Türkiye’nin asansör sektörü ihracatı 2009 yılında 73 milyon dolar gerçekleşti. 2010 yılında sektör ihracatı yüzde 17 oranında artarak 85,6 milyon dolar seviyesine yükseldi. 2009 yılında Türkiye’nin asansör...

Asansör ve aksamlarının tarihi
Kaldıraç sistemiyle işe başlayıp bugünkü formuna ulaşan asansörlerin gelişimi 1700’lü yıllara dayanıyor. 1803-1804 yılları arasında İngiltere’deki babasından devraldığı fabrikada William Strutt, ilk insan/yük asansör problemini çözen tasarımı yaptı. Kayış kasnak tipi elle tahrik sistemli bir craine üreten Strutt’tan sonra 1812 tarihinde Frost çalışma mekanizması fren kasnağı, iki sabit ve iki serbest kasnak, iki nihayetsiz kayış ve bir değiştirme kayışından oluşan asansörü imal etti. Yük kaldırma sistemi imalatçılarının ilklerinden biri olan Waterman, Harper Brothers Publishers için tasarımı John B. Corlise’e ait buhar makine tahrikli bir yük asansörü yaptı. Yangın emniyetine dikkat ederek buhar kazanı, kömür deposu gibi sistemler birbirinden ayrılarak, 1885’te yük asansörü devreye verildi. 1886 yılında Holyoke’de, Parsons Paper Company Mill benzer bir düşey yük taşıma sistemine sahip oldu.

Efsane Otıs
Elisha Graves Otis isminin bugün yolcu asansörü ile eş anlamlı olmasının sebebi onun zamanında bir efsane olmasıydı. 1854 yılının Mayıs ayında Otis, New York Crystal Palace’da geliştirilmiş asansörünü sergiledi. Tanıtım sırasında platform yüklendi, yükseltildi ve sonra askı halatı kesilerek, platform serbest düşmeye bırakıldı. Kalabalığın bakışları altında platform düşmedi ve frenledi. Böylece sistemin emniyetle kullanılabileceği ispatlandı.

Türkiye’de asansörün gelişimi
Ülkemizde ilk elektrikli asansör İstanbul’da Pera Palas nedeniyle kullanılmıştır. Pera Palas Oteli’nde bir jenaratör oteli besliyordu ve bazen komşulara da elektrik verilirdi. İstanbul Çubuklu’da 1903 yılında yapımı başlayan Hıdiv Kasrı’nda ise nadide eserlerden biri olan buharla çalışan üç asansör vardı. Bugün için dünyada çok büyük tarihi bir yeri olan bu modelde; üç asansör tek bir buhar kazanından tahrik ediliyordu ve bunun dünya asansör tarihinde büyük yeri vardır. Bu asansörlerde, her şey mekanikti. Tahrik ve kumanda sadece buhar gücü ile yapılıyordu. Asansörü çağırmak için basılan buton bir valfe değiyor, kumanda alan asansör gideceği kata gelince, bir başka valfe basıyor, kapanan valf asansörü durduruyordu. İzmir’de 1907 senesinde su ile çalışan tarihi asansör bulunduğu semte ismini verdi. İş adamı Nesim Levi, 155 basamak ile birbirine bağlanan seviye farklı iki semt arasında, vatandaşlar zorlanmasına gönlü razı olmadığı için yaptırmış. Daha sonra modernleştirmek için sökülmüş ve yerinde halen bir asansör hizmet veriyor

Türkiye’de asansör dernekleri oluşumu
Ülkemizde ilk kez 1971’de İstanbul Asansör Derneği ve 1972’de AYSAD (Asansör, Yürüyen Merdiven Sanayicileri Derneği) kuruldu. Daha sonra İstanbul ve İzmir başta olmak üzere birçok şehirde önemli asansör dernekleri kurularak sektörün bütün Türkiye’de olgunlaşması sağlandı. Bugün, dünya lideri asansör firmaları Türkiye’de doğrudan veya ortaklıklar olarak temsil ediliyor. Bu firmaların yanında gerek montaj, gerekse üretim ve ihracat gerçekleştiren çok sayıda yerli asansör firmaları mevcuttur.

Dünyanın en hızlı asansörü
Dubai’deki Burj Khalifa, (Burj Dubai - Dubai Kulesi) dünyanın en yüksek yapısı. 828 metre yüksekliğindeki gökdelenin yapımına 21 Eylül 2004 tarihinde başlandı. Binanın dışının inşaatı 01 Ekim 2009 tarihinde tamamlandı. Tam olarak faaliyete 04 Ocak 2010 tarihinde geçti. Dünyanın en uzun asansör sistemi bu binada kurulu olmasının yanı sıra en hızlı asansör sistemi olarak biliniyor. Asansörler saatte 64 km hızla hareket ediyor. Uzmanlara göre acil bir tahliye gerektiğinde en yüksek risk asansörlerde bulunuyor. Asansörler hem ana, hem de acil güç ile çalışabiliyor. Bazı asansörler ‘yaşam botu tahliyesi’ modunda kullanılabilecek ve eğitilmiş personel bu asansörleri kullanarak ziyaretçileri belli katlardaki korumalı alanlara taşıyabilecek.

Akvaryum manzaralı asansör
Berlin’de Radisson SAS Otel’de konumlanmış olan 25 metre uzunluğundaki silindirik “Aquadom “ adlı akvaryum, dünyada şu ana kadar yapılan en büyük akvaryum. Akvaryum 900 bin litre deniz suyu ve 56 çeşit toplam 2 bin 600 tane balığı bünyesinde barındırıyor. Ziyaretçiler tamamen cam kaplı bir asansörle, adeta akvaryumun içerisindeymişcesine katlar arasında gezinip dalgıçlara el sallayabiliyorlar.

Dünyada asansör makineleri
Asansörler ile asansörlere ait aksam ve parçalar sektörü, dünyada ithalatın ve ihracatın yoğun bir şekilde gerçekleştiği kalemlerin başında geliyor. Birleşmiş Milletler (BM) İstatistik Bölümü verilerine göre 2008 yılında 5,5 milyar dolar olan asansör ihracatı yüzde 20,9 oranında azalarak 2009 yılında 4,3 milyar dolara geriledi.Almanya, asansör ihracatında ilk sırada yer alıyor. Almanya’nın asansör ihracatı 2009 yılında yüzde 12,3 azalarak 651 milyon dolar olarak gerçekleşti. Almanya’yı İtalya (579 milyon dolar) ve ÇHC (557 milyon dolar) takip ediyor. Dünya asansör ihracatının yüzde 41’ini Almanya, İtalya ve Çin gerçekleştiriyor. İlk on ülke arasında en büyük azalma yüzde 34 ile İngiltere’de yaşandı.


İthalat lideri İngiltere
2009 yılında sektör ithalatı yüzde 20,6 oranında azalarak 5,1 milyar dolar seviyelerinden 4 milyar dolar seviyelerine geriledi. İngiltere 247 milyon dolar ithalat ile dünya sıralamasında birinci konumunda yer aldı. İngiltere’nin ardından asansör ithalatı gerçekleştiren Çin ise 2009 yılında 215 milyon dolar ithalat gerçekleşti. Sektör ithalatında önde gelen diğer ülkeler sırasıyla Rusya, Hollanda ve Fransa’dır. Asansör sektörü ithalatında ilk on sırada yer alan ülkelerin genelinin ithalatında azalış görülmüştür. Azalış yüzdeleri Rusya’da yüzde 45.3, Hollanda’da yüzde 30.6, İngiltere’de yüzde 27.6, İsviçre’de yüzde 18.7, Avustralya’da yüzde 17.7, Almanya’da yüzde 11.8 olarak gerçekleşti.

Sektörün Türkiye’deki durumu İhracatta yükselişe devam
Türkiye’nin asansör sektörü ihracatı 2009 yılında 73 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2010 yılında sektör ihracatı yüzde 17 oranında artarak 85,6 milyon dolar seviyesine yükseldi. 2009 yılında Türkiye’nin asansör ihracatı yaptığı ülkeler arasında İran 16,7 milyon dolar ile birinci sırada yer aldı. İran’ı 7,8 milyon dolar ile Suudi Arabistan ve 6,9 milyon dolar ile Irak takip etti. Gürcistan ve Libya, en fazla ihracat gerçekleştirilen ilk on ülke arasında en çok ihracat artışı kaydedilen ülkeler oldu. Türkiye’nin asansör sektörü ihracatı gerçekleştirdiği ilk on ülke arasında ihracatımızda düşüş yaşanan ülke bulunmadı.

İthalatımız 102 milyon dolar
Türkiye’nin 2009 yılında 71 milyon dolar seviyelerinde olan asansör sektörü ithalatı, 2010 yılında yüzde 43 artarak 102 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2010 yılında asansör sektörü ithalatımızda önemli yer tutan ülkeler arasında ilk üç sırayı Çin (34 milyon dolar), İspanya (14 milyon dolar) ve İtalya (12 milyon dolar) yer aldı. Türkiye’nin 2010 yılı sektör ithalatında ilk on ülkenin bir önceki seneye göre değişim oranlarına bakıldığında Avusturya (yüzde 493) ve İsveç (yüzde 296)’de görülen artış miktarları dikkat çekici düzeydedir. Tek büyük düşüş ise Fransa ile ithalatımızda kaydedildi.