Değişen pazar yapısından sonra turkiye’nin endonezya’ya ihracatı 10 yılda 10 kat arttı. turkiye’nin makine ihracatında gerilerde olduğu ülkede ekonomik gelişmeler yeni anlaşmalara gebe.

Ekonomik yapısı son yıllarda değ işen Endonezya pazarı birçok ülke için yeni bir ihracat kapısı oldu. Endonezya, 2004 yılında işbaşına gelen Devlet Başkanı Susilo Bambang Yudhoyono’nun uyguladığı politikalar ile önemli ekonomik gelişmeler sağladı. Ülke, dışa açılımı yönünde atılan adımlarla ihracatçıların ilgi odağı haline gelmeyi başardı. Hükümet, finans sektörü, gümrükler ve vergi konularında reformlar gerçekleştirdi ve 2007 yılı mart ayında yeni yatırım yasası yürürlüğ e girdi. Bununla birlikte, ülke halen yoksulluk, işsizlik, yetersiz altyapı, yolsuzluk karmaşaık yasal düzenlemeler ve bölgeler arası gelir dağ ılımı farklılıkları ile boğuşuyor. Bankacılık dışındaki finans sektörü, fonlar ve sigorta halen yeterli düzeyde güçlü değ il. Ancak Endonezya’nı n GSYİH’sı 2001- 2008 yılları arasında üç katına çıkarak 2008 yılında 490,4 milyar dolara ulaştı. GSYİH’daki artış hızı da son yıllarda artış göstererek yüzde 6’nın üzerine çıktı. 2008 yı- lında 140 milyar dolar ihracata karşılık, 117 milyar dolar ithalatı bulunan ülkenin dış ticaret hacmi son yıllarda artış sergiliyor. Genel olarak dış ticaret fazlası veriyor. Ülkenin ihracatından en fazla payı Japonya alırken, en fazla ithalat da Singapur’dan gerçekleştiriliyor. Diğ er önemli ticari partnerleri ise Çin, Güney Kore ve ABD olarak dikkat çekiyor.

MUTEAHHİTLİK HİZMETLERİ İHTİYACI VAR
Endonezya’nın 4,3 milyar varil kanıtlanmı ş petrol rezervi bulunuyor. Ayrıca, ülke 97,8 trilyon metreküp doğ al gaz rezervine sahip. Asya Kalkınma Bankası’ nın (ADB) proje finansmanı için ayrı- lan yaklaşık 5,5 milyar dolar tutarındaki kaynaklarından yararlanan ülkeler sıra- lamasında Hindistan, Pakistan ve Çin’in ardından dördüncü sırada yer alan Endonezya’nı n, Türk yurtdışı müteahhitlik hizmetleri açısından izlenmesi gereken bir ülke konumunda olduğu, Endonezya’da uzun dönemde enerji tesisleri, altyapı projeleri ve inşaat malzemeleri alanlarında iş olanakları bulunduğu de- ğerlendirilmekte. İthalatta bazı mallar için ithal öncesi izin prosedürü bulunuyor. Uygulama bir nevi lisans uygulaması olarak gösteriliyor. Bu çerçevede, bu malların ithalatı belirli tipte ithalatçı- lara açık. Bu tip ithalatçılar üretici ithalatçı lar (IP), onaylanmış veya kayıtlı ithalatçı lar olarak tanımlanıyor. Bu izinler Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarından alınıyor. Yine bazı ürünler için (pirinç, mısır, soya fasulyesi, şeker, bazı tekstil ürünleri, elektrikli ve elektronik cihazlar) özel ithalat numarası (NPIK) alınması gerekiyor. Gıda ve kozmetik ürünleri ithalatında, ithalat öncesi ithalatçı tarafından mal bazında Sağlık Bakanlı- ğı’ndan alınan ML (Overseas Mark) uygulaması bulunuyor. Ağ aç ve ağ aç mamulleri ihracatında tomruk ihracatı ise yasak. Kimyevi atıkların Endonezya’ya girişi de söz konusu değ il. Bunun dışında ülkeye ithal edilen malların ticari gemiler ve balıkçılık gemileri hariç yeni olması gerekiyor.

KULLANILMIŞ MAKİNE İTHALATI İCİN OZEL İZİN İSTENİYOR
Dünya Ticaret Örgütü’ne 1995’te üye olan Endonezya, ithalatta ASEAN ülkeleri ve ASEAN ülkeleri dışı ülkeler için ayrı gümrük tarife oranları uyguluyor. 2009 yılı gümrük vergileri genel olarak, ASEAN Ülkeleri dışında yüzde 0-15 bandında değişmekte. Sadece alkollü içkilerde vergiler yüksek. Bu vergiler yüzde 90-150 arasında değ işiyor. ASEAN Ülkelerine ise üçüncü ülkelerden daha düşük vergi uygulanıyor. Bu band yüzde 0-5 arasında bulunuyor. Ayrıca ithalatta bazı mallar için lüks mallar satış vergisi uygulanıyor. Bu oran maddelere göre değişmekle birlikte yüzde 10- 75 arasında farklılık gösteriyor. Alkollü içkiler için bu oran yüzde 40- 75 arasında değ işiyor. Kullanılmış makine ithali ise özel izinle mümkün olabiliyor. Bu makineleri üretici firmalar ihtiyaçları bağ lamında ithal edebiliyor. İzin sonrası makinelerin yükleme ülkesinde kontrolü gerekiyor. Tarife dı- şı engeller olarak ithalatta uygulanan minimum fiyat ile test ve etiketleme kuralları görülebilir. Endonezya Gümrük İdaresi uygulanacak gümrük vergisinin hesaplanmasında beyan edilen fatura fiyatını esas almak yerine, kendi belirlediğ i fiyatı esas aldığını unutmamak gerekiyor. Bu uygulamanın gerekçesi düşük faturalandırmayı önlemek olarak açıklanmakla birlikte uygulamada ithal mallar mevcut gümrük vergisinden daha yüksek vergilendiriliyor.

MAKİNE İHRACATI İCİN POTANSİYELİ YUKSEK BİR ÜLKE
Türkiye ile Endonezya arasındaki KEK toplantıları neticesinde, iki ülke arasında gümrük, sanayi, standardizasyon, ulaştırma, tarım, doğ al afetler, enerji, bankacılık, turizm ve ihracatı geliştirme alanlarında işbirliği öngörülmüş olup konuya ilişkin çalışmalar anılan toplantı lar bağ lamında devam ediyor. İki ülke arasındaki 1999 yılında 194 milyon dolar olan toplam dış ticaret hacmi 9 katına çıkarak 2008 yılında 1,7 milyar dolara ulaştı. 2008 yılında 284 milyon dolar ihracata karşılık, Endonezya’dan 1,4 milyar dolar ithalat yapan Türkiye dış ticaret açısından açık verdi. Bu dış ticaret açığ ı 2008 yılında 1,1 milyar dolar civarı nda gerçekleşti. Diğer taraftan, 2008 yılında Endonezya’ya olan ihracat yüzde 63,7 artarken, Endonezya’dan ithalat yüzde 3,6 oranında artış sergiledi. İki ülke arasında dış ticaretin daha yakından incelenmesi amacıyla mal grupları bazı nda verilere bakıldığında; 2008 yılında Türkiye’nin Endonezya’ya yaptığı toplam ihracat içinde en büyük paya sahip olan fasılın 118 milyon dolar ile “değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin buğ day gluteni” olduğu (esasen buğday unu) görülüyor. Bu ürün grubunu, “tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler” ile “demir ve çelik” izliyor. 2008 yılında Türkiye’den Endonezya’ya ihracat 84’üncü fasılda bulunan “makine ve aksamları” 7’nci sırada yer aldı. Söz konusu ülkeye, makine ve aksamları ihracatı nda ülke sıralamasında gerilerde bulunmakla birlikte, sektör açısından ihracatın gelişme kaydettiği potansiyel bir pazar niteliği taşımaktadır.

BAZI PAZARLARA GİRMEK İCİN ENDONEZYALI OLMAK GEREKİYOR
Endonezya’da perakende piyasasının 7,3 milyar dolar olduğu tahmin edilmekte olup, özellikle kırsal kesim olmak üzere geleneksel pazarların perakende piyasasında önemi büyük. Marka bilinci gelişen orta gelir grubunca ise marketler tercih ediliyor. Gıda harcamaları gelir düzeyi arttıkça düşmekle birlikte bugün hane halkının harcamalarının yüzde 55’ini oluşturuyor. Perakende ve toptan piyasası orta ve büyük ölçekte olmak kaydıyla yabancı yatırıma açıktır. Piyasada çok uluslu firmalardan Carrefour, Metro, Makro, Sogo, ACE Hardware yer alıyor. Piyasada yer alabilmek için Endonezyalı ortak şartı bulunuyor. Küçük ölçekli işletmeler yabancı yatırı- ma açık değ il. 1998’de ilk mağ azasını açan Carrefour hipermarket sektörüne hakim durumda. Yerel firmalarca sahip olunan mini market zincirleri hızla yayı- lıyor. Bu market zincirleri Hero, Indomaret, Alfa’dır. Mall şeklinde alışveriş merkezleri giderek artan biçimde piyasada yer almaktadır. Tekstil sektöründe fabrika outletleri Bandung, Cakarta ve Semerang şehirlerinde yaygın bir şekilde yer alıyor.

TURKİYE İHRACATTA 45’İNCİ SIRADA
Endonezya’nın 2008 yılı itibarıyla makine ihracatı yüzde 11,6 artışla 5,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Endonezya’nı n makine ihracatında en önemli alıcılarında biri Singapur ve bu ülkeyi sırasıyla Japonya, ABD, Hollanda, Tayland, Çin ve Malezya izliyor. Türkiye ise, 2008 yılında Endonezya’nın makine ihraç ettiği ülkeler arasında 45’inci sırada yer aldı. Endonezya’nın makine ve aksamları ihracatında ilk sırayı yüzde 17,8 pay ve 927 milyon dolar ile “matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı makineler” kalemi alıyor. Dörtlü GTİP bazında ilk beş kalem Endonezya’nın makine ihracatı nın yaklaşık yüzde 61’ini oluşturuyor. Endonezya’nın 84’üncü fasıl bazı nda makine ithalatı 2008 yılında bir önceki seneye göre yüzde 92,3 oranı nda artış göstererek 18,3 milyar dolara yükseldi. Endonezya’nın makine ithal ettiği başlıca ülkeler olan Japonya, Çin, Singapur, ABD, Tayland ve Almanya’dır. Türkiye ise 2008 yılında Endonezya’nın makine ithalatında 36’ncı sırada bulunuyor. Endonezya’nı n makine ve aksamları ithalatındaki başlıca kalemler arasında ilk sırayı ise 8471 nolu GTİP’de bulunan “otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri” alıyor. Ülkenin diğer önemli makine sektörü ithal kalemleri arasında ise; “yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için diğer makine ve cihazları n aksamı”, “ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları”, “dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb.” gibi alt ürün grupları var. Dörtlü GTİP bazında makine ithalatındaki ilk beş kalem Endonezya’nı n toplam makine ithalatının yüzde 33’ünü oluşturuyor.

TURKİYE İHRACATI YUZDE 50,2; İTHALATI İSE YUZDE 9,5 ARTTI
2008 yılında Endonezya’ya 84’üncü fasıl itibariyle makine ve aksamları sektörü Türkiye ihracatı yüzde 50,2; ithalatı ise yüzde 9,5 arttı. 2002- 2008 yılları arası nda ise; Endonezya ile Türkiye arasındaki makine ve aksamları dış ticaret hacmi yaklaşık dört katına çıkarken, bu dönemde iki ülke arasındaki dış ticarette Türkiye aleyhine dış ticaret açığı oluştu. 2002- 2008 döneminde, Endonezya’ya yönelik makine ihracatı yaklaşı k 6 katına çıkarken, Endonezya’dan makine ithalatı 3,7 kat artış gösterdi. Yine bu dönemde, Endonezya’ya en fazla makine ihracat artışı yüzde149,8 ile 2005 yılında, bu ülkeden en fazla makine ithalat artışı yüzde 124,1 ile 2003 yı- lında kaydedildi. 2009 yılının ilk beş ayında ise Endonezya’ya yönelik sektör ihracatı 1,6 milyon dolar, aynı dönemde söz konusu ülkeden gerçekleştirilen sektör ithalatı ise 6,2 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye-Endonezya arası ndaki makine dış ticaretinde; 2002 yı- lında yüzde 13,8 olan ihracatının ithalatı karşılama oranı 2009 yılı Ocak-Mayıs döneminde yüzde 25,7’ye yükseldi. Spot: “ Türkiye, 2008 yılında Endonezya’nın makine ihraç ettiğ i ülkeler arasında 45’inci sırada yer aldı. Endonezya’nın makine ve aksamları ihracatında ilk sırayı yüzde 17,8 pay ve 927 milyon dolar ile “matbaacılığa mahsus baskı makineleri ve yardımcı makineler” kalemi alıyor.”