AVRUPA’YI RUSYA’YA BAĞLAYAN KÖPRÜ: BELARUS

Sesli Oku

MİRAS ALDIĞI SANAYİ ALTYAPISINI VERİMLİ KULLANAN, SSCB’DEN KOPSA DA RUSYA İLE BAĞLARINI SIKI TUTAN VE RUSYA’DAN ALDIĞI UCUZ ENERJİ İLE DEV RUSYA PAZARINA ÜRETİM YAPMAYA DEVAM EDEN BELARUS, SON YILLARDA BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ, OPTİK VE LAZER CİHAZLARINA YAPTIĞI YATIRIMLARLA DİKKAT ÇEKİYOR. MAKİNE SEKTÖRÜNE YÖNELİK CAZİP YATIRIM OLANAKLARIYLA DA SON DÖNEMDE ÖNE ÇIKAN BELARUS’UN, BAĞIMSIZLIĞINI İLK TANIYAN ÜLKE OLAN TÜRKİYE İLE TİCARİ BAĞLARI İSE NE YAZIK Kİ ÇOK ZAYIF İLERLİYOR.

Belarus ya da diğer bilinen adıyla Beyaz Rusya, Avrupa’nın merkezinde; Rusya, Avrupa ülkeleri ve Asya arasında büyük ve önemli kara ve demir yolu ağları ile önemli petrol ve doğal gaz boru hatlarının kesiştiği bir konumda bulunuyor. Rusya’nın merkezi ve batı kesimleriyle Batı Avrupa, Karadeniz, Baltık Denizi arasındaki en kısa yollar Belarus üzerinden geçerken, eski SSCB üyesi olan Belarus, Kuzey Avrupa’da Rusya ile yakın ilişkiler geliştiren ülkelerin başında gelmeye devam ediyor.

Belarus topraklarının yüzde 40’tan fazlası tarım alanlarıdır. Ülke yüz ölçümünün yüzde 40’tan fazlası da ormanlardan oluşuyor ve bu oran Orta ve Doğu Avrupa içinde de önemli bir yer tutuyor. Ülke, kişi başına 0,94 hektar orman alanı ve 136,1 metreküp kereste rezervleriyle Avrupa ortalamasının neredeyse iki katına yakın orman zenginliğine sahip. Diğer yandan Belarus, tarım arazilerinin yarısını Çernobil Faciası nedeniyle kullanamıyor olsa da tarımsal üretimiyle GSYİH’ye yüzde 8 oranında katkı sağlarken, sanayinin GSYİH içindeki payı yüzde 41, hizmetler sektörünün payı da yüzde 51 olarak gerçekleşiyor.

Eski SSCB içindeki egemenliğini 27 Temmuz 1990 tarihinde, bağımsızlığını ise 25 Ağustos 1991’de kazanan; bağımsızlığını tanıyan ilk ül- kenin Türkiye olduğu Belarus, ekonomik alanda yaptığı reformlarla liberal sisteme giderek daha fazla uyum sağlamaya çalışsa da siyasi alanda henüz demokratikleşme yolunda fazla ilerleme MINSK kaydedememiş bir görüntü sergiliyor. Bununla birlikte ülkenin yatırım ortamının iyileştirilmesi alanında kaydettiği ilerle- meler uluslararası kurumlar ve iş çevreleri tarafından da takdir ediliyor ve ülkeye yabancı yatırımcı ilgisi giderek artıyor. Dünya Bankası’nın yayımladığı ve ülkeleri iş yapma kolaylığı açısından sınıflandıran “Doing Business 2019” raporunda Belarus 190 ülke arasında 37’nci sırayı alıyor ve rapor Belarus yatırım ortamını “İş yapma koşullarının iyileştirilmesine yönelik reformlar açısından dünyada ilk 10 ülke arasında bulunuyor” sözleriyle anıyordu.

RUSYA İLE DERİN BAĞLARA SAHİP

6 ila 8’inci yüzyıllarda Beyaz Rusların ataları olan kavimlerin ilk kez yerleşmeye başladığı Belarus toprakları, tarih boyunca sürekli olarak Polonya ve Rusya arasında egemenlik savaşlarının ya- şandığı bir bölge oldu. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Rusya’ya bağlı bir cumhuriyet olan Belarus, Polonya’ya kaybettiği toprakları, Alman işgali sonrasında büyük bir yıkım yaşasa da İkinci Dünya Savaşı sonrasında geri kazandı. 1990’a kadar SSCB’nin bir parçası olan Belarus, 1991’deki bağımsızlığının ardından hızla ekonomik buhran içerisine girdi. 2000’lerden itibaren toparlanmaya başlayan Belarus, geçtiğimiz birkaç yıl öncesine kadar istikrarlı bir ekonomik görünüm sergiliyordu. SSCB'den miras kalan sanayi altyapısı, hizmet ve tarım sektörleri ile ihracata odaklanmış bir ülke olan Belarus, halen potasyum gübreleri, yük araçları, traktör, yol, inşaat ve kamu hizmet araçları ihracatında dünyanın lider ülkeleri arasında yer alıyor.

Halen, belirli alanlardaki devlet kontrolüyle piyasa ekonomisi modelini kararlı bir şekilde yürüten ülke, Bağımsız Devletler Topluluğu içinde kimya ve petrokimya, bilgi ve iletişim teknolojileri, otomotiv ve tarım makineleri, tarım ve hafif sanayi pazarında istikrarlı bir şekilde liderlik konumunu koruyor. Bilişim teknolojileri hizmeti açısından ise Belarus’un, BDT ülkelerini geride bırakarak Hindistan ile yarıştığı da söylenebilir. Ülke, son dönemde yüksek teknoloji alanında önemli gelişmeler de gösterirken, özellikle optik, lazer cihazları ve otomatik kontrol sistemleri üretiminde önemli gelişmeler kaydediyor.

MAKİNE SANAYİSİ GÜÇLÜ

Belarus ekonomisinde imalat sanayisi içinde makine üretimi, metalürji, metal işleme, tarım makineleri ve traktör üretimi ile inşaat malzemeleri üretimi, aydınlatma ve tekstil endüstrisi, kimya ve petrokimya endüstrisi, elektrikli makine ve elektronik, ağaç işleme ve ormancılık, bilişim ve enerji öne çıkarken, ülke yük kamyonları, otobüs ve özel araç üretimi ile tarım makinelerinde uzmanlaşmış bir altyapıya sahip bulunuyor. Bununla birlikte, Belarus’un dış ticaretinde petrol ürünleri, nitrojen gübreleri, potasyum gübreleri, etilen polimerleri, taşıt araçları lastikleri, kimyasal lifler, alaşımsız çelikten yarı mamuller, alaşımsız çelikten diğer çubuklar, izole edilmemiş demir teller, buzdolabı ve diğer soğutucular, mobilya, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri ile şeker de önemli bir yer tutuyor. Ülkenin ithalatında en çok yer tutan ürünler ise ham petrol, petrol ürünleri, doğal gaz, elektrik enerjisi, demir, çelik borular, izole edilmiş tel ve kablolar, sentetik kauçuk, iletişim cihazları, yolcu taşımaya mahsus araçlar, mal taşımaya mahsus taşıt araçları, hasat makineleri, taşıt araçları ve traktörler için parça ve aksesuarlar, içten yanmalı motorlar, ilaçlar, bitkisel yağlar, tahıllar olarak öne çıkıyor.

BELARUS PAZARI RUSYA İLE BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMELİ

Rusya ile tarihsel bağları sebebiyle çok yakın ilişkileri bulunan ve özellikle oluşturulan gümrük birliği sonrası ekonomik açıdan çok yakın bir ortak durumuna gelen Belarus, Rusya pazarına yönelen iş insanları için önemli bir potansiyele sahip. Özellikle piyasa ekonomisine uyum sağlama sürecinde yapılan reformlar ve ülkede yeni gelişmekte olan sektörler açısından düşünüldüğünde, firmalar için ciddi bir etkinlik kazanma fırsatı olarak da görülen ülkede ekonomik ve ticari faaliyetlerde bulunacak iş insanlarının karşılaşacakları en önemli sorunlar ise Belarus’un SSCB’nin dağılması sonrası adapte olmaya çalıştığı yeni düzeni tam olarak entegre edememiş olması, serbest ticaret uygulamalarında liberalizasyon ve döviz piyasalarındaki kısıtlamalar, hükümetin vergi ve diğer engellemeler yoluyla neden olduğu birtakım olumsuzluklar olarak dikkat çekiyor. Finansal ve ekonomik sistem son yıllarda yapılan düzenlemeler ve liberalizasyon çalışmalarıyla uyumlu hale getirilmeye çalışılsa da ülkede hâlâ bazı eksiklikler bulunuyor. Bunların dışında dağılan SSCB ülkeleri arasında insan kaynakları, istikrar ve altyapı yönlerinden en gelişmiş ülkelerden biri olarak gösterilebilecek olan Belarus, Rusya ile yakın ilişkileri sebebiyle gerek yatırım potansiyeli gerekse ticari ilişkiler bağlamında Rusya pazarıyla birlikte değerlendirilebilir.

BELARUS PAZARI GELECEK VADEDİYOR

Belarus’un makine özelinde ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre ülkenin makine ihracatının, 2018’de yüzde 5,5 düşüşle 2,1 milyar dolar olarak kayda geçtiğini görüyoruz. Belarus’un en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ilk sırada 1,4 milyar dolarla Rusya yer alırken, ikinci sıradaki Ukrayna 2018’de Belarus’tan 207 milyon dolarlık makine alımı yaptı. Üçüncü sıradaki Kazakistan’a da 109 milyon dolarlık makine ihraç edildi. 2018’de Türkiye ise Belarus’tan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 68,6’lık düşüşle 52’nci sırada yer aldı ve 820 bin dolar değerinde makine alımı yaptı. Bu dönemde Belarus’un Türkiye’ye gerçekleştirdiği 182,4 milyon dolarlık toplam ihracatı içinde makine ihracatının payı da yüzde 0,5 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Belarus’un toplam ihracatının yaklaşık 34 milyar dolar olarak gerçekleştiğini ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 6,2 pay aldığını da söyleyelim.

Diğer yandan, makine ithalatının, 38,4 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 11,2 pay aldığı Belarus’ta, 2018’de 4,3 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Belarus’un en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 1,3 milyar dolarla Rusya yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan Almanya’dan 625 milyon dolar değerinde makine ithal edildi, üçüncü sıradaki Çin’den de 567 milyon dolarlık makine alımı yapıldı. Bu dönemde Belarus, toplam makine ithalatında 14’üncü sırada yer alan Türkiye’den de yüzde 12,5’lik artışla 53 milyon dolarlık makine ithalatı gerçekleştirdi.

Bu veriyle, Belarus’un toplam 4,3 milyar dolarlık makine ithalatından 2018’de Türkiye’nin aldığı payın yüzde 1,2 oranında gerçekleştiğini; Belarus’un Türkiye’den yaptığı toplam ithalat içinde makinenin payının ise yüzde 6,6 olduğunu hatırlatalım.

AVRUPA’YI RUSYA’YA BAĞLAYAN KÖPRÜ: BELARUS

İlişkili yazılar