinin olduğunu da söylemeliyiz.

KATMA DEĞERLİ İHRACAT REFAH GETİRİYOR

İsviçre, 2021 yılında dünya ihracatında yüzde 1,8 payla 20’nci sırada yer alırken, dünya ithalatında da yüzde 1,5 payla yine 20’nci sırada  bulunuyordu. 20202021 yılları arasında ülkenin ihracatında yüzde 19, ithalatında ise yüzde 11 artış gerçekleşirken, 2021 yılında ülkenin ihracatı 380 milyar dolara, ithalatı ise 323 milyar dolara ulaşmıştı. Bu veri ile dış ticaretinde 2021 yılında 57 milyar dolar fazla veren ülke, dış ticaret fazlası veren ülkeler arasında  da 14’üncü sırada yer almış ve küresel rekabetçilik açısından dünyadaki 141 ülke arasın da beşinci sıradaki yerini korumuştu.  Ülkenin dünyaya ihracatında önde gelen ürün grupları; ecza, mücevherat, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, saatler ve bunların aksam ve parçaları, organik kimyasallar,  optik, fotoğraf, ölçü tıbbi alet ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, uçucu yağlar ve kozmetikler ile demir ve çelikten eşya olarak sıralanırken, ülkenin ithalatında öne çıkan ürünlerse mücevherat, ecza, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, motorlu kara taşıtları, elektrikli makine ve  cihazlar, organik kimyasallar, mineral yakıtlar ve yağlar, optik, fotoğraf, ölçü tıbbi alet ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, mobilyalar, aydınlatma cihazları ve prefabrik yapılardır.  Diğer yandan İsviçre, altın hariç ihracatının yüzde 48’ini, ithalatının ise yüzde 65’ini AB ülkeleriyle gerçekleştirmekte  olup, doğal kaynaklarının yetersiz olması nedeniyle ham madde ve ara malı ihtiyacını ithalatla karşılamakta; buna karşılık katma değeri yüksek ürünler ihraç etmektedir.

EKONOMİNİN DİNAMOSU HİZMET SEKTÖRLERİ

İsviçre ekonomisinin en büyük sektörü yüzde 74'lük oranla hizmet sektörleridir. Bankacılık, sigortacılık, turizm ve ticaret ekonominin en önemli kalemleriyken, toplam ihracatın üçte biri de banka, sigorta, turizm ve uluslararası organizasyonlar gibi alanlara aittir. Ekonominin yüzde 26'sı sanayi sektörlerinden oluşurken, ülke sanayisinde en çok kimya endüstrisi, sağlık ve ilaç sektörü, makine ve elektronik aletler (bilimsel ve hassas ölçüm araçları dâhil) ile saat üretimigelişmiştir. Tarım sektörü ise ekonomide sadece yüzde 1’den az bir oranı oluşturur.

İKİLİ TİCARETTE DALGALI SEYİR İZLENİYOR
Türkiye ile İsviçre arasında gerçekleşen ticaret hacmi son 10 yılda yıllık dönemde 4,4 ila 10,5 milyar dolar arasında değişiklik göstermiştir. Altın hariç mal ticaret hacmi (yıllık ortalama 2,5 milyar dolar) istikrarlı bir seyir izlemekle birlikte, altın ihracatı/ ithalatı yıllar içerisinde büyük dalgalanmalara da neden olmaktadır. Bu nedenle iki ülke arasındaki dış ticaret dengesi de benzer şekilde +3,2 milyar dolar ila 8,7 milyar dolar arasında değişmiştir.  2021 yılında İsviçre’nin Türkiye'den ithalatı 2,2 milyar dolara yaklaşırken, bir önceki yıla göre yüzde 13,5 artış kaydedilmiş; ülkenin toplam  ithalatında Türkiye'nin payı yüzde 0,7 olurken, Türkiye İsviçre'nin ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında 26'ncı sırada yer almıştı.  Benzer şekilde, 2021 yılında İsviçre'nin Türkiye'den ihracatı ise 2,8 milyar dolar olurken, bir önceki yıla göre yüzde 55'lik düşüş gerçekleşmiş; ülkenin toplam ihracatından Türkiye'nin aldığı pay yüzde 0,7 olarak kayda geçerken, Türkiye İsviçre'nin 21’inci sıradaki tedarikçisi olmuştu.

MAKİNE İHRACATIMIZ ÇOK SINIRLI
İsviçre’nin makine özelinde ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre, ülkenin makine ihracatının 2021’de yüzde 14,5 artarak 28,8 milyar  dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. İsviçre’nin en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ilk sırada 7,1 milyar dolarla Almanya yer alırken, ikinci sıradaki ABD 2021’de İsviçre’den 4,1 milyar dolarlık makine alımı yaptı. Üçüncü sıradaki Çin’e de 2,5 milyar dolarlık makine ihraç edildi.  2021’de Türkiye ise İsviçre’den gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 11,6’lık artışla 305 milyon dolar değerinde makine alımı yaptı. Bu dönemde İsviçre’nin Türkiye’ye gerçekleştirdiği 2,8 milyar dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 10,8 olarak kayda geçti. Aynı dönemde İsviçre’nin toplam ihracatının 380,2 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 7,6 pay aldığını da söyleyelim.  Diğer yandan, makine ithalatının, 323,1 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 7,3 pay aldığı İsviçre’de, 2021’de yüzde 11,4’lük artışla 23,7 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre İsviçre’nin en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 8,2 milyar dolarla Almanya yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan Çin’den 3,6 milyar dolar değerinde makine ithal edildi, üçüncü sıradaki İtalya’dan  da 2,2 milyar dolarlık makine alımı yapıldı. Bu dönemde İsviçre’nin Türkiye’den gerçekleştirdiği makine ithalatı ise yüzde 16,8’lik artışla 79 milyon dolar oldu ve Türkiye, İsviçre’nin makine ithalatında 30’uncu sırada yer aldı.  Bu veriyle, İsviçre’nin toplam 23,7 milyar dolarlık ma kine ithalatından 2021’de Türkiye’nin aldığı payın yüzde 0,3 seviyesinde gerçekleştiğini; İsviçre’nin Türkiye’den yaptığı 2,2 milyar dolarlık toplam ithalat içindeki makinenin payının ise yüzde 3,6 olarak kayda geçtiğini hatırlatalım.

İSVİÇRE İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• İsviçreliler kıyafet konusunda muhafazakârdır. Aşırı spor ve salaş kıyafetler ile kadın ve erkeklerin çok pahalı ve gösterişli takı takmaları hiç hoş karşılanmaz.
• Sosyal ya da iş için bir ortama girildiğinde ve oradan ayrılırken çocuklar dâhil herkesin elini sıkmanız gerekir. El sıkma hafif sert olmalı ve sıkarken göz teması sağlanmalıdır. Göz temasından kaçınmak kabalık olarak kabul edilir.
• İsviçre’de akademik ve profesyonel unvanlar birlikte kullanılır. Muhatabınız tarafından ilk ismiyle hitap etmenize izin verilinceye kadar muhatabınıza tam unvanı ve soy adıyla hitap edin.
• İsviçre’de hiç kimse randevusuz görüşmez. İsviçreliler son derece dakiktir ve sizden de bunu beklerler. Randevulara beş dakika erken gitmek her zaman avantajlıdır.
• İsviçre iş yapma kültürünün temellerini kuralcılık, riskten kaçınma ve planlama ilkeleri oluşturur. İsviçre iş yaşamı, aşırı derecede temkinli olmak ve yapılacak işin uzun vadeli sonuçlarına odaklanmak şeklinde yürür.
• İsviçreliler birkaç dakikalık hâl hatır sormadan sonra hemen konuya girerler.
• Bir şirkete girdiğinizde kartvizitinizi hemen danışmadaki görevlilere ve toplantıda bulunan herkese verin.
• Sunumlar gerçekçi, detaylı ve çok iyi hazırlanmış olmalıdır.
• İsviçreliler adil pazarlıkçıdırlar. Müşteri her zaman kraldır. Yanınızda patron bulunsa bile önce müşteri daha sonra patron selamlanır.
• Toplantıların en geç 16.30’da bitirilmesi önerilir.
• Profesyonelliğinizi her zaman muhafaza edin.
• Çok gerekmedikçe iş için bir İsviçreliyi evindeyken, mesai saatleri dışında veya hafta sonu telefonla aramayın.
• İsviçre’nin Alman bölgesinde restoranda erkek garsonu “Herr Ober”, kadın garsonu “Fraulein” diye seslenerek çağırabilirsiniz. Ancak el sallamak kaba bir davranış olarak görülür.
• Patates, salata ve yumuşak yiyecekleri bıçağınızla değil çatalınızla kesin. Meyve dâhil diğer yiyecekler çatal ve bıçakla yenir. Ekmeği elinizle koparabilirsiniz. Sofrada tuz ve karabiber yoksa istemeyin.
• Size ikram edilen her şeyi tadın ve tabağınızdaki tüm yiyecekleri bitirin. Bunun tersine davranışlar kabalık olarak görülür.
• Siz de muhataplarınızı yemeğe davet edin.
• İsviçre’de herkesin içinde gerinmeyin, işaret parmağınızla başınıza vurmayın. Bu hareket İsviçre’de ağır hakaret sayılır.
  Kaynak: 1Özkan Aydın, “Uluslararası İş Kültürü, s.184189 2Ticaret Bakanlığı, İsviçre Pazar Bilgileri Raporu