DİKKATLİ OKURLARIMIZ HATIRLAYACAKTIR, MAYIS AYINDA “MAKİNE SEKTÖRÜNÜN YÜKSELEN ŞEHİRLERİ” BAŞLIKLI ANALİZİMDE TÜRKİYE’DEKİ İKİ CAZİBE MERKEZİNİ KONYA VE SAKARYA OLARAK TESPİT ETMİŞTİM. BU KEZ AYNI ANALİZİ, MAKİNE ALT SEKTÖRLERİ BAZINDA TEKRARLAYACAK VE ALT SEKTÖRLERDE “UZMANLAŞMIŞ” ŞEHİRLERİMİZİ BELİRLEMEYE ÇALIŞACAĞIM.

Moment Expo’nun mayıs ayında yayımlanan 192’nci sayısında yer alan “Makine Sektörünün Yükselen Şehirleri” isimli yazımda; TÜİK ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilk kez yayımlanan bir veri setinden bahsetmiş, firmaların merkezlerinin bulunduğu iller esas alınarak bugüne kadar derlenen ihracat istatistiklerinin dışında ilk kez üretim yerleri dikkate alınarak hesaplanan “Faaliyet İllerine Göre İhracat İstatistikleri” sonrasında ihracatın iller bazında ciddi bir yanılma payı olmaksızın doğru bir şekilde dağıtılabildiğini ifade etmiştim.



 

Yazının devamındaki analizde ise hem üretim hem de ihracat açısından makine sektöründe Türkiye’nin cazibe merkezi olmaya aday iki şehri olduğunu tespitinde bulunmuştum: Konya ve Sakarya.Analiz sonucunda, İstanbul, Ankara, Bursa ve Kocaeli gibi metropollerle yarışan bu iki ilin hem üretimde hem de ihracatta öne çıktığı görülürken, dünya standartlarında rekabetçi şekilde üretmeksizin makine gibi stratejik bir ürünün ihracatının yapılamayacağının da altını çizerek, Anadolu illerindeki bu potansiyelin çok iyi değerlendirilmesi gerektiğine vurgu yapmıştım.Bu yazımızda ise söz konusu alışmanın devamı niteliğinde, makine alt sektörleri bazında her bir sektörün ihracatında ön plana çıkan şehirleri belirlemeye çalışacak; bunun için, makine ihracatını Uluslararası StandartTicaret Sınıflandırmasına (Standard International Trade Classification-SITC) göre beş alt sektörde ele alacağım. Analizin başlangıcında, “Güç Üreten Makineler ve Araçlar”ihracatından en yüksek pay alan ilk 10 şehir ve bu şehirlerin paylarını görebiliyoruz. Hesaplamada, yıllık değil son iki yılın (2022 ve 2023) ihracat verilerinin toplamı esas alınmıştır. Tablo 2’den takip edilebileceği üzere, ilk sırada yer alan Bursa güç üreten makineler ihracatının yüzde 25’ini gerçekleştirirken, onu İzmir ve İstanbul takip ediyor. Listenin 5’inci sırasında Eskişehir ve sonrasında Tekirdağ yer alıyor.“Özelliği Olan Belirli Sanayiler için Makineler ve Aksamları” ihracatı sonuçlarını ise Tablo 3’te görebiliriz. Buna göre İstanbul’un yüzde 19’luk payı sonrasında İzmir ve Ankara sıralanıyor. Sakarya, Kocaeli ve Konya’nın peşi sıra yer aldığı listede 10’uncu sırada Gaziantep’i görüyoruz. “Metal İşleme Makineleri” ihracatının iller bazında dağılımında da Bursa’nın yüzde 32 ile ilk sırada yer aldığı görülüyor. Tablo 4’ten takip edilebileceği üzere, ikinci sırada yüzde 24 payla İstanbul yer alıyor ve onu Kocaeli, İzmir ve Konya izliyor.Tablo 5’te ise “Diğer Genel Endüstri Makine/Cihazların aksamları” ihracatını görüyoruz. Buna göre en yüksek payı alan ilk 10 ilin ilk sırasında yüzde 26 ile İstanbul yer alırken, onu yüzde 10,3 ile İzmir ve yüzde 9,9 ile Kocaeli takip ediyor.Son olarak, Tablo 6’da “Büro Makineleri ve Otomatik Veri İşleme Makineleri” ihracatının iller bazında dağılımı yer alıyor. İstanbul, diğer makine alt sektörlerinden farklı olarak büro makineleri ve otomatik veri işleme makineleri ihracatında yüzde 74 ile açık ara öndeyken, bu alt sektörde üretimin/ticaretin ana merkezinin İstanbul olduğu anlaşılıyor. Listenin ikinci sırasındaki Ankara’nın payı ise yüzde 9,9 olarak ölçülüyor.SITC sınıflandırmasına göre bu beş alt sektör için sonuçlardan yola çıkarak her bir ilimiz için, makine alt sektörleri bazında bir uzmanlaşmanın/ rekabet avantajının söz konusu olup olmadığını belirleyebiliriz. Bunun için Tablo 7’de göreceğiniz üzere, ilk10 şehrin Türkiye’nin toplam makine ihracatından aldığı pay ile her bir alt sektör ihracatından aldığı paya bakarak ilgili şehrin rekabet avantaj durumunu belirleyebiliyoruz. Tabloda rekabetçi avantajın (uzmanlaşmanın) olduğu il ve sektör kesişimleri “X” ile işaretlenmiş durumda.Tablodan görüleceği üzere İstanbul, Kocaeli ve Ankara üç makine sektöründe uzmanlaşmışken, Bursa, Konya ve Tekirdağ iki makine alt sektöründe avantaj sahibi durumunda. İzmir, Sakarya, Manisa ve Eskişehir’de uzmanlaşılan sektör sayısı ise bir ile sınırlı kalıyor.Tabloya tersten baktığımızda, en fazla uzmanlaşmanın gerçekleştiği alt sektörün “Güç Üreten Makine ve Araçlar” ile “Özelliği Olan Belirli Sanayiler için Makineler ve Aksamları” olduğu görülürken, uzmanlaşan şehir sayısının en düşük olduğu makine alt sektörü ise “Büro Makineleri ve Otomatik Veri İşleme Makineleri” olarak karşımıza çıkıyor.