AB VERİ YASASI, AB DİJİTALLEŞME STRATEJİSİNİN BİR PARÇASI OLUP İÇ PAZARINDA VERİ EKONOMİSİNİ TEŞVİK ETMEYE YÖNELİKTİR. YASA, VERİLERE ERİŞİMİ VE VERİ KULLANIMINI DÜZENLEMEYİ VE GELİŞTİRMEYİ AMAÇLAMAKTADIR. BU ŞEKİLDE YENİLİKÇİLİK VE REKABET TEŞVİK EDİLİRKEN, AYNI ZAMANDA KULLANICILARIN, TÜKETİCİLERİN VE ŞİRKETLERİN HASSAS VERİLERİ KORUNACAK VE HAKLARI GÜÇLENDİRİLECEKTİR. DİJİTAL VERİLERİN MEVCUDİYETİ ŞEFFAFLIĞI ARTIRIR VE SÜREÇLERİN ÖZENLE VE OTOMATİK OLARAK AYARLANMASINI SAĞLAR, BU DA SEKTÖRDE VERİMLİLİĞİ ARTIRABİLİR.

Dijitalleşmenin eriştiği boyut itibariyle günümüzdeki en önemli sorunların başında veri paylaşımı, veri kullanımı konusunda tarafların yükümlülük ve görevlerini tanzim eden yasal mevzuatların ya hiç oluşmaması ya da mevzuatların süreci iyi tarif edememeleri geliyor. Günlük hayatımızda bile akıllı telefona ve/veya bilgisayarlarımıza bir uygulama indirirken yaptığımız veri paylaşımıyla aslında 8 bin kelimelik sözleşmeyi -aslında neyi kabul ettiğimizi bilmeden bir saniyede kabul ediyoruz. Böyle bir dönemde, şeffaf ve tarafların görev ve sorumluluklarını belirten bir yasal çerçeveye ihtiyacın oldukça yüksek olduğu muhakkaktır. Bundan bir yıl önce, 2023 yılının sonunda yayımlanan ve 11 Ocak 2024’te yürürlüğe giren AB Veri Yasası (EU Data Act) 2025 yılının eylül ayında tüm AB üyesi ülkelerde yürürlüğe girecek. 71 sayfa ve 118 paragraftan oluşan AB Veri Yasası (Almanca versiyonu) bir bürokratik metin manzumesi gibidir. Her şey; konu, ilişki türü ve yükümlülükler, görevler görece net belirtilmiştir. Yasanın KOBİ türü işletmeleri gözeten bir yanı vardır ki bu oldukça önemlidir (49’uncu paragraf). Özetle, bir bütün olarak ABD ve Çin’deki dijitalleşme genişliği ve sınırsız hak ihlallerinin olduğu bir eşikte, AB Veri Yasası gerçekten önemi bir işleve sahiptir. AB Veri Yasası, AB dijitalleşme stratejisinin bir parçası olup iç pazarında veri ekonomisini teşvik etmeye yöneliktir. Yasa, verilere erişimi ve veri kullanımını düzenlemeyi ve geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu şekilde yenilikçilik ve rekabet teşvik edilirken, aynı zamanda kullanıcıların, tüketicilerin ve şirketlerin hassas verileri korunacak ve hakları güçlendirilecektir. Dijital verilerin mevcudiyeti şeffaflığı artırır ve süreçlerin özenle ve otomatik olarak ayarlanmasını sağlar, bu da sektörde verimliliği artırabilir. Yasanın sektör için sunduğu en önemli fırsat, yenilikçilik ve rekabetçiliği geliştirmekte önemli bir fonksiyona sahip olmasıdır. Verilere daha iyi erişim, yeni potansiyelin kullanılmasına ve yeniliklerin ileriye götürülmesine olanak tanıyarak uluslararası rekabette daha iyi bir konum yaratır. Tesis operatörleri, kestirimci bakım veya durum izleme gibi veri odaklı hizmetleri daha verimli bir şekilde kullanabilir ve daha da geliştirebilir. 

AB VERİ YASASININ MAKİNE SEKTÖRÜ İÇİN ÖNEMİ

AB Veri Yasası makine sektörü açısından değerlendirildiğinde odaklanılması gereken iki kritik konu olduğu görülecektir: 1. Makine tarafından üretilen verilere erişim yetkisi kime aittir? 2. Makineciler verileri nasıl paylaşılmalıdır? İlk soruya verilecek yanıt makine üreticileri açısından maalesef pek pozitif değildir. Makineler ve sistemler hem üreticiler hem de operatörler için değerli olan muazzam miktarda veri üretir. AB Veri Yasası ise verilerin makine operatörlerine ait olduğunu ve bu verileri kullanma konusunda birincil hakka sahip olduklarını belirtmektedir. Bu da operatörlerin verileri makine üreticilerine aktarabileceği, ancak bunu yapmak zorunda olmadıkları anlamına gelir. Ancak aynı zamanda makine üreticileri verileri operatörler için erişilebilir kılmalıdır. Bu düzenleme ise makine üreticilerini zor bir duruma sokmaktadır: Bir yandan sektördeki kilit rollerini sürdürebilmek için verimlilikte veri odaklı bir artışa katkıda bulunmak zorundadırlar, diğer yandan gerekli verilere erişimleri garanti altında değildir. Ancak makine üreticileri, sürecin başlangıcı itibarıyla güçlü bir pozisyondadır; kimse makineleri ve süreçleri onlardan daha iyi anlayamaz, önemli verilerin neler olduğu ve bunun nasıl beslenmesi gerektiğini en iyi makineyi üretenler bilebilir. Bu nedenle makineciler sadece makine üretmek değil, makine verilerini yönetmek konusunda da hizmet sunabilir, gelir yaratma fırsatlarını kullanabilir. Burada kastedilen, kullanıcı, üreticinin sağlamak zorunda olduğu verileri dâhilde kendisi de yapabilir ama üretici veri genel veri tabanı ile makinenin verimliliği açısından yapılması gerekenleri hizmet olarak sunduğunda mutlaka operatörün maliyetinden daha az bir maliyetle bu hizmeti sunabilir. Yani makine üreticileri, bir ücret karşılığında tüketime dayalı bakım sözleşmeleri veya IoT tabanlı öngörücü hizmetler gibi başka hizmetler de sunabilir. 

MAKİNE MÜHENDİSLERİ İÇİN ÖNERİLER

AB Veri Yasası düzenlemelerini bir fırsat olarak kullanmak ve zorluklara hazırlanmak için makine üreticileri aşağıdaki adımları atabilirler: 1. Veri yapısını değerlendirin: Makine imalatçıları öncelikle makine ve üzerinde uygulanan teknoloji süreciyle ilgili verilere odaklanmalıdır. Bu, onların temel yetkinliklerini korumalarını ve daha da geliştirmelerini sağlar. Öncelikli hedef, kendi uzmanlıklarını kendileri ve müşterileri için kârlı bir şekilde kullanmak olmalıdır. Örneğin; a. Mekatronik bir sistem olarak makinelerde: Makinenin çalışması hakkında bilgi sağlayan veriler, örneğin durum verileri veya aşınma parametreleri. b. Fikri mülkiyet olarak süreçlerde: Teknoloji sürecine ilişkin veriler ve makine, alet ve yazılımın ortak yaşamının haritalanması, örneğin kesme hızlarının veya presleme kuvvetlerinin optimizasyonu. Bu durum makine mühendisleri için şu soruları gündeme getirmektedir: • Makine nasıl optimum çalışma düzeninde tutulabilir? • Makine üzerindeki üretim süreci nasıl iyileştirilebilir? • Genel ekipman verimliliği nasıl artırılabilir? 2. Sözleşmeleri uyarlayın: AB Veri Yasasının yürürlüğe girmesiyle birlikte, makine üreticileri operatörlere makine AB verilerine erişim sağlamalıdır. Aynı zamanda, olumsuz yeniden müzakerelerden kaçınmak için satış sürecinde ilgili verilere erişim hakkını kendileri güvence altına almalıdırlar. AB Komisyonu 12 Eylül 2025 tarihine kadar standart sözleşmeler ve tavsiyeler metni hazırlayacak ki bu metinlerden de faydalanılabilir. 3. Güveni güçlendirin: Makine üreticileri müşterilerinin ihtiyaçlarını iyi bilir. Verilerin işlenmesi ve kullanımına ilişkin şeffaflık, güveni ve birlikte çalışma isteğini güçlendirir. Burada bilgi teknolojileri güvenliği ve karşılıklı fayda çok önemlidir. 4. İnisiyatif alın: Dijital verilerin paylaşılması, hizmet aboneliklerinden X başına ödeme modellerine kadar yeni iş modelleri için fırsatlar yaratmaktadır. Bu tür modeller henüz yeni yeni piyasada yer edinmeye başlamıştır. Bununla birlikte, üreticiler bu hizmetleri proaktif bir şekilde geliştirmeli ve başkası yapmadan önce piyasaya sürmelidir. AB Veri Yasası makine üreticileri için zorluklar yaratırken aynı zamanda büyük fırsatlar da sunuyor. Üreticiler, veri odaklı yeni dünyadaki konumlarını güvence altına almak için şimdi proaktif bir şekilde hareket etmelidir. Her şeyden önce bu, sözleşmeye dayalı temellerin erken bir aşamada atılması, ilgili verilerin belirlenmesi ve müşterileri kendi şirketlerine bağlayan dijital hizmet tekliflerinin geliştirilmesi anlamına geliyor. Bu fırsatlardan yararlananlar sadece rekabet güçlerini güvence altına almakla kalmayacak, aynı zamanda gelişmekte olan veri ekonomisindeki rollerini de tanımlamış olacaklardır.
AB Veri Yasası hakkında daha ayrıntılı okuma yapmak için burayı tıklayabilirsiniz.