Avrupa’daki merkezi konumu, düşük maliyetli alt yapı hizmetleri, çok iyi eğitilmiş işgücü ile yabancı yatırımcılar için cazip bir ortam sunuyor. Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki makine ve aksamları dış ticaret hacmi 2009 yılında 332 milyon...
Avrupa’daki merkezi konumu, düşük maliyetli alt yapı hizmetleri, çok iyi eğitilmiş işgücü ile yabancı yatırımcılar için cazip bir ortam sunuyor. Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki makine ve aksamları dış ticaret hacmi 2009 yılında 332 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.
Çek Cumhuriyeti Avrupa’nın kalbindeki konumu, açık ekonomisi, deneyimli iş gücü, yüksek teknoloji seviyesi ile yatırıma elverişli bir ülke. Katma değerli üretimdeki kalite ile dikkat çeken ülke, Dünya Bankası’nın yüksek gelirli ekonomi tanımı kapsamına da giriyor.
1989 yılında Kadife Devrim ile kapitalizmi seçen Çekoslavakya, 1993’te de barış ortamında Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. 2004 yılında Avrupa Birliği üyeliğine kabul edilen Çek Cumhuriyeti bugün gelişmiş ve modern bir Orta Avrupa ülkesi.
Yüz ölçümünün yüzde 95’i dağlık olan ve denize kıyısı olmayan ülkede GSYİH’nin yaklaşık yüzde 60’ını oluşturan hizmetler sektöründe telekomünikasyon, turizm ve bankacılık önde geliyor.
Çek Cumhuriyeti’nin AB üyeliği sonrasında 2005 ve 2006’da GSYİH yüzde 6 oranında büyüdü. Global ekonomik kriz öncesi dönemdeki bu büyüme özellikle Almanya’ya olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerine yaptığı ihracat sayesinde gerçekleşti. Post komünizm döneminin en istikrarlı ve yaşam standardı yüksek ülkelerinden biri olan Çek Cumhuriyeti’nin izlediği yatırım politikaları da bu durumda etkili oldu. Büyüme 2008’de yüzde 2,5 olurken; 2009’da global ekonomik kriz ve dış talepteki düşüşün de etkisi ile yüzde 4,1 geriledi. GSYİH 2008 yılında 267,6 milyar dolarken 2009’da 256,6 milyar dolara geriledi. Kişi başı gelir ise önceki yıla oranla yüzde 4,38 düşerek 25.100 dolar oldu. GSYİH yapısı yüzde 2,8 tarım, yüzde 35 sanayi, yüzde 62,3 hizmetlerden oluşurken, iş gücünün yüzde 40,2’si sanayide, yüzde 56,2’si hizmetler sektöründe istihdam ediliyor.
PARTNER ÜLKE ALMANYA
Başlıca sanayiler motorlu araçlar, makine, demir-çelik, metalden mamuller, kimyasallar, elektronik, ulaşım araçları, tekstil, cam, biracılık, seramik ve farmasötik sektörlerinden, tarımsal ürünler ise şeker pancarı, yem bitkileri, patates, buğday ve şerbetçi otundan oluşuyor.
Makineler, ulaşım araçları, hammaddeler, yakıt ve kimyasallardan oluşan ülke ihracatı 2008’de 145,7 milyar dolarken 2009 yılında 106,4 milyar dolara geriledi. En önemli ihracat partnerleri Almanya, Tayvan, Slovakya, Polonya, Fransa, İngiltere, Avusturya ve İtalya olarak sıralanabilir. İthalat ise 2008’de 139,4 milyar dolarken 2009’da 99,7 milyar dolar oldu. Başta makineler, ulaşım araçları, hammaddeler, yakıt ve kimyasallar olmak üzere ithalat yaptığı ülkeler arasında ilk sıralarda Almanya, Tayvan, Slovakya, Polonya, Rusya, Hollanda, Avusturya ve Çin geliyor.
İLK 6 AYDA YÜZDE 51 ARTIŞ
Çek Cumhuriyeti’ne ihracatımız 2000 yılında 158,74 milyon dolar olurken, 2008’de 700 milyon doları aştı, ancak ekonomik krizin de etkisi ile 2009’da 489 milyon dolara geriledi. 2010 yılının ilk altı aylık ihracat rakamları, geçtiğimiz sene aynı dönemle karşılaştırıldığında yüzde 51,09’luk bir artış olduğu görülüyor. Ancak iki ülke arasındaki ticaret mevcut potansiyeli yansıtmıyor, ticaret hacmindeki açık ise Türkiye aleyhine büyüyor. Çek Cumhuriyeti, AB’ye 2004 yılında üye olan 10 ülke içinde en fazla yabancı sermaye alan ve sahip olduğu potansiyel itibarıyla gelişme şansı en yüksek olan ülkelerin başında geliyor. Çek Cumhuriyeti, AB üyeliği öncesinde de sahip olduğu Serbest Ticaret Anlaşması sayesinde AB’ye üye olan diğer yeni ülkeler kadar uzun bir geçiş dönemi yaşamadı. Çek Cumhuriyeti’nin gösterdiği makroekonomik istikrar, ülkenin dış ticaret yapısındaki köklü değişiklikler, AB coğrafyasındaki konumu, vasıflı işgücü ve uygun yatırım ortamı ülkedeki doğrudan yabancı sermaye girişimini artıran faktörler arasında yer alıyor. Çek Cumhuriyeti’nin AB üyesi olması nedeniyle, Türkiye-Çek Cumhuriyeti ticareti fiilen Türkiye-AB Gümrük Birliği ve Katma Protokol hükümlerine göre yürütülüyor. Türk firmaların Türkiye çıkışlı sanayi ürünlerine de bu nedenle Gümrük Vergisi uygulanmıyor.
80’İN ÜZERİNDE TÜRK SERMAYELİ FİRMA
Çek Cumhuriyeti Avrupa’daki merkezi konumu, düşük maliyetli alt yapı hizmetleri, çok iyi eğitilmiş işgücü ile yabancı yatırımcılar için cazip bir ortam sunuyor. Ancak Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki ilişkiler ticaretle sınırlı bir tablo çiziyor. Çek Cumhuriyeti’nde, ödenmiş sermaye toplamı 15 milyon dolar kadar olan 80’in üzerinde Türk sermayeli firma, ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteriyor.
Gelişmiş sanayi alt yapısına sahip ülkede teknoloji geliştirme, alt yapı projeleri, tekstil, gıda, turizm, demirçelik, mühendislik ürünleri, makineekipmanlar, otomotiv ve yan sanayi, enerji-taahhüt projeleri, denizcilik (sondaj, sismik teknoloji kullanımı, gemi parçaları vs.) alanında işbirliği fırsatları var.
Bu alanlardaki ortak girişimlerde ileri Çek teknolojisi ve mühendisliği avantaj sağlıyor. Türkiye’nin coğrafi konumu göz önünde bulundurularak Orta Asya ve Kafkaslar bölgesini Avrupa’ya bağlayacak alt yapı, demiryolu projeleri, bölge enerji kaynaklarının taşınması ve aktarımı için boru hatlarının yapımı konularında işbirliği olanakları mevcut.
Türkiye’deki ticaret, imalat, turizm, enerji ve ulaştırma sektörlerinde faaliyette bulunan Çek kaynaklı sermaye toplamının son üç yıl içinde 40–50 milyon dolardan yaklaşık 2,5 milyar dolara yükselmesi ikili ilişkiler açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
TİCARET HACMİ, GSYH’NİN YARISINDAN FAZLA
Çek Cumhuriyeti ekonomik anlamda 2005 – 2008 yılları arasında ortalama yüzde 6’nın üzerinde büyüme kaydetti ancak küresel kriz ile birlikte ihracat talebinde yaşanan azalmaya bağlı olarak 2008 yılında büyüme yüzde 2,7 ile sınırlı kaldı. IMF’ye göre Çek ekonomisinin 2010 yılında yüzde 1,3 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor. Küreselleşmenin, açık bir ekonomiye sahip olan Çek Cumhuriyeti için önemli rol oynamasının yanı sıra dış ticaret ilişkileri de ülke için hayati derecede önem taşıyor. Ülkenin ticaret hacmi, GSYH’nın yüzde 50’sinden fazla olarak kayıtlara geçti. 2008 yılında Çek Cumhuriyeti’nin ticaret hacmi bir önceki yıla göre azalma gösterdi. AB’ye katılımdan sonra 2. kez yaşanan ülkenin dış ticaretindeki bu olumsuz gelişme, küresel ekonomik krize bağlı olarak yurt dışı taleplerdeki azalma ve imalat sanayindeki yavaşlamayla ilgilidir.
Çek Cumhuriyeti’nin en önemli ticari partnerleri Almanya ve Slovakya’dır. Çek Cumhuriyeti’nin dış ticaretinde en büyük paya sahip ürünler ise makine ve aksamları ile ulaşım araçlarıdır.
“MAKİNE VE AKSAMLARI” İHRACATTA 1.
Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler uzun bir geçmişe dayanıyor. I. Dünya Savaşı sonrasına kadar uzanan bu ilişkilerde sanayi alanında işbirliği öne çıkıyor.
1 Ocak 1993 tarihinden itibaren eski Çekoslovakya’nın Çek ve Slovak Cumhuriyetleri olarak bölünmesiyle birlikte, her iki Cumhuriyet de Çekoslovakya’nın uluslararası anlaşmalardan doğan yükümlülüklerini aynen kabul ettiklerini açıkladılar. 1/95 Sayılı Türkiye-AB Gümrük Birliği Kararı ile Türkiye’nin yüklendiği hükümler nedeniyle Türkiye, Çek Cumhuriyeti ile 03.10.1997 tarihinde serbest ticaret anlaşması imzaladı ve ticari ilişkiler 01.09.1998’den itibaren bu anlaşma çerçevesinde yürütülmeye başlandı. 2004 yılı Mayıs ayında Çek Cumhuriyeti’nin AB üyesi olmasıyla, ticari ilişkiler fiilen gümrük birliği çerçevesinde yürütülüyor.
BM verilerine göre; Çek Cumhuriyeti’nin ihracatı 2008 yılında bir önceki yıla göre yüzde 20,8 artış göstererek 146 milyar dolara yükseldi. Ülkenin genel ihracatında ilk üç ülke sırasıyla Almanya, Slovakya ve Polonya’dır. Çek Cumhuriyeti’nin ihracatında en büyük payı alan ilk 20 ülke arasında en çok artış kaydedilen ülkeler ise sırasıyla; Rusya Federasyonu, Romanya ve Finlandiya oldu. Türkiye 2008 yılı verilerine göre Çek Cumhuriyeti’nin ihracat yaptığı ülkeler arasında 21. sırada yer alıyor. 2008 yılında Çek Cumhuriyeti’nin önemli ihraç ürünleri incelendiğinde ilk sırada “makine ve aksamları” yer alıyor. Bu mal grubunu “motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler” ile “elektrikli makine ve cihazlar” takip ediyor. Çek Cumhuriyeti, 2008 yılında yaklaşık 29 milyar dolar değerinde makine ve aksamları ihracatı gerçekleştirdi ve bir önceki yıla göre ürün ihracatı yüzde 16,8 artış gösterdi.
GENEL İTHALATTA MAKİNENİN PAYI YÜZDE 16
Çek Cumhuriyeti’nin ithalatı 2008 yılında yüzde 21,4 artarak 141,8 milyar dolara ulaştı. Aynı yılda ülkenin genel ithalatında en çok payı alan ilk üç ülke sırasıyla Almanya, Çin ve Rusya Federasyonu oldu.
Çek Cumhuriyeti’nin ithalatında en büyük payı alan ilk 20 ülke arasında en çok artış kaydedilen ülkeler ise sırasıyla; Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Güney Kore Cumhuriyeti ve Çin’dir. Türkiye, BM’nin 2008 yılı verilerine göre ülkenin ithalatında 23. sırada yer alıyor. “Makine ve aksamları” Çek Cumhuriyeti’nin en önemli ithal kalemidir. Çek Cumhuriyeti’nin ithal ettiği başlıca diğer ürünler “elektrikli makine ve cihazlar”, “mineral yakıtlar, yağlar ve müstahsallar” ile “motorlu kara taşıtları, römorklar, bisikletler”dir. 2008 yılında 23,7 milyar dolar olan makine ve aksamları ithalatı Çek Cumhuriyeti’nin genel ithalatından yüzde 16,7 pay aldı.
MAKİNE İHRACATIMIZDA 4. SIRADA
2009 yılı verileri bir önceki yıl ile kıyaslandığında Çek Cumhuriyeti’ne ihracatımızda yüzde 30,2 oranında, ithalatımızda ise yüzde 21,1 seviyesinde bir azalış gerçekleştiği görülüyor. Ülkemiz ile Çek Cumhuriyeti arasındaki ticaret hacmi de 2009 yılında yüzde 24,3 gerileyerek 1 milyar 517 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Çek Cumhuriyeti’ne yönelik ihracatımız 2009 yılında yüzde 30,2 azalarak 489 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ülkeye ihracatını gerçekleştirdiğimiz ilk 10 madde arasında 2009 yılında sadece “örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları” grubunda artış kaydedildi. “Makine ve aksamları” 2009 yılında Çek Cumhuriyeti’ne ihracatımızda 4. sırada yer aldı.
Çek Cumhuriyeti’nden ithalatımız 2009 yılında yüzde 21 gerileyerek 1 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. En büyük ithalat kalemlerimiz incelendiğinde “Makine ve Aksamları” ve “Motorlu Kara Taşıtları, Traktör, Bisiklet, Motosiklet” göze çarpıyor. Çek Cumhuriyeti’nden gerçekleştirdiğimiz ithalat arasında 2009 yılında en fazla artış “Kauçuk ve Kauçuktan Eşya” ile “Optik, Fotoğraf, Sinema vb. Cihazları”nda kayda geçti.
EN ÇOK “MATBAA MAKİNELERİ” ARTTI
2008 yılında “makine ve aksamları” ürün grubu Çek Cumhuriyeti’nin toplam ihracatından yüzde 20 pay aldı. Çek Cumhuriyeti’nin 2008 yılında makine ihracatı yüzde 16,8 arttı ve 28,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Makine ihracatında ilk sırada yer alan ülkeler Almanya, Fransa ve İngiltere olarak sıralanıyor. İhracat artışına göre sıralama yapıldığında ilk 20 içinde yer alan ülkeler arasında Rusya Federasyonu, Polonya ve Ukrayna’nın ilk üçte yer aldığı görülüyor.
2008 yılında Çek Cumhuriyeti’nin makine ve aksamları ihracatında ilk üç sırayı 7,3 milyar dolar ile “Otomatik bilgi işlem makineleri”, 1,6 milyar dolar ile “Matbaacılığa mahsus makineler” ve 1,5 milyar dolar ile “Klima cihazları-vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı makineler” aldı. Çek Cumhuriyeti’nin 2008 yılında gerçekleştirdiği makine ve aksamları ihracatında en çok pay alan ilk 10 pozisyon arasında; ihracatı en çok artan alt grupların başında, yüzde 49,7 ile matbaacılığa mahsus baskı makineleri ve yardımcı makineler geliyor. Onu yüzde 48,4 ile kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar ile yüzde 23,2 ile içten yanmalı, pistonlu motorların aksam ve parçaları takip ediyor.
İhracatında düşüş görülen grup ise; yüzde eksi 26,8 ile yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için diğer makine ve cihazların aksamı oldu.
“YARI DİZEL MOTOR” İTHALATI DÜŞTÜ2008 yılında Çek Cumhuriyeti’nin genel ithalatında makine ve aksamlarının payı yüzde 16,7 seviyesinde kaydedildi. Çek Cumhuriyeti’nin 84. fasıl bazında makine ithalatı 2008 yılında bir önceki seneye göre yüzde 14,1 oranında artış göstererek 23,7 milyar dolara ulaşmıştı. Almanya, Çin, İtalya, Japonya ve Polonya ülkenin makine ithal ettiği başlıca ülkeler arasında yer alıyor. Çek Cumhuriyeti’nin makine ithal ettiği başlıca ülkeler arasında değer bazında artışa göre yapılan sıralamada Singapur, Tayland ve Güney Kore ilk üç sırada bulunuyor. 2008 yılında, Çek Cumhuriyeti’nin makine ve aksamları ithalatındaki başlıca kalemler arasında ilk sırayı yüzde 17 pay ile “Otomatik bilgi işlem makineleri” alıyor.
Çek Cumhuriyeti’nin 2008 yılında gerçekleştirdiği makine ve aksamları ithalatında en çok pay alan ilk 10 pozisyon arasında; ithalatı en çok artan alt gruplar sırasıyla; yüzde 41,5 ile matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı makineler, yüzde 28,4 ile alternatif-rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı motorlar ve yüzde 27,8 ile kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar yer alıyor. İthalatında en çok düşüş görülenler ise sırasıyla; yüzde eksi 10,7 ile hava basıncı ile ateşlenen, pistonlu dizel, yarı dizel motorlar ile yüzde eksi 3,8 ile yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için diğer makine ve cihazların aksamı oldu.
“MAKİNE VE AKSAMLARI” EN ÇOK İHRAÇ EDİLEN KALEM
TÜİK verilerine göre; 2009 yılında ülkemizin 84. fasıl itibariyle makine ve aksamları sektörü ihracatında 48. sırada bulunan Çek Cumhuriyeti, sektör ihracatımızdan yüzde 0,3 pay aldı. 2009 yılında Çek Cumhuriyeti’ne makine ve aksamları ihracatımız yaklaşık yüzde 50 azalarak 28,2 milyon dolara geriledi. Çek Cumhuriyeti’nden ithalatımız da yüzde 23,4 oranında azalarak 304 milyon dolara düştü. Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasındaki makine ve aksamları dış ticaret hacmi 2009 yılında yüzde 26,7 gerileyerek 332 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Çek Cumhuriyeti’ne 84. fasıl itibariyle makine sektörü ihracatında önemli yer tutan kalemler pozisyon bazında incelendiğinde 2009 yılında; ilk sırada “ağır iş makine ve cihazlarının aksam ve parçaları”, ikinci sırada “çamaşır yıkama makineleri” ve üçüncü sırada ise “rulmanlar”ın yer aldığı görülüyor. 2009 yılında Türkiye’nin Çek Cumhuriyeti’nden 84. fasıl itibariyle en fazla ithal ettiği ürün grupları sırasıyla, “dizel, yarı dizel motorlar”, “otomatik bilgi işlem makineleri” ve “santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları” oldu.
