Kanada ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkilerin ağırlık noktasını Kanadalı işadamlarının ülkemizde gerçekleştirdikleri yatırımlar oluşturuyor. Türkiye’de yatırım yapan Kanadalı firma sayısı 2007’de 33 iken 2008 yılında bu...

KANADA İLE TÜRKİYE ARASINDAKİ EKONOMİK İLİŞKİLERİN AĞIRLIK NOKTASINI KANADALI İŞADAMLARININ ÜLKEMİZDE GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ YATIRIMLAR OLUŞTURUYOR. TÜRKİYE’DE YATIRIM YAPAN KANADALI FİRMA SAYISI 2007’DE 33 İKEN 2008 YILINDA BU SAYIYA 19 YENİ FİRMA DAHA KATILDI. KANADA FİRMALARININ YATIRIM MİKTARI İSE BİR ÖNCEKİ YILA KIYASLA YÜZDE 110 ARTIŞ GÖSTERDİ.  

2009 yılında Kanada, Türki- ye’den 24,4 milyon dolarlık makine ithal etti. BM verileri- ne göre 2009 yılında Kana- da’nın makine ihraç ettiği ül- keler arasında 32. sırada yer alan Türki- ye, Kanada’nın makine ithal ettiği ülke- ler arasında ise 37. sırada bulunuyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve G8 üyesi olan Kanada, dün- yanın en zengin ekonomilerine sahip ülkeler arasında sayılıyor. Kanada eko- nomisi ağırlıklı olarak, işgücünün yak- laşık üçte ikisinin istihdam edildiği hiz- met sektörüne dayanıyor. Sanayileşmiş diğer ekonomilerden farklı olarak Ka- nada ekonomisinde, ağaç ve petrol en- düstrileri gibi birincil endüstriler olarak adlandırılan sektörler önemli yer tutu- yor. Kanada aynı zamanda Güney On- tario merkezli, özellikle otomobil ağır- lıklı bir imalat endüstrisine de sahip ol- masıyla güçlü ekonomili ülkeler arasın- daki yerini koruyor. Ağırlıklı olarak sahip olduğu doğal kay- nakların uluslararası ticaretini gerçek- leştiren Kanada’da, yoğun olarak ABD ile sürdürülen uluslararası ticaret, ülke ekonomisinin en önemli kısmını oluştu- ruyor. Serbest piyasa ekonomisi uygulanmak- ta olan Kanada’da devletin ekonomik hayata müdahalesinin Avrupa ülkeleri kadar olmasa da ABD ülkelerine kıyasla biraz daha belirgin olduğu gözleniyor.

SON 10 YILI BÜYÜMEYLE GEÇİREN KANADA EKONOMİSİ KRİZDEN FAZLA ETKİLENMEDİ
Kanada’nın kişi başına düşen gayrisafi yurt içi hasılasının genellikle ABD’ye kıyasla küçük, ancak Avrupa ekonomi- lerinden büyük olduğu görülüyor. Bu- nunla birlikte Ontario ve batı eyaletleri, kişi başına düşen gayrisafi milli hasıla bakımından ABD ile kıyaslanabilir. Ge- çen on yılda Kanada ekonomisinin ge- nel olarak düşük işsizlik ve bütçe fazla- ları ile sürekli bir büyüme içerisinde ol- duğu kaydedildi. Kanada; sanayileşmiş ülkeler içerisinde, güçlü bankacılık sis- temi ve dış ticaret fazlası ile 2008 yılı iti- bariyle dünya çapında etkileri hissedi- len mali krizden fazla etkilenmedi. 2009 yılı tahmini rakamlarına göre Ka- nada’nın GSYİH rakamı, 1.285 trilyon ABD doları, kişi başına GSYİH ise 38.400 ABD doları olarak saptandı. 2008 yılında Kanada‘nın, 2002 sabit fiyatları- na göre, Reel Gayrisafi Yurtiçi Hasılası 2007 yılına kıyasla 2,3 puan geriledi ve 1991 yılından bu yana gözlemlenen en düşük büyüme oranı yüzde 0,5 kayde- dildi. 2009 yılında ise tahminen yüzde 2,5 se- viyesinde olan GSYİH artış oranı nega- tif yönde kaydedildi. Bu düşüşte 2008 yılı son çeyreğindeki yüzde 0,8’lik da- ralmanın etkisi büyük oldu. 2001 yılın- dan bu yana ekonomik büyümenin itici gücünü oluşturan nihai talep 2008 yılın- da 1,7 puan geriledi ve yüzde 2,5 ora- nında gerçekleşti. 2008 yılında tüketici harcamaları sadece yüzde 3 oranında artış gösterirken, imalat sanayinde yüzde 5,1 oranında daralma görüldü. En büyük düşüş ise motorlu araç, ak- sam ve parçaları ile yine motorlu araç yapımında kullanılan plastik parça üre- timinde saptandı. Petrol ve doğal gaz üretiminin azalması sonucu enerji sek- törü de yüzde 3,3 oranında küçülme gösterdi. Ormancılık ve ilgili ekonomik aktivitelerde düşüş ise yüzde 16,4 ile daha büyük oldu. Bu yıl içerisinde hiz- met sektöründe yüzde 2,1 oranında bü- yüme gerçekleşirken; finans, sigortacı- lık, perakende satış ve inşaat sektörleri 2008 yılında büyümeye katkıda bulunan diğer sektörler arasında sayılıyor. 1991 yılından bu yana sürekli artış yaşanan toptan satışlarda ise 2007 yılına kıyasla bir değişiklik yaşanmadı.

ÖZEL SEKTÖRÜN MAKİNE VE EKİPMAN YATIRIMLARI ARTIŞ GÖSTERDİ
Konut sektöründeki özel yatırımlar 1998 yılından bu yana ilk kez düşüş gösterirken özel sektörün makine ve ekipman yatırımları ise son üç yıla kı- yasla çok düşük de olsa artış kaydetti. 2008 yılının ilk yarısında kaydedilen güçlü emtia fiyatlarının sektörler üze- rinde olumlu etkisi sonucu nominal şir- ket karlarında, 2005 yılından bu yana kaydedilen en büyük artış gözlendi. Bu yıl içerisinde iş gücü gelirleri nominal bazda yüzde 4,9 artarken kişisel tasar- ruşarda yüzde 3,7 artış kaydedildi.

MAKİNE VE AKSAMLARI KANADA’NIN İTHALAT VE İHRACATINDA ÖNEMLİ PAY SAHİBİ
BM verilerine göre; bir önceki yıla kı- yasla Kanada’nın ihracatı yüzde 31,4 azalarak 2009 yılında 312,7 milyar dola- ra düştü. Ülkenin genel ihracatında en çok payı alan ilk üç ülke ABD, İngiltere ve Çin olarak sıralanıyor. Kanada’nın ihracatında en büyük payı alan ilk 20 ülke arasında en çok artış kaydeden ülke ise; Suudi Arabistan ola- rak kayıtlara geçti. 2009 yılında Kanada’nın önemli ihraç ürünleri incelendiğinde ilk üç sırayı “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları, mumlar”,  “motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer ” ile “makine ve aksamları” ka- lemlerinin aldığı görülüyor. Kanada’nın ithalatı yüzde 21,7 azalarak 2009 yılında 319,6 milyar dolar olarak kayıtlara geçti. Aynı yılda ülkenin genel ithalatında en çok payı alan ilk üç ülke ABD, Çin ve Meksika olarak sıralanı- yor. Kanada’nın ithalatında en büyük payı alan ilk 20 ülke arasında en çok ar- tış kaydedilen ülkeler ise sırasıyla; Rus- ya, İsviçre ve Peru’dur. Ülkenin en önemli ithal kalemleri ise “makine ve aksamları”, “motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer”,  “elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları”dır.

EKONOMİK İLİŞKİLERİN AĞIRLIK NOKTASINI TÜRKİYE’DEKİ KANADA FİRMALARI OLUŞTURUYOR
Kanada ile Türkiye arasındaki ekono- mik ilişkilerin ağırlık noktasını Kanadalı işadamlarının ülkemizde gerçekleştir- dikleri yatırımlar oluşturuyor. Ülkemiz- de gerçekleştirilen doğrudan yabancı sermaye girişleri 2007 yılında 19.136 milyon ABD doları iken 2008 yılında yaklaşık yüzde 22 düşüşle 14.922 mil- yon ABD doları oldu. Bu dönemde, Ka- nadalı Firmaların gerçekleştirdikleri ya- tırım miktarı ise bir önceki yıla kıyasla yüzde 110 artarak 23 milyon ABD dola- rı olarak gerçekleşti. Söz konusu yatı- rımların 2008 yılında toplam doğrudan yabancı sermaye girişleri içerisindeki payı ise yaklaşık binde 1,5 olarak kayıt- lara geçti. Türkiye’de yatırım yapan Kanadalı fir- ma sayısı 2007’de 33 iken 2008 yılında bu sayıya 19 yeni Firma daha katıldı. Sermayeleri açısından bakıldığında fir- maların 8’i 50 bin ABD dolarının altın- da, 7’si 50 bin ile 200 bin,  2’si ise 200 bin ile 500 bin ABD doları arasında iken 500 bin ABD dolarının üstünde sermayeye sahip 2 Firma bulunuyor. Kanada pazarı ile ilgilenen Firmaların ihraç etmeyi düşündükleri ürünün gümrük vergilerini http://madb.euro- pa.eu WEB adresinden “Applied Tariffs Database” bölümüne girerek öğrenme- leri mümkün.  2008 yılı Ağustos ayında Çifte Vergilen- dirmenin Önlenmesi Anlaşması teknik düzeyde tamamlandı. Anlaşmanın yü- rürlüğe girmesi için iki ülke tarafının ayrı ayrı iç hukuki prosedürlerini ta- mamlaması bekleniyor. T

TÜRKİYE, KANADA’NIN İTHALATINDA 46. İHRACATINDA 24. SIRADA
Türkiye, 2008 yılında Kanada’ya 501,4 milyon dolar değerinde ihracat ve 1.428 milyon dolar değerinde ithalat gerçek- leştirerek, Kanada’nın ithalatında 46. ve ihracatında 24. sırada yer aldı. 2009 yılı ihracatımızda yüzde 0,33 pay ile 50. sı- rada bulunan Kanada, aynı yıl ithalatı- mızda yüzde 0,66 pay alarak 36. sırada konumlandı. 2009 yılında “makine ve aksamları” ürün grubu Kanada’nın toplam ihraca- tından yüzde 8,4 pay aldı. Kanada’nın 2009 yılında makine ihracatı yüzde 23,6 azalarak 26,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Makine ihracatında ilk sıra- da yer alan ülkeler ABD, Çin, Fransa, Almanya ve İngiltere olarak sıralanıyor. Değer bazında ilk 10 içinde yer alan ül- keler arasında ihracat artışına göre sı- ralama yapıldığında ise, Güney Kore, Çin ve Meksika’nın ilk üçte yer aldığı görülüyor. Kanada’nın makine ve aksam ihracatın- da 1. sırada yer alan ABD; ülkenin ma- kine ihracatında yüzde 67 paya sahiptir. Çin, Fransa, Almanya ve İngiltere; Ka- nada’nın makine sektöründe en fazla ihracat yaptığı diğer ülkeler olarak sa- yılıyor. 2009 yılı toplam makine ihracatı yüzde 23,6 azalış göstererek 26,4 milyar dolar olarak belirlendi. Kanada, özellik- le Güney Kore’ye yönelik makine ihra- catında yüzde 73 oranında artış göste- rerek ilk 10 ülke arasında en fazla artış gösteren ülkeler arasında yer aldı.


MAKİNE VE AKSAMLARI İHRACATINDA TURBOJETLER ÖN PLANDA
Kanada’nın makine ve aksam ihracatın- da turbojetler, turbopropeller ve diğer gaz türbinleri 1. sırada yer alırken, ikin- ci sırada alternatif-rotatif kıvılcım ateş- lemeli içten yanmalı motorlar takip edi- yor. Ağır iş makineleri ve cihazlarının aksam parçaları ise 3. sırada yer alıyor. 2009 yılında Kanada’nın makine ve ak- samları ihracatında ilk sırayı 4,2 milyar dolar ile “turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri” alırken, onu 1,8 milyar dolar ile “alternatif-rotatif kıvıl- cım ateşlemeli, içten yanmalı motorlar” takip ediyor. 1,7 milyar dolar ile “ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçala rı” ise 3. sırada yer alıyor. Kanada’nın makine ve aksamları ihra- catında en çok düşüş görülenler ise sı- rasıyla; yüzde -38,8 ile içten yanmalı, pistonlu motorların aksam ve parçaları, yüzde - 32,9 ile yazı, hesap, muhasebe, bilgi iş- lem, büro için diğer makine ve cihazla- rın aksamı ve son olarak yüzde -28,8 ile ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları olarak sıralanıyor.

GENEL İTHALATTA MAKİNE VE AKSAMLARININ PAYI YÜZDE 14
2009 yılında Kanada’nın genel ithalatın- da makine ve aksamlarının payı yüzde 14,5 seviyesinde kaydedildi. Kanada’nın 84. fasıl bazında makine it- halatı 2009 yılında bir önceki seneye göre yüzde 22,7 oranında azalış göste- rerek 46,3 milyar dolar olarak belirlen- di. ABD, Çin, Meksika, Japonya ve Al- manya; Kanada’nın makine ithal ettiği başlıca ülkeler arasında yer alıyor. ABD’nin Kanada’nın ihracatında oldu- ğu gibi makine ve aksam ithalatında da en önemli ortağı olduğu görülüyor. Ka- nada’nın ABD’ye yönelik makine ihra- catı 17,7 milyar dolar iken, bu ülkeden ithal ettiği makine 24,9 milyar dolardır. 2009 yılında Kanada’nın toplam makine ithalatı yüzde 22,7 azalarak yaklaşık 47 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Çin, Meksika, Japonya ve Almanya; Ka- nada’nın makine sektöründe alım yaptı- ğı başlıca ülkeler arasında sayılıyor. 2009 yılı rakamlarına baktığımızda Ka- nada’nın Türkiye’den 24,4 milyon do- larlık makine ithal ettiği görülüyor.

BAŞLICA İTHAL ÜRÜNÜ OTOMATİK BİLGİ İŞLEM MAKİNELERİ
2009 yılında, Kanada’nın makine ve ak- samları ithalatındaki başlıca kalem- ler arasında ilk sırayı “Otomatik bil- gi işlem makineleri ve üniteleri” alı- yor. Bu kalemi; “Turbojetler, turbo- propeller, diğer gaz türbinleri”, “Al- ternatif-rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı motorlar” takip ediyor. Kanada’nın 2009 yılında gerçekleş- tirdiği makine ve aksamları ithala- tında en çok pay alan ilk 20 pozis- yon arasında; ithalatı en çok artan alt grup yüzde 2,2 ile hasat, har- man, biçme; ürünleri ayırma, temiz- leme makine, cihazları olurken, it- halatında en çok düşüş görülenler ise sırasıyla; yüzde -49,8 ile dozer- ler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyiciler, yüzde -42,8 ile alternatif-rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı motorlar ve yüzde - 27,7 ile de ağır iş makine ve cihazla- rının aksamı, parçaları oldu.

TÜRKİYE’NİN İHRACATINDA “YIKAMA, TEMİZLEME VE BENZERİ MAKİNELER” ÖN PLANDA
BM verilerine göre 2009 yılında Ka- nada’nın makine ihraç ettiği ülkeler arasında 32. sırada yer alan Türki- ye, Kanada’nın makine ithal ettiği ülkeler arasında ise 37. sırada bulu- nuyor. TÜİK verilerine göre; 2009 yılında ülkemizin 84. fasıl itibariyle makine ve aksamları sektörü ihracatında 71. sırada bulunan Kanada, sektör ihra- catımızdan yüzde 0,18 pay aldı. 84. fasıl itibariyle sektör ihracatında önemli yer tutan kalemler pozisyon bazında incelendiğinde 2009 yılın- da; ilk sırada “yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. işler için makine, cihaz”, ikinci sırada “metal- leri dövme, işleme, kesme, şatafla- ma presleri, makineleri”, üçüncü sı- rada ise “buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları” yer alıyor.

“AĞIR İŞ MAKİNE VE CİHAZLARININ AKSAM VE PARÇALARI” EN FAZLA İTHAL EDİLEN ÜRÜN GRUPLARINDAN
2009 yılında pozisyon bazında Türki- ye’nin Kanada’dan 84. fasıl itibariyle en fazla ithal ettiği ürün grupları sırasıyla, “buhar jeneratörleri, kızgın su üreten kazanlar “, “ağır iş makine ve cihazları- nın aksamı, parçaları”, “transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dişli- ler, çarklar” ve “dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb.” oldu. KAYNAKLAR: • BM İstatistik Bölümü Verileri • TÜİK Verileri • DTM Verileri • Müşavirlik Raporları • CIA, The World Factbook     SPOT:   “ Türkiye, 2008 yılında Kanada’ya 501,4 milyon dolar değerinde ihracat ve 1.428 milyon dolar değerinde ithalat gerçekleştirerek, Kanada’nın ithalatında 46. ve ihracatında 24. sırada yer aldı. 2009 yılı ihracatımızda yüzde 0,33 pay ile 50. sırada bulunan kanada, aynı yıl ithalatımızda yüzde 0,66 pay alarak 36. sırada konumlandı.”