Bangladeş, milattan önceki dönemde bölgede hüküm süren büyük devletlerin ve milattan sonra 750 ila 1200 yılları arasında yerel Palas Hanedanının hâkimiyeti...

Bangladeş, milattan önceki dönemde bölgede hüküm süren büyük devletlerin ve milattan sonra 750 ila 1200 yılları arasında yerel Palas Hanedanının hâkimiyeti altında kaldı. 10’uncu yüzyıldan itibaren Müslümanlar bölgeye hâkim olmaya başlarken, Bangladeş 12’nci yüzyıldan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde; 1757’den 1905 yılına kadar da İngilizlerin hâkimiyetinde kaldı. 1947 yılında Müslüman kesimi “Doğu Pakistan” adıyla Pakistan’ın bir eyaleti olsa da, 1971’deki Hindistan-Pakistan çatışmalarında Pakistan’ın geri adım atmasıyla Bangladeş’i de içine alan Doğu Pakistan, Hindistan tarafından işgal edildi. 22 Aralık 1971’de ise Mucib-ür-Rahman’ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kuruldu ve Hindistan ülkeyi terk etti.

TİCARET HACMİ BÜYÜYOR

Parlamenter demokrasiyle yönetilen Bangladeş’te 345 sandalyeli parlamento üyelerini belirlemek için beş yılda bir seçim yapılıyor. Devletin başı parlamento tarafından seçilen cumhurbaşkanıyken, Bangladeş Dakka, Chittagong, Khulna, Rajshahi, Barisal, Sylhet ve Rangpur olmak üzere yedi idari bölgeden oluşuyor. Bangladeş ekonomisi, 20 yıldan fazla bir süre içerisinde yardıma bağımlı bir ekonomiden ticarete bağımlı ekonomiye dönüşse de Bangladeş’in orta gelir düzeyinde bir ülke olabilmesi için gerekli görülen yatırım odaklı büyüme hedefine ise henüz ulaşılmış değil. DEİK’in hazırladığı güncel verilere göre Bangladeş’in 2017 yılı işsizlik oranı yüzde 4,3; Kasım 2018 dönemi enflasyon oranı yüzde 6,1 ve 2018 yılı büyüme beklentisi de yüzde 7,9 olarak açıklanıyor. Yine aynı veri setine göre Bangladeş ekonomisinin yüzde 56,3’ü hizmetler kaynaklıyken, GSYİH’nin yüzde 38,1’i sanayi ve yüzde 15,5’i tarımsal faaliyetlerden oluşuyor.

EN BÜYÜK KAYNAK DÜŞÜK ÜCRETLİ İŞ GÜCÜ

Hazır giyim sektörü ve işçi gelirleri ekonominin en dinamik olduğu alanlar olarak öne çıkarken, ülke tek bol kaynağı olan düşük ücretli, emek yoğun iş gücünü iyi bir şekilde kullanıyor. Kişi başına ortalama gelir yıllık 2 bin dolara yaklaşırken, uzmanlar GSYİH’nin yüzde 7 oranında büyümesinin ülkedeki yoksulluğu önemli oranda düşürebileceğini belirtiyor. Bu hedefe ulaşmadaki en önemli engel ise tasarruf ve yatırım oranlardaki düşük büyüme hızı olarak dikkat çekiyor. Bangladeş’te yurt içi tasarrufların GSYİH’ye oranı yaklaşık yüzde 20 iken, yatırımların GSYİH’ye oranı da yaklaşık yüzde 25 civarında seyrediyor.

Diğer yandan, Bangladeş, dünyadaki nüfus yoğunluğu en yüksek ülkelerden biri olmayı sürdürüyor. 2018 yılına ilişkin tahminlerde 165 milyon olarak bildirilen ülke nüfusunun 2030’da 220 milyona ulaşmasını bekleniyor. Ayrıca, nüfus artışının çevre kirliliğini arttıracağı, su ve gıda kaynakları üzerinde olumsuz etkileri olacağı da öngörülüyor. Bununla birlikte, Bangladeş nüfusunun ancak yüzde 30’u şehirlerde yaşıyor. Şehirlerdeki nüfus artışı toplam nüfus artışının iki katıyken, bu oranın 2030’da yüzde 40’a çıkacağı tahmin ediliyor.

YATIRIM İÇİN BÜROKRASİ AZALTILMALI

Son yıllarda toplam yatırımın yüzde 75’inin inşaat sektörüyle ilgili olduğu ve özel sektörün bu yatırımların 2/3’ünü gerçekleştirdiği görülüyor. Yurt içi kaynakların düşük kapasitedeki yatırım finansman gücü göz önüne alındığında, ülkenin önceliğinin, ihracat odaklı sanayileri teşvik ederek yurt dışı yabancı sermaye çekmeye vermesi gerektiği uzmanlarca belirtiliyor. Ayrıca, yabancı sermayenin ülkeye çekilebilmesi için bürokratik engellerin azaltılması ve zarar eden kamu şirketlerinin satılması da önem taşıyor.

ALTYAPI GÜÇLENİRSE TİCARET DE GÜÇLENİR

Bangladeş halen, dünyada en düşük oranda kişi başına yabancı yatırım çeken ülkelerden biri konumunda. Ülkenin coğrafi konumu itibarıyla uluslararası deniz ve hava yollarına kolay erişim sağlanabildiği için aslında bu durum küresel ticaret için ideal bir ortam sunuyor. Ülkede iş gücü maliyetlerinin düşük seviyede olduğu, doğal gaz rezervlerinin ve verimli arazilerin bulunduğu dikkate alındığında; altyapı yetersizliklerinin giderilmesi halinde bölgeye yabancı yatırımların artacağı düşünülüyor. Bangladeş’te üretilen ürünlerin çoğu AB, Avustralya, Kanada ve Norveç’te vergiden muafken, Tayland, Hindistan ve Pakistan’da ise düşük vergilere tabi bulunuyor. Türkiye’nin Bangladeş’e yönelik ihracatında ise demir, mermer, alaşımsız çelikten yarı mamuller, demir-çelik çubuklar, alüminyum plaka, levha ve şeritler; dokuma maddelerini yıkama, kurutma, ütüleme makine ve cihazları; yeni ve ikinci el tekstil makineleri, tekstil kimyasalları ve cam öne çıkıyor.

MAKİNE İHRACATI ÇOK SINIRLI

BM İstatistik Bölümü verilerine göre Bangladeş’in makine ihracatı 2015’te 171,3 milyon dolar olarak kayda geçerken, ülke 2015’te 50,3 milyon dolarla en fazla Japonya’ya makine ihraç etti. Bangladeş’in 2015’te en fazla makine ihraç ettiği ikinci ülke 34,9 milyon dolarla Birleşik Arap Emirlikleri oldu. Üçüncü sırada bulunan Singapur’a 2015’te 32 milyon dolarlık makine ihraç edilirken, dördüncü sıradaki Hindistan’a ihraç edilen makinelerin değeri 8,5 milyon dolar oldu. Beşinci sıradaki Vietnam’a ise Bangladeş’in 2015’teki makine ihracatı 5,4 milyon dolar olarak kayda geçti.

Türkiye, Bangladeş’in 2015’te 1 milyon dolarla en fazla makine ihraç ettiği 20’nci ülke olurken, Bangladeş 2015 yılında 84. fasıl itibarıyla en fazla metalleri talaş kaldırarak işleyen makineli aletler- tezgâhlar kaleminde ihracat gerçekleştirdi. Söz konusu mal grubundaki ihracat 39,4 milyon dolar olurken, listenin ikinci sırasında ise 31,7 milyon dolarlık ihracat değeriyle turbojetler, turbopropellerler, diğer gaz türbinleri bulunuyor. Listenin üçüncü sırasında yer alan otomatik satış makineleri kaleminde Bangladeş 2015’te 20,6 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Listenin dördüncü sırasında 14,4 milyon dolarla 8456-8465 GTİP kodlu makinelerin aksam ve parçaları yer alırken, beşinci sırada ise 11,8 milyon dolarlık ihracatla gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler bulunuyor.

İTHALAT LİSTESİNİN İLK SIRASINDA ÇİN VAR

BM İstatistik Bölümü verilerine göre Bangladeş’in makine ithalatı ise 2015’te 4,79 milyar dolar oldu. 2015 yılı rakamlarına göre Bangladeş’in en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 1,57 milyar dolarla Çin yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan Singapur’dan 468,8 milyon dolar değerinde makine ithal edildi. Listesinin üçüncü sırasındaki Almanya’dan 2015’te ithal edilen makinelerin değeri ise 403,2 milyon dolar oldu. Bangladeş 2015’te listenin dördüncü sırasındaki Hindistan’dan 389,8 milyon dolarlık makine ithal ederken, beşinci sıradaki Japonya’dan ise 258,6 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Türkiye, 53,8 milyon dolarla Bangladeş’in 2015 yılında en fazla makine ithal ettiği ülkeler listesinin 16’ncı sırasında bulunuyordu. Bangladeş 2015’te 84. fasıl itibarıyla en fazla örgü tezgâhları, gipür, tül, dantela, file imali makine ve cihazları kaleminde ithalat gerçekleştirdi. Söz konusu kalemdeki ithalat tutarı 352 milyon dolar olarak kayda geçerken, listenin ikinci sırasında 314 milyon dolarlık ithalatla lifleri hazırlayan, iplik üreten-hazırlayan makineler bulunuyor. Bangladeş’in 2015’te en fazla ithalat gerçekleştirdiği üçüncü kalem ise 256 milyon dolarla otomatik bilgi işlem makineleri ve üniteleri oldu. 2015 yılı itibarıyla en fazla ithalat gerçekleştirilen dördüncü mal grubu 254 milyon dolarla dokuma maddelerini yıkama, kurutma, ütüleme makine ve cihazları olarak kayda geçerken, beşinci sırada ise 251 milyon dolarla dikiş makineleri, mobilyaları, iğneleri, aksam ve parçaları yer aldı.

2018’DE TÜRKİYE’DEN 94,3 MİLYON DOLARLIK MAKİNE İTHAL ETTİ

BM İstatistik Bölümü verileri 2015 yılına yönelik güvenilir veriler paylaşırken, TÜİK ise Bangladeş’in Türkiye ile ticaretine yönelik daha güncel bir veri seti sunuyor. Buna göre, Bangladeş’in Türkiye’den 84. fasılda gerçekleştirdiği makine ithalatı 2018’de yüzde 12,9 artışla 94,3 milyon dolar olarak kaydedilirken, 2017 yılında bu rakam 83,5 milyon dolar seviyesindeydi.

TÜİK verilerine göre 2018 yılı itibarıyla Bangladeş’in Türkiye’den gerçekleştirdiği makine ithalatının ilk sırasında yüzde 17,2 artış ve 39,2 milyon dolarla dokuma maddelerini yıkama, kurutma, ütüleme makine ve cihazları yer alıyor. Söz konusu kalemde 2017’de gerçekleştirilen ithalatın değeri 33,4 milyon dolardı. Listenin ikinci sırasında bulunan kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar ürün grubunda 8,1 milyon dolarlık ithalat kayda alınırken, Bangladeş’in Türkiye’den makine ithalatında ilk 10 ürün listesinin üçüncü sırasında ise tohumları temizleme, ayırma, öğütme, işleme makine ve cihazları ürün grubu bulunuyor. 2017 yılında söz konusu kalemde 2 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken 2018 yılında bu rakam yüzde 260,5 artışla 7,3 milyon dolar seviyesinde kaydedildi.

BANGLADEŞ İLE TİCARET HER YIL GELİŞİYOR

Diğer yandan, Türkiye’nin Bangladeş’e yönelik toplam ihracatı incelendiğinde, 2010 yılından beri ihracatın 100 milyon doların üzerinde seyrettiği görülüyor. TÜİK verilerine göre 2012’de ilk kez 200 milyar doların üzerine çıkan Türkiye’nin Bangladeş’e ihracatı 2013 ve 2014 yıllarında düşüş eğilimine girse de 2015’ten itibaren yeniden yükseliş trendini yakalamış durumda. 2015’te yüzde 34,6; 2016’da yüzde 32,7 artan ihracat 2018’de 400 milyon dolara yaklaştı.

Türkiye Bangladeş’e en çok demir çelik inşaat malzemeleri, pamuk, süt ve süt mamulleri, elektrikli makine ve cihazlar, tekstil makineleri, tekstil kimyasalları, baharatlar ve jeneratörler ihraç ederken, Bangladeş’ten örülmemiş giyim eşyaları ve aksesuarları, örme giyim ve aksesuarları, dokumaya elverişli bitkisel lifler (jüt) ve seramik mamuller ithal ediyor. Türkiye’nin Bangladeş’ten gerçekleşen ithalat rakamı ise 2018’de 484 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Diğer yandan, DEİK’in hazırladığı Bangladeş ülke raporlarına göre ülkenin başlıca potansiyel ihracat ve yatırım alanları içinde asansörler ve tarım makinelerinin ilk sıralarda yer aldığını da belirtelim.