İhracat işlemlerinde izlenecek prosedürler; ihracat yapılacak ülkeye, ihracat şekline, ihraç edilecek ürüne göre değişmektedir. İhracatın gerçekleştirilebilmesi için gerekli prosedürün belirlenmesi, her üç durumun da gözden geçirilmesi gerekmektedir.İhracatın yapılacağı ülkeye göre işlemler farklı olabilmektedir. Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelere yapılacak ihracatta, EFTA  ülkeleri  ...

İhracat işlemlerinde izlenecek prosedürler; ihracat yapılacak ülkeye, ihracat şekline, ihraç edilecek ürüne göre değişmektedir. İhracatın gerçekleştirilebilmesi için gerekli prosedürün belirlenmesi, her üç durumun da gözden geçirilmesi gerekmektedir.

İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler Nelerdir?
İhracatın yapılacağı ülkeye göre işlemler farklı olabilmektedir. Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelere yapılacak ihracatta, EFTA  ülkelerine  (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn) ve serbest ticaret anlaşmaları (STA) kapsamında yapılacak ihracatta, ikili ve çok taraflı kredi anlaşmalarımızın bulunduğu ülkelere bu kapsamda yapılacak ihracatta, ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin malla geri ödenmesine ilişkin aramızda “özel hesap” bulunan ülkelere yapılacak ihracatta, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında Türkiye’ye tavizli gümrük oranları uygulayan ülkelere yapılacak ihracatta, BM kararlarına göre ambargo uygulanan ülkelere ihracatta, tek taraflı olarak ambargo uygulanan ülkelere ihracatta, Sınır Ticaret Merkezleri kapsamında yapılacak ihracatta düzenlenmesi gereken belgeler, müracaat edilecek kurum ve kuruluşlar ile işlemlerde izlenmesi gereken prosedürler değişebilmektedir. Avrupa Birliği’ne (AB) Üye Ülkelere Yapılacak İhracat ve Gümrük Birliği Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği, en genel ifadeyle dış ticarette mevcut gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve miktar kısıtlamalarıyla, her türlü eş etkili tedbirin kaldırıldığı; ayrıca, birlik dışında kalan üçüncü ülkelere yönelik ortak gümrük tarifesinin uygulandığı bir ekonomik bütünleşme çeşidi olarak tanımlanmaktadır. Gümrük Birliği ile sanayi ürünlerinin taraflar arasında serbest dolaşımı öngörülmektedir. AB kaynaklı sanayi ürünlerinin ithalatında uygulanan gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve Toplu Konut Fonu kaldırılmıştır. Üçüncü ülkelerden sanayi ürünleri ithalatında topluluk tarafından Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) uygulanmaktadır. İşlenmiş tarım ürünleri de Gümrük Birliği kapsamında yer almaktadır. Söz konusu ürünlerin ithalatında, topluluk sistemi ile uyumlu olarak oluşturulan yeni mevzuat çerçevesinde, toplu konut fonu (tarım payı) bütün ülkeler kaynaklı ürünler için uygulanırken, gümrük vergisi oranı (sanayi payı) sadece üçüncü ülkeler menşeli ürünlerde uygulanmaktadır. Tarım ürünlerinin serbest dolaşımının sağlanması, Türkiye’nin, topluluğun ortak tarım politikasına uyumu ertesinde mümkün olabilecektir.

Avrupa Birliği’ne yönelik tarım ürünleri ihracatında EUR.1 belgesi düzenlenmektedir. Türkiye ile AB arasındaki ticarette, malların karşılıklı olarak tanınan tavizlerden yararlanmaları A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesine bağlıdır. Bir başka ifade ile A.TR Dolaşım Belgesi’nin, yalnızca Türkiye’den AB’ye veya AB’den Türkiye’ye doğrudan nakledilen eşya için düzenlenen ve Türkiye ya da AB’de serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye-AB Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, odalar tarafından düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen bir belgedir. A.TR Dolaşım Belgesi, eşyanın Gümrük Birliği gümrük bölgesinde serbest dolaşımda olduğunu belgelemekle birlikte, menşeini ispat edici değildir. Çıkış gümrüğünde vize ettirildiği tarihten itibaren 90 gün içinde varış gümrüğüne ibraz edildiğinde ithalatçı ülke gümrüklerinde vergi indirim hakkı sağlayan belgedir. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ürünlerinde, Türkiye ile Topluluk arasında imzalanan serbest ticaret anlaşması kapsamı ürünlerin ticaretinde EUR.1 belgesi düzenlenmektedir. AKÇT Anlaşması uyarınca, kömür de dahil olmak üzere, sadece tek aşamalı üretim işleminden geçen belirli demir-çelik hammadde veya ara ürünleri (demir çelik çubuklar, filmaşin, kütük, slab, saclar v.s. gibi) AKÇT mal listesi kapsamında yer almaktadır. İleri bir işlemeye tabi ürünler ise (galvanizli dikişli ve kaynaklı tüp, borular, somun, cıvata v.b.) AKÇT kapsamı dışındadır. Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) Kapsamında Yapılacak İhracat Serbest ticaret anlaşmalarının amacı taraf ülkeler arasında ticarete yönelik engellerin tedricen kaldırılması suretiyle kolaylaştırılması ve ticarete engel getirilmemesi olarak belirlenmiştir. AB ile gerçekleştirilen Gümrük Birliği taraflar arasında ortak ticaret politikası uygulanmasını zorunlu kılmıştır. Bu durum AB’nin tercihli anlaşmalarından başlayarak üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşması müzakerelerinin ele alınmasını gerektirmiştir. Türkiye-AB Gümrük Birliği’nde malların serbest dolaşımı ilkesi bulunduğundan, gümrük vergileri tahsil edilmek suretiyle ithal işlemleri  tamamlanan tüm sanayi ürünleri taraflar arasında serbest ticarete konu olabilmektedir. Ayrıca Türkiye, bölge içerisinde malların serbest dolaşımını sağlayan Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi’ne 1 Ocak 1999 tarihi itibarıyla taraf olmuştur. EUR.1 Belgesi, serbest ticaret anlaşmaları kapsamında taraf ülkeler menşeli ürünlerin tavizlerden yararlanmalarını sağlayan bir belgedir. Çıkış gümrüğünde vize ettirildiği tarihten itibaren 4 ay içinde varış gümrüğüne ibraz edilmesi durumunda tavizlerden ithalatçı yararlanabilmektedir. EUR.1 Dolaşım Sertifikası düzenlenmiş bir eşya için ayrıca Menşe Şahadetnamesi düzenlenmesi gerekmemektedir. Serbest Ticaret Anlaşmalarının amaçları; AB’nin ortak ticaret politikasına uyum, ihracatın ülke ve madde bazında çeşitlendirilmesi,anlaşma imzalanan ülke pazarında diğer  tercihli ülkeler ile eşit koşullara sahip olunması, girdi maliyetlerinin düşmesinin yaratacağı rekabet avantajı, Avrupa menşe kümülasyonuna dahil olmak ve bu kapsamda ortayaçıkacak yeni ticaret  olanaklarından yararlanmak, olarak sayılabilir. Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığı ülkeler: EFTA Ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lichtenstein), Sırbistan, Karadağ, İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Fas, Filistin, Tunus, Suriye, Mısır, Gürcistan, Arnavutluk’tur. İmzalanan ve iç onay süreci devam eden Serbest Ticaret Anlaşmaları Şili ve Ürdün Serbest Ticaret Anlaşmalarıdır. Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonuna (PAAMK) taraf ülkelere, ilgili ürünlerin ihracatında ise EUR-MED Dolaşım Sertifikası düzenlenmektedir. PAAMK sistemi; AB-EFTA Türkiye ve bazı Akdeniz ülkelerinin dahil olduğu bir çapraz kümülasyon sistemidir. PAAMK sistemine dahil tüm ülkelerin arasında serbest ticaret anlaşması, bu anlaşmaların hepsinde (ikili ticaret hariç) aynı menşe kurallarının uygulanması gerekmektedir. Sistemin işlemesi için PAAMK sistemine dahil en az 3 ülke arasında STA (Serbest Ticaret Anlaşması) tamamlanmalıdır. EUR.1 ve EUR-MED belgeleri ihracatçıların bağlı bulundukları Ticaret, Sanayi veya Ticaret ve Sanayi  Odaları tarafından düzenlenmektedir. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS)  Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan Ülkelere İhracat Genelleştirilmiş Tercihler (Preferanslar) Sistemi (GTS/GSP) Gelişmekte olan ülkelerin bazı ihraç mallarına gelişmiş ülkeler tarafından karşılıksız ve ayırım gözetmeksizin imtiyaz tanınmasına olanak sağlayan bir düzenlemedir. Tavizlerden yararlanılabilmesi için ihracatın ilgili ülkelerden birine yapılması ve ürünün o ülkenin taviz tanıdığı GSP listesinde yer alması gerekmektedir. Genelleştirilmiş Tercihler Sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından  yararlanılması  için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta “Özel Menşe Şahadetnamesi - Form A” düzenlenmesi  gerekmektedir. Ülkemiz bu sistem çerçevesinde ABD, Japonya, Rusya, Yeni Zelanda, Beyaz Rusya, Avustralya ve Kanada GTS’sinden yararlanmaktadır. İhracatçılarımız, Form A belgesini bağlı bulundukları Ticaret, Sanayi veya Ticaret ve  Sanayi Odalarından temin edebilmektedir.

İhraç Edilecek Ürüne Göre İşlemler Nelerdir?
İhraç edilecek ürüne göre kontrol edilmesi gerekli listeler bulunmaktadır. “İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ”  ekinde yer alan İhracı Yasak Mallar Listesi ve İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesinde, “İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ” eki listede, “Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İhracatına İlişkin Tebliğ” eki listelerde yer alan maddelerin ihracatında, özel uygulamalara tabi ürünlerin ihracatında engeller ve hazırlanması gereken belgeler bulunabilmektedir. Ayrıca ürünlerle ilgili alıcı firmanın talep ettiği belgeler de olabilmektedir. Söz konusu ürünlerle ilgili olarak düzenlenmesi gerekli belgeleri aşağıda olduğu gibi sıralayabiliriz; Kontrol Belgesi (Conformity Certificate), Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi, İmalatçının Analiz Belgesi (Manufacturer’s Analysis Certificate), Borsa Tescil Beyannamesi,Spesifikasyon   Belgesi (Certificate of Specification), Nihai Kullanım Sertifikası, Orman Nakliye Tezkeresi, Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate), Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu ( Health Certificate for Animal Export), Doğal Arı Balı Analiz Belgesi, Çekirdeksiz Kuru Üzüm Analiz Belgesi, Süt ve Et Ürünleri İçin Sağlık Sertifikaları, İncir, Yerfıstığı, Fındık  Antepfıstığı  Gibi Ürünlere Hazırlanan Sağlık Sertifikası, Et, Süt ve Kuru Meyveler Dışında Gıda ve Gıda Ambalaj Maddelerinin İhracatında Gıda Güvenliği/Sağlık Sertifikası (Food Safety/Health Certificate), Doğa Mantarı İhracatında Hazırlanan Annex II Sertifikası, FSC (Forest Stewardship Counsil – Orman Koruma Konseyi) Sertifikası, CITES Belgesi, Radyasyon Analiz Belgesi / Sarı Belgesi (Radiation Certificate), Helal Belgesi (Halal Certificate) (ürüne ve ülkeye göre), Koşer Belgesi (Kosher Certficate) (ürüne ve ülkeye göre), Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belge, Ekspertiz Raporu (Expertise Report), Gözetim Belgesi (Inspection  Sertificate), Halı Ekspertiz Raporu, Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu, Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu. Detaylı bilgi için Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Genel Mevzuat ve Bilgi Danışma Servisi ile irtibata geçebilirsiniz

(www.oaib.gov.tr).
Kaynaklar:
İhracat Prosedürlerini Biliyor Musunuz?
İGEME
Dış Ticaret Müsteşarlığı www.dtm.gov.tr