BREZİLYA’NIN ARDINDAN LATİN AMERİKA’NIN EN BÜYÜK EKONOMİSİ OLAN MEKSİKA, ABD İLE GELİŞTİRDİĞİ GÜÇLÜ TİCARET ORTAKLIĞIYLA HIZLI BÜYÜYEN VE KÜRESEL EKONOMİ İÇİN ÖNEMLİ BİR AKTÖR OLMAYI BAŞARMIŞ BİR ÜLKE OLARAK DİKKAT ÇEKİYOR. GELİŞMİŞ OTOMOTİV, MAKİNE VE HAVACILIK SANAYİSİNE SAHİP OLAN ÜLKE MAKİNE TİCARETİNDE DE DÜNYANIN EN ÖNEMLİ ÜLKELERİNDEN BİRİ OLMAYI SÜRDÜRÜYOR. SON YILLARDA TARIM, PLASTİK VE İŞ MAKİNELERİ PAZARINDAKİ ZENGİN FIRSATLARLA TÜRK İHRACATÇILARININ RADARINA GİREN ÜLKENİN TÜRKİYE AÇISINDAN EN DEZAVANTAJLI YÖNÜ İSE COĞRAFİ UZAKLIĞI. İKİ ÜLKE ARASINDA BENZER ÜRETİM VE İHRACAT PORTFÖYÜNE SAHİP OLUNMASI DA İKİLİ TİCARETİN GELİŞMESİNİ ENGELLEMEYE DEVAM EDİYOR.

Latin Amerika’nın en güçlü ekonomilerinden birine sahip olan Meksika; Çin, Brezilya, Rusya ve Hindistan’dan sonra dünyanın beşinci büyük “gelişmekte olan” pazarı olarak gösteriliyor. 1994 yılında yürürlüğe giren Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) etkisiyle ABDve Kanada ile ticaretini üç kat artıran ülke, liberal bir ekonomiye sahip olsa da özel ve kamuya ait tekelleşmiş şirketlerin ülke ekonomisindeki ağırlığının hâlâ hissedilmesi, rekabeti ve üretkenliği kısıtlamasının yanı sıra fiyatları artıran ve hizmet kalitesini düşüren en önemli yapısal faktör olarak gösteriliyor. Diğer yandan, son yıllarda ülke ekonomisindeki ağırlığı azalmakla birlikte petrol gelirleri hâlâ ihracat gelirlerinin yüzde 10’unu ve tüm kamu gelirlerinin üçte birini oluşturmayı sürdürüyor. Devlete ait olan petrol şirketi Pemex dünyanın yedinci büyük petrol şirketiyken, 2014 yılından bu yana ülkede yabancı şirketler de petrol sektöründe faaliyet gösterebiliyor. Dünyanın 15’inci büyük ekonomisi olan Meksika, Brezilya’dan sonra Latin Amerika’nın en büyükikinci ekonomisine sahiptir. Bununla birlikte, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 60’ıncı sırada yer alan ülke, üyesi olduğu NAFTA ile de dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesinin üç ortağından biridir. Diğer yandan NAFTA’nın ABD baskısıyla güncellenmesi, Meksika ekonomisindeki kırılganlığı artıran önemli bir unsur olarak gösterilebilir. Yeni imzalanan ABDMeksika-Kanada Anlaşması (USMCA ya da NAFTA 2.0) ile Meksika’nın dış ticaretinde Kanada ve ABD’nin varlığı daha da güçlenmiştir.

ZENGİN VE KÖKLÜ YEREL KÜLTÜRÜ SÖMÜRGECİLİĞE KARŞI KOYAMADI

Meksika’daki ilk insan yerleşimlerine ait en eski kanıtlar13 bin yıl öncesine tarihleniyor. Bölge, 16’ncı yüzyılda İspanyollar tarafından işgal edilmeden önce Meksika Kızılderilileri (Olmekler), Mayalar ve Aztekler olarak anılan yerli uygarlıklar bölgede hâkimken, 1519 yılında Meksika’nın en köklü yerli medeniyetleri İspanyollarla kaynaşmaya ve Avrupa kültürünü benimsemeye başlamışlardır.Kökleri MÖ 2.500’lü yıllara uzanan ve uzun bir kuruluş ve kökleşme döneminden geçerek MÖ 6’ncı yüzyılda yükselişe geçen, MS 3’üncü yüzyılda ise altın çağını yaşayan Maya uygarlığı, yalnızca Orta Amerika’nın değil, dünyanın en önemli uygarlıklarından biri kabul edilir. 9’uncu yüzyıla kadar varlığını sürdüren Mayalar, bugünkü Meksika’yla birlikte El Salvador’dan Guatemala ve Honduras’a kadar olan bölgeyi kapsayan köklü ve zengin bir medeniyet kurmayı başarmışlardı.Mayalardan sonra Orta Amerika’nın öne çıkan en önemli uygarlığı ise Azteklerdir. 14 ve 16’ncı yüzyıllar arasında etkin olan Aztekler, zengin bir dil, kültür, sanat, inanç, bilim ve toplum tecrübesi ortaya koymuşsa da sömürge faaliyetleri sonrasında bu mirasın önemli bir bölümü İspanyollarca ortadan kaldırılmıştır. Maya ve Aztekler dışında bugünkü Meksika coğrafyasında Teotihuacan, Zapotekler ve Toltekler gibi başka önemli uygarlıklar ve şehirler de yaşamıştır. Meksika toprakları, Amerika kıtasındaki sömürge faaliyetleri kapsamında, 1519’da Herman Cortes liderliğindeki İspanyollar tarafından işgal edilmiş ve bölgedeki ilk İspanyol kolonileri bu tarihte kurulmuştur. Üç asır boyunca İspanyol İmparatorluğu’nun parçası olan Meksika, uzun süren bir mücadeleden sonra 1810 yılında İspanya’dan bağımsızlığını ilan etmiş, 1846 yılında başlayan MeksikaAmerika Savaşı nedeniyle topraklarının neredeyse yarısını ABD’ye terk etmek zorunda kalmıştır.19’uncu yüzyılda bu kez Fransa’nın işgaline uğrayan ülke 1867’de yeniden bağımsızlığını elde ederken, 1884’ten itibaren gücü ele geçiren Porfirio Díaz’ın liderliğinde gücünü yeniden kazanan Meksika, ekonomisini hızla güçlendirmeye başlar. Ancak bu kez Meksika Devrimi ile başlayan süreç (1910-1920) Porfirio Díaz’ın tahttan indirilmesi ve Meksika nüfusunun onda birinin kaybıyla son bulmuştur.Takip eden süreçte Meksika, görece daha istikrarlı bir görüntü vermişse de özellikle ekonomik sorunlar, yoksulluk ve gelir dağılımındaki büyük farklar ülkenin ana gündem maddesi olmaya devam etmiştir. Söz konusu sorunlar, uzun vadede ABD ile kaçak göçmen sorununun da ana kaynağı olarak gösterilmektedir.

GELİŞMEKTE OLAN BEŞ EKONOMİDEN BİRİ

Meksika ekonomisi, Uluslararası Para Fonu’na göre, nominal olarak dünyanın en büyük 15’inci ve satın alma gücü paritesine göre 11’inci büyük ekonomisidir. 1994 krizinden buyana ülkenin makroekonomik temellerini iyileşmektedir. Buna rağmen, kentsel ve kırsal nüfus ile kuzey ve güney eyaletlerinde zengin ve fakir arasında büyük boşluklar halen çok belirgindir ve çözülmemiş konulardan bazıları, altyapının iyileştirilmesi, vergi sisteminin çağdaşlaştırılması ve iş yasaları ile gelir eşitsizliğinin azaltılmasını içermektedir.Öte yandan Meksika ekonomisi Çin, Rusya, Brezilya ve Hindistan ile dünyanın gelişmekte olan beş ekonomisinden biri konumundadır. Son 10 yıldır düşük yüzdeli düzenli bir ekonomik büyüme trendinin yakalandığı ülkede, enflasyon ve işsizlik düşük seviyede seyretmekle birlikte, yoksulluk oranı yüzde 50’ler seviyesindedir.130 milyonu aşan nüfusu ve yüksek genç nüfus oranıyla Meksika, büyük bir ekonomik potansiyele sahipken, 55 milyonluk iş gücünün dörtte birini ve milli gelirin yüzde 30’dan fazlasını imalat sanayileri karşılamaktadır.

DIŞ TİCARETİ ABD’YE BAĞIMLI

Meksika ekonomisi büyük oranda ABD ile olan ticarete endekslidir. Hâli hazırda 46 ülke ile STA anlaşması bulunan Meksika, ticaretinin yüzde 90’ını da bu ülkelerle gerçekleştirmektedir. 2023 verilerine göre 593 milyar doları ihracat, 598,5 milyar doları ithalat olmak üzere toplam dış ticaret hacmi yaklaşık 1,2 trilyon dolardır. Bununla birlikte Meksika ihracatın yüzde 80’ini, ithalatının ise yarısını ABD ile yapmaktadır. Meksika’daki en önemli sanayi sektörleri arasında ilk sırada, kalite standartları uluslararası kabul görmüş otomotiv sanayisi yer almaktadır. Meksika’daki otomobil iş kolu, diğer Latin Amerika ülkelerinde ve gelişmekte olan ülkelerdeki gibi sadece bir montaj üretimi olarak işlev görmediğinden dolayı farklıdır. Otomotiv iş kolu, teknolojik olarak karmaşık bileşenler üretirken, gelişmiş Ar-Ge kapasitesine de sahiptir. Bunda elbette, otomotiv sektörünün “Büyük Üçlü” olarak andığı General Motors, Ford ve Chrysler markalarının 1930’lardan bu yana Meksika’da etkinlik göstermesinin büyük etkisi vardır. Halen ülkedeki otomotiv sanayisi, çok gelişmiş bir yan sanayi kümesi de yaratmış durumdadır.Ülke GSYİH’sinin yüzde 3,5’ini, imalat sanayinin yüzde 20,5’ini ve imalat sanayi ihracatının yüzde 32’sini oluşturan otomotiv sektöründe Meksika, dünya binek otomobil üretiminde 7’nci (Latin Amerika’da birinci) ve ihracatında 5’inci sırada yer alırken; otomotiv yedek parça üretiminde 7’nci ve ihracatında 4’üncü sıradadır. Ülkede üretilen araçların yüzde 88’i ihraç edilirken, bu ihracatın yüzde 76’sı ise ABD’ye yapılmaktadır.

PLASTİK MAKİNELERİNDE ÖNEMLİ BİR PAZAR

Meksika, Latin Amerika ülkeleri içerisinde güçlü imalat sanayileriyle öne çıkarken, önemli oranda ham madde ve üretim makineleri ithalatına da ihtiyaç duyuyor. Örneğin plastik imalat sanayisi Meksika’nın önemli sektörlerinden biridir ve 400 milyon tonluk dünya plastik üretiminin 7 milyon tonu Meksika’da gerçekleştirilir. UlusalPlastik Endüstrileri Birliği’ne (ANIPAC) göre, Meksika’daki plastik tüketimi yılda 5,9 milyon tonken, bunun sadece 3,8 milyon tonu Meksika’da üretilmektedir. Meksika’nın toplam plastik ithalatı 2022 yılında 41,5 milyar dolara ulaşırken, ülke büyük miktarlarda plastik işleme makineleri, ekipman ve kalıp ithalatı yapmaya devam etmektedir.

KÜRESEL TİCARETTEN YÜZDE 5 PAY ALIYOR

Latin Amerika ve Karayip ülkeleri arasında ithalat ve ihracat rakamlarıyla en yüksek paya sahip olan Meksika, 593 milyar dolarlık (yüzde 3 artışla) ihracatla dünyada yüzde 2,5 pay ile 9’uncu ve 598,5 milyar dolarlık (yüzde 1 azalışla) ithalatla dünyada yüzde 2,5 pay ile 12’nci sıradadır. Dış ticaretinde ABD’ye olan bağımlılığını azaltmak, ürün ve pazar çeşitliliğini sağlamak için üçüncü ülkelerle STA’lar imzalamış olmasına rağmen Meksika’nın 2023yılı ihracatında yüzde 79,6 payla ilk sırada ABD yer almış; Kanada, Çin, Almanya, Tayvan, Brezilya, Japonya, Güney Kore, Guatemala ve Birleşik Krallık ilk 10 ülke listesinde düşük paylarla bulunmuşlardı. Türkiye ise Meksika’nın 2023 yılı ihracatında 44’üncü sırada yer almıştır.Meksika’nın 2023 yılında başlıca ihraç ürünleri; otomobiller, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (kamyon-kamyonet), otomatik bilgi işlem makineleri ve bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen makineler (bilgisayarlar), ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar), izole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar, telefon cihazları ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar (cep telefonları), traktörler ve tıpta, cerrahide, dişçilikte ve veterinerlikte kullanılan alet ve cihazlar, monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazlarıdır.Benzer şekilde Meksika’nın 2023 yılı ithalatında yüzde 42,8 payla yine ilk sıra-da ABD’nin bulunduğunu görüyoruz. Bu ülkeyi Çin, Almanya, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Brezilya, Kanada, Malezya ve Vietnam takip ederken, Meksika’nın ithalatında Türkiye yüzde 0,3 payla 30’uncu sırada bulunuyor.Meksika’nın 2023 yılı ithalatında başlıca ürünler ise karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar, elektronik entegre devreler, otomobiller, telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri alma-ya veya vermeye mahsus diğer cihazlar, 8469 ila 8472 pozisyonlarındaki makine ve cihazlarda kullanılmaya elverişli aksam-parça-aksesuarlar, otomatik bilgi işlem makineleri bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen makineler, petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar, gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, kutular), izole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber optik kablolar olarak sıralanıyor.

TÜRKİYE İLE TİCARETİ ÇOK SINIRLI

Türkiye ile Meksika arasındaki ticaret, coğrafi uzaklık, nakliye masraflarının yüksekliği, kolay bozulabilir ürünlerin taşınmasındaki zorluklar, iki ülkenin de benzer üretim ve ihracat yapılarına sahip olması ve Türkiye’nin AB pazarına, Meksika’nın ise ABD pazarına odaklanması nedeniyle düşük hacimde seyrediyor.2023 yılında Meksika’nın Türkiye’ye ihracatı 213 milyon dolar olurken, Türkiye’den ithalatı ise 1,7 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Meksika’nın Türkiye’den ithalatında öne çıkan ürünler ise mücevherci eşyası ve aksamı, tekstil ve konfeksiyon, demir-çelik ürünlerive makinelerdir. Türkiye’nin Meksika’ya ihracatında son beş yılda yüzde 15 büyüme kaydeden makine sektörünün yükselişi dikkat çekerken, özellikle tarım makineleri, plastik işleme makineleri ve iş makineleri segmentlerinde Meksika’nın önemli bir potansiyel taşıması, Türk makine ihracatçılarının da bu ülkeye odaklanmasını sağlıyor.

MAKİNE TİCARETİNDE ÖNEMLİ POTANSİYEL VAR

Ülkenin ekonomik verileri ve makine özelinde güncel ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre Meksika’nın makine ihracatının, 2023’te yüzde 6,9 azalarak 111,4 milyar dolar olarak kayda geçtiğini görüyoruz. Meksika’nın en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ise ilk sırada 100,9 milyar dolarla ABD, ikinci sırada 3,9 milyar dolarla Kanada ve üçüncü sırada 508 milyon dolarla Çin yer alıyor. 2023’te Türkiye, Meksika’dan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüz-de 42,2'lik artışla 44’üncü sırada yer alırken, 13 milyon dolar değerinde makine alımı yapmıştı. Bu dönemde Meksika’nın Türkiye’ye gerçekleştirdiği 213 milyon dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 5,9 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Meksika’nın toplam ihracatının 593 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 18,8 pay aldığını da söyleyelim.Diğer yandan, makine ithalatının, 598,5 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde17,5 pay aldığı Meksika’da, geçtiğimiz yıl 104,9 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Meksika’nın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 37,8 milyar dolarla ABD yer alıyor. Listenin ikinci sırasında bulunan Çin’den 24,9 milyar dolar değerinde makine ithal edilirken, üçüncü sıradaki Güney Kore’den 2023’te ithal edilen makinelerin değeri ise 5,8 milyar dolar oldu. Bu dönemde Meksika’nın makine ithalatında 22’nci sırada yer alan Türkiye’den de yüzde 11,6’lık düşüşle 357 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirildi.Bu veriyle, Meksika’nın toplam 104,9 milyar dolarlık makine ithalatından 2023’te Türkiye’nin aldığı payın yüzde 0,3 oranında gerçekleştiğini; Meksika’nın Türkiye’den yaptığı 1,8 milyar dolarlık toplam ithalat içinde makinenin payının ise yüzde 20,2 olduğunu söyleyebiliriz.

MEKSİKA İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

İspanyolca konuşmaya çaba göstermeniz çok takdir edilir. Özellikle Meksika kültürü hakkında bilgi sahibi olmanız ve Meksika kültürünü takdir etmeniz size çok fazla dost kazandırır. Meksikalılar milli kimlikleri ve ülkeleri ile gurur duyarlar, asla Meksika’yı ABD ile mukayese etmeyin. Meksika’daki toplumsal sınıflar ve statülere dikkat edin. Kırmızı renkli mürekkeple bir Meksikalının adını asla yazmayın. Bir Meksikalıyla tanıştırıldığınızda elini sıkıp hafifçe eğilmeniz çok kibar bir davranış olur. Bir Meksikalı kadınla tanıştırıldığınızda ise hafifçe eğilin, eğer kadın elini uzatırsa sıkın. İlk tanışma esnasında kartvizit değişimi yapılır. Kartlarınızın bir yüzünün İspanyolca olması çok yararlı olur. Muhataplarınıza resmi olarak soyadlarıyla hitap etmeniz uygun olur. Meksikalılar konuşurken çok yakın durmayı severler. Bundan rahatsız olduğunuzu hissettirmeyin, muhatabınız bunu saygısızlık olarak değerlendirebilir.9. Meksikalılar genellikle bir elleriyle kolunuzu sıkarken, elinizi sıkarlar ve sizi kucaklarlar. El sıkma biraz uzun sürebilir.10. Elleriniz belinizde durmayın, bu onlar için kızgınlık işaretidir. Ayrıca eller cepte dolaşılması da hoş karşılanmayabilir.11. İş dünyasında klasik giyim tercih edilir. Erkeklerin her zaman gömlek ve kravatlı olmaları beklenir. Tercih edilen renkler lacivert ve koyu gridir.12. Meksikalılardan en az 3 hafta önceden rande-vu alın, bir hafta kala randevunuzu teyit edin ve Meksika’ya indiğinizde de son kez teyit ettirin. Son dakikada görüşmeniz ertelenebilir hatta iptal edilebilir.13. Eğer muhatabınızdan toplantının ertelendiğine ya da iptal edildiğine dair bir haber alırsanız asla vazgeçmeyin ısrarcı olun. Eğer vazgeçerseniz Meksikalılar sizin o kadar da ciddi olmadığınızı düşünürler.14. İş görüşmelerinde İspanyolca konuşulur.Bu nedenle Meksika İspanyolcası konuşan tercüman bulmanız çok yararlı olur.15. Önce şirketin en tepe yöneticisini ziyaret edin. Muhtemelen toplantılara o katılmayacak ve orta düzey yöneticilerle görüşmelerinizi sürdüreceksiniz. Bunu hakaret olarak algılamayın, aslında işlerin yolunda gittiğinin bir göstergesidir. Kararlar tamamen en üst düzey yönetici tarafından alınır. Orta kademenin karar sürecine etkisi hemen hiç yoktur.16. Toplantı başlayınca yaklaşık 10-15 dakika sohbet edilir, iş konusuna hemen girilmez. Görüşmeler çok yavaş ilerler, sabırlı olun. Toplantılar çok uzun sürebilir ve hiçbir sonuç alınmadığı da olur.17. Görüşmelerde bir şey önerildiğinde düşünmek için süre isteyin. Çabuk karar vermek onlar için düşüncesizlik ve konuya yeterince önem vermemek olarak kabul edilir.18. Bir şeye söz verilmesi o konunun hallolduğu anlamına gelmez. Bir şeyi kabul ettiklerinde yazılı onay talep edin.Eğer içecek bir şey ikram edilirse (genellikle kahve) sakın reddetmeyin. Bu hakaret olarak kabul edilir. Görüşmeler esnasında bazı kişiler kendi güçlerini size ya da kendi grubuna göstermek için sizden olmayacak taleplerde bulunabilir. Böyle farklı amaçları olan insanlara karşı hazırlıklı olun. Önerilerinizi açık ve net olarak ortaya koyun ve makul bilgilerle düşüncelerinizi savunun. Her önerinizin Meksika’ya, Meksika toplumuna, ailelere ne kadar faydalı olduğunu üstüne basa basa anlatın. Hedefinizin sağlam ve uzun vadeli bir ticari ilişki olduğunu özellikle vurgulayın. Meksikalılar acele etmekten ve acele ettirilmekten hiç hoşlanmazlar. Bir Meksikalıyla kontrat imzalarsanız kesinlikle size sadık kalacaklardır. Eğer ürün ya da hizmet kaliteliyse Meksikalılar bu iş ilişkisini bozmak için bir neden görmezler. Meksikalı muhataplarınız kaldığınız oteli, kıyafetinizi, taktığınız saati, şoförlü limuzinle mi yoksa taksiyle mi geldiğinizi bile dikkatle incelerler. 

Kaynak: 1) Özkan Aydın, Uluslararası İş Kültürü, Sayfa 226-231, 2) Ticaret Bakanlığı, Meksika İş Kültürü Sayfası