BATI MEDENİYETİNİN BEŞİĞİ VE DEMOKRASİNİN DOĞUM YERİ OLARAK ANILAN YUNANİSTAN, KÖKLÜ DENİZCİLİK GELENEKLERİYLE BUGÜN DÜNYANIN EN GÜÇLÜ DENİZ TİCARET FİLOSUNA SAHİP. DİĞER YANDAN TURİZMDEKİ ZENGİN ÇEŞİTLİLİĞİYLE DE DİKKAT ÇEKEN ÜLKE, GSYİH’SİNİN ÖNEMLİ BİR BÖLÜMÜNÜ DE
BU İKİ SEKTÖRDEN SAĞLAMAYA DEVAM EDİYOR. ORTAK TARİH VE KÜLTÜR BAĞLARINA RAĞMEN TÜRKİYE
İLE ZAMAN ZAMAN ALEVLENEN SİYASİ GERİLİMLER YAŞASA DA YUNANİSTAN, TÜRKİYE’NİN
ÖNEMLİ TİCARET PARTNERLERİNDE
BİRİ OLMAYI DA SÜRÜDÜRÜYOR. BU
İŞ BİRLİĞİNİ MAKİNE SEKTÖRÜ ÖZELİNDE DE DEVAM ETTİREN İKİ ÜLKENİN TİCARETİNDE 5 MİLYAR DOLARA YAKLAŞAN BİR HACİM SÖZ KONUSU VE BU RAKAMIN TÜRKİYE LEHİNE YÜKSELMESİ MÜMKÜN GÖZÜKÜYOR.
Dünyanın 52’nci büyük ekonomisi olan Yunanistan, Akdeniz ve Güneydoğu Avrupa’daki stratejik konumuna bağlı olarak çevre ülkelere tek bir lokasyondan erişim olanağına sahip olmasıyla dikkat çekiyor. Tarihi ve kültürel olarak denizci bir halk olan Yunanlar, halen dünya deniz ticaretinde de etkin bir rol oynuyorlar. Ege Denizi’ndeki adalarda merkezileşen turizm olanakları ise Yunanistan ekonomisinin belkemiğini oluşturmaya devam ediyor.
Bununla birlikte, Yunanistan’da serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejimi mevcuttur. Yunan ekonomisi yüksek bütçe açığı ve kamu borçları, piyasaların düşük rekabet gücü ve ülkeye yapılan düşük seviyedeki doğrudan yabancı yatırımlar gibi sorunlarla mücadeleye devam ediyor. Yunanistan, halen AB ülkeleri arasında kamu borç yükünün milli gelire oranı en yüksek olan ülkedir. Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 79’uncu sırada bulunan ülkenin 10,6 milyonluk nüfusu içerisinde iş gücüne katılım oranı yüzde 52, işsizlik oranı ise yüzde 13 seviyelerinde bulunuyor. İstihdamın yüzde 73’ü hizmetler sektöründeyken (ağırlıklı olarak turizm ve lojistik), yüzde 15’i sanayide ve yüzde 12’si de tarım sektöründe çalışıyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2022’de yüzde 3,5 oranında büyümesi beklenen Yunanistan ekonomisi, salgın dönemi olan 2020 yılında yüzde 10 daralmış ancak 2021’de toparlanma sinyalleri vermişti. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Yunanistan 2021’de 46,4 milyar dolarlık ihracatına karşılık 74 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirmişti. En yakın ticari ilişkilerini Almanya ve İtalya ile kuran ülke, zaman zaman şiddetlenen siyasi sorunlar yaşasa da Türkiye ile olan ticaretini de 4 milyar doların üzerinde tutuyor: Geçtiğimiz yıl Yunanistan Türkiye’den 3 milyar dolara yakın ithalat gerçekleştirirken, 2,5 milyar dolarlık mal ve hizmet ihraç etmişti. İnsani gelişmişlik endeksine göre dünyada 189 ülke arasında 32’nci sırada yer alan ülke, ekonomik serbestlik endeksine göre 178 ülke arasında 96’ncı, küresel rekabetçilik açısından dünyadaki 141 ülke arasında 59’uncu sıradaki yerini korumaya devam ediyor.
DEMOKRASİNİN DOĞUM YERİ
Uzun bir geçmişi olmasına rağmen modern Yunanistan, 1830 yılında kurulmuş oldukça genç bir ülkedir. Klasik Yunanistan'daki şehir devletleri, demokrasinin, Batı felsefesinin, Batı edebiyatının, tarihçiliğin, siyaset biliminin, önemli bilimsel ve matematiksel ilkelerin, tiyatronun ve Olimpiyat Oyunlarının doğduğu yer olarak Batı medeniyetinin beşiği kabul edilir. Yunanistan'daki ilk insan yerleşimlerinin 200.000 ve daha fazla yıl önceye ulaştığına inanılıyor. MÖ 2’nci binyıldan MÖ 1200 civarına dek Miken, Tirins ve Pilos'taki müstahkem saraylar etrafında günümüzde Miken uygarlığı olarak adlandırılan bir kültür gelişmiş, ardından MÖ 800 civarında Yunan şehir devletleri ortaya çıkmıştı. Bu şehir devletleri, ünlü Makedon Kralı II. Filip tarafından fethedildikten sonra, Büyük İskender ordularıyla Yunan uygarlığını Orta Doğu'ya getirerek daha sonra Hristiyanlığın ortaya çıkıp yayılacağı ortak kültürel alanı yarattı. Yunan şehir devletlerinin hüküm sürdüğü Klasik Dönem, Atina ve diğer şehir devletlerinin büyük düşünürler ve sanatçılar yetiştirdiği ve dünyanın ilk demokrasilerini yarattığı altın çağdı. Bu dönem, Akropolis ve diğer büyük tapınakların inşa edildiği, Sofokles, Euripides ve Eshilos tarafından büyük trajedilerin yaratıldığı ve Aristoteles ve Platon tarafından ünlü felsefe okullarının kurulduğu dönem olarak da anılmaktadır. MÖ 2’nci yüzyılda Roma tarafından ilhak edilen Yunanistan, Roma İmparatorluğu'nun ve Yunan dili ve kültürünün baskın olduğu ardılı Bizans İmparatorluğu'nun ayrılmaz bir parçası oldu. 15’inci yüzyılın ortalarında Osmanlı egemenliği altına giren Yunanistan, 500 yıllık Osmanlı hâkimiyetinden sonra 1830'da modern bir ulus devlet olarak ortaya çıktı.
Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Anadolu’yu işgale kalkışan ancak “Küçük Asya Felaketi” ile karşılaşan Yunanistan, bu yenilginin izlerini İkinci Dünya Savaşı’na kadar üzerinden atamadı. İkinci Dünya Savaşı’nda önce İtalya ardından da Almanya’nın işgaline uğrayan ülke, savaşın ardından bu kez de üç yıl süren bir iç savaşla karşılaştı. Yunanistan, 1981'de Avrupa Topluluğu'na (şimdi Avrupa Birliği) katıldı ve Avrupa fonlarının etkisiyle ülkenin altyapısında büyük ölçüde iyileştirmeler gerçekleşti. Ancak 2010 yılında, yıllarca süren sorumsuz borçlanma, ekonominin neredeyse çöküşüne yol açtı. Hükümet, alacaklılarına mali kurtarma için yalvarmak ve kamu harcamalarını kısmak zorunda kaldı ve bu da toplumsal huzursuzluğa neden oldu; ancak 10 yıllık kemer sıkma politikasının ardından ekonomi toparlanma belirtileri göstermeye başladı.
EKONOMİSİ TURİZM VE LOJİSTİĞE BAĞLI
Hizmet ağırlıklı ekonomiden oluşan Yunanistan, gemi taşımacılığı, turizm ve bankacılık dışındaki sektörlerde rekabetçi değildir. Sanayinin GSYİH içindeki payı yüzde 17, tarımın yüzde 4’ken, hizmet sektörlerinin payı yüzde 79’dur. Turizm, gemi inşa, finans, inşaat ve telekom sektörleri hizmetler sektörlerinin önde gelen segmentleridir. İş gücünün yüzde 12’sini istihdam eden tarım sektöründe üretimi yapılan önemli ürünler taze meyve sebze, zeytin, tütün, şeker, pirinç, buğday, işlenmiş meyve sebze, konserve şeftali ve domates ve zeytinyağıdır. Firmaların geneli ise küçük aile işletmeleridir.
Yunanistan özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkânlarıyla toplam talebinin yüzde 80’ini ithalatla karşılayan ülke konumundadır. Gemi taşımacılığı Yunanistan için hayati öneme sahip sektörken, sektör ülke GSYİH’sinin yüzde 8’ini tek başına üstlenir ve 200.000’den fazla kişiye istihdam yaratır. Yunanistan ticaret filosu, dünya filosunun yaklaşık yüzde 20’sini elinde bulundurur; Yunanistan Gemiciler Birliği verilerine göreyse ülkenin gemi taşımacılığından elde ettiği yıllık gelir 14
“YUNANİSTAN EKONOMİSİNDE TURİZMİN ÖNEMLİ BİR YERİ BULUNUYOR. HER YIL 35 MİLYONA YAKIN TURİST AĞIRLAYAN ÜLKEDE TURİZM GELİRLERİ GSYİH’NİN YÜZDE 16’SINI OLUŞTURUYOR. TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ KONAKLAMA VE GIDA HİZMETLERİNİN TOPLAM İSTİHDAMDAKI PAYI İSE YÜZDE 23’E ULAŞIYOR.”
milyar doların üzerindedir. Yunanistan ekonomisi için öneme sahip olan bir başka sektör ise turizmdir. Turizm sektörü ülke hasılasının yaklaşık yüzde 16’sını oluştururken, sektörde 650.000 kişi istihdam edildiği bildiriliyor. Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer alırken, her yıl 35 milyona yakın turist ağırlanıyor. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyi’nin Yunanistan’la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının yüzde 4’e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSYİH’ye katkısının da yüzde 17,5’lere yaklaşacağını ortaya koyuyor.
SANAYİ ÜRETİMİ ARTIŞ EĞİLİMİNDE
Yunanistan’ın sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı hizmetlerden sonra geliyor ve yüzde 17 olarak ölçülüyor. Sanayi sektörlerinin istihdamdan aldığı pay ise güncel olarak yüzde 15 olarak hesaplanıyor. Ülkede sanayi sektörlerinde faaliyet gösteren firmaların genelini küçük ölçekli işletmeler oluştururken, 2020 yılı Avrupa Komisyonu Raporu’na göre Yunanistan’da faaliyet gösteren işletmelerin yaklaşık yüzde 97’si mikro ölçekli, yaklaşık yüzde 3’ü küçük ve orta ölçeklidir. Benzer şekilde, sanayi sektörlerindeki istihdamın büyük bölümü de mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerde gerçekleşiyor. 2008 yılında başlayan
“DENİZCİ BİR TOPLUM OLAN YUNANLAR, HALEN DÜNYANIN EN GENİŞ TİCARET FİLOSUNA SAHİP BULUNUYOR. EGE VE ADRİYATİK’TEKİ HATLARIN BÜYÜK KISMINI YUNAN GEMİLERİ İŞLETİRKEN, KÜRESEL ÖLÇEKTE DENİZ YOLU İLE YAPILAN TİCARETİN YÜZDE 20’Sİ DE YUNAN TİCARET FİLOLARIYLA TAŞINIYOR.”
ekonomik krizin sanayi üretimindeki etkileri ise halen devam ediyor. 2007 yıllında 143,2 olan sanayi üretim endeksi (2015=100) 2014 yılında dip yaparak 100’ün altında gerçekleşmiş ve bir önceki yıla göre yüzde 1,7 oranında daralmıştı. 2015 yılından itibaren düzelme yaşanmakla birlikte, sanayi üretimi henüz kriz öncesi seviyelere ulaşılamadı. 2018 yılı sanayi üretimi bir önceki yıla göre yüzde 1,6 artsa da 2019’da yüzde 0,7, 2020’de ise özellikle küresel salgının etkisiyle yüzde 2 daralma yaşandı. 2021 yılında ise sanayide toparlanma yeniden başladı ve sanayi üretimi yaklaşık yüzde 10 arttı. Genel olarak sanayide en üretken alt sektörler özellikle ham maddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek ve içecek, tütün gibi tüketim mallarıdır. Bununla birlikte, ciddi uluslararası ve ulusal yatırım alanı olan ilaç ve eczacılık sektörü de son yıllarda üretim endeksinin en yüksek olduğu sektörlerin başında geliyor. İmalat sanayisinde kullanılan üretim kapasitesini gösteren imalat sanayi kapasite kullanım oranı ise 2021 yılı itibarıyla yüzde 75,6’ya yükselmiş durumdadır. Söz konusu oran AB genelinde ise bir önceki yıla göre ciddi artış göstermiş ve ortalama yüzde 74,9’dan 2021 yılında ortalama yüzde 81,2’ye yükselmişti.
İKİLİ TİCARET YÜKSELİYOR
Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatı son beş yıl içinde yıllık ortalama yüzde 11 büyüme sergiledi. İhracat değerinin en yüksek olduğu sektör son beş yılda yıllık ortalama yüzde 9 büyümeyle 468 milyon dolara ulaşan mineral yakıtlar ve yağlar olurken, ikinci sırada son beş yılda yıllık ortalama yüzde 30 büyüme kaydeden ve ihracat büyüklüğü 174 milyon dolara ulaşan demir-çelik sektörü bulunuyor. Otomotiv ihracatı da son beş yılda yıllık ortalama yüzde 21 oranında büyüyerek 163 milyon dolarlık ihracat büyüklüğüne ulaşmış durumda. Yunanistan’da yaşanan kriz sonrasında yeniden yapılandırılma aşamasındaki ekonomi aynı zamanda birçok fırsatı da beraberinde getirdi. Yapısal reformlarla Yunanistan birçok yeni yatırım için cazibe noktası haline
gelirken, gelecek 10 yıl içinde sürdürülebilir büyümenin beklendiği sektörler arasında bilgi ve iletişim teknolojileri, lojistik ve turizm gösteriliyor. Bu çerçevede AB ve Yunan hükümetinin teşvikleriyle bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün de büyümesi; Asya, Avrupa ve Afrika’ya sınırı olan Yunanistan kıyı şeridinin, lojistik olarak ülkelerin deniz taşımacılığında fırsatlar sunması öngörülüyor. Türkiye’nin Yunanistan’dan yaptığı ithalatın ise son beş yıl içinde yıllık ortalama yüzde 7 azaldığı izleniyor. Türkiye’nin en çok ithal ettiği ürün mineral yakıtlar ve yağlar olurken, pamuk ürünleri ve plastik mamulleri ikinci ve üçüncü sırada bulunuyor.
MAKİNE TİCARETİNDE GÜÇ KAZANABİLİRİZ
Yunanistan’ın makine özelinde ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre, ülkenin makine ihracatının 2021’de yüzde 4,8 artarak 2,1 milyar dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Yunanistan’ın en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ilk sırada 307 milyon dolarla İtalya yer alırken,
“YUNANİSTAN DÜNYANIN EN ÖNEMLİ ZEYTİN ÜRETİCİLERİNDEN BİRİDİR. DÜNYA ÜRETİMİNDE İSPANYA’DAN SONRA İKİNCİ SIRADA GELEN YUNANİSTAN’IN 2019 YILI TOPLAM ZEYTİN ÜRETİMİ YAKLAŞIK 2,8 MİLYON TONDU. BENZER ŞEKİLDE YUNANİSTAN, ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİNDE DE İSPANYA VE İTALYA’DAN SONRA ÜÇÜNCÜ SIRADA BULUNUYOR.”
ikinci sıradaki Güney Kıbrıs 2021’de Yunanistan’dan 200 milyon dolarlık makine alımı yaptı. Üçüncü sıradaki İspanya’ya da 161 milyon dolarlık makine ihraç edildi. 2021’de Türkiye ise Yunanistan’dan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 14,9’luk azalışla 106 milyon dolar değerinde makine alımı yaptı. Bu dönemde Yunanistan’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği 2,4 milyar dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 4,4 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Yunanistan’ın toplam ihracatının 46,4 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 4,5 pay aldığını da söyleyelim. Diğer yandan, makine ithalatının, 74 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 8,2 pay aldığı Yunanistan’da, 2021’de yüzde 23,2’lik artışla 6,1 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Yunanistan’ın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 1,4 milyar dolarla Çin yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan İtalya’dan 1,1 milyar dolar değerinde makine ithal edildi, üçüncü sıradaki Almanya’dan da 900 milyon dolarlık makine alımı yapıldı. Bu dönemde Yunanistan’ın Türkiye’den gerçekleştirdiği makine ithalatı ise yüzde 38,5’lik artışla 192 mil
yon dolar oldu ve Türkiye, Yunanistan’ın makine ithalatında 6’ncı sırada yer aldı. Bu veriyle, Yunanistan’ın toplam 6,1 milyar dolarlık makine ithalatından 2021’de Türkiye’nin aldığı payın yüzde 3,1 seviyesinde gerçekleştiğini; Yunanistan’ın Türkiye’den yaptığı 2,9 milyar dolarlık toplam ithalat içindeki makinenin payının ise yüzde 6,5 olarak kayda geçtiğini hatırlatalım.
YUNANİSTAN’IN SWOT
ANALİZİ
GÜÇLÜ YÖNLER
• Turizm potansiyeli
• Deniz taşımacılığının yaygın ve gelişmiş olması • Ticaretteki lojistik avantajlar
ZAYIF YÖNLER
• Kamu borcunun yüksek olması
- Vergi oranlarının yüksek olması ve bu nedenle vergi
ihlallerinin fazlalığı - Küçük endüstriyel taban; düşük teknoloji ihracatı (gıda,
kimyasallar, metaller, rafine yağ) - Farklı milletlerden oluşması ve potansiyel iç karışıklık
- Mali kısıtlama ve işsizlikten kaynaklanan sosyal gerilimler
FIRSATLAR
• 2020 yılında başlaması planlanan kentsel dönüşüm projesinin iç ekonomiye katkısı - Vergi oranlarındaki yeni düzenleme ile özel yatırım ve yabancı yatırımlar için cazibesinin artması
- AB üyesi olması
TEHDİTLER
• Kamu maaşları ve haklarındaki reformlarının adli itiraza açık ve zayıf olması - AB ve Euro Bölgesi içinde vergi oranının yüksek kalması
- İç talebi artıramama ve ithalat seviyesini yükseltememe
Kaynak: Kocaeli Ticaret Odası, Yunanistan Ülke Raporu
YUNANİSTAN İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
- Yunan iş dünyası Haziran ayı sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih eder. Bu nedenle iş
hayatı yaz aylarında kesintiye uğrayabilir. Bu dönemde Yunanistan’da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile oldukça zorlaşabilir. Bu nedenle yaz döneminde iş amaçlı seyahat planlanmaması tavsiye edilir. - Yunanistan iş kültüründe onur, saygı ve esneklik önem verilen değerlerdir.
- Her ortamda yaşlılara büyük saygı gösterin
- Yunanların üç adı olur; ilk adları, “patronymic” ad ve
soyadlarıdır. Patronymic kelimesi aile adı, lâkap ve baba
kökenli ada karşılık gelir. - Yunanlar yakın konuşmayı severler. İlk tanışmadan hemen
sonra sizi kucaklayabilirler. - Birisiyle tanıştırıldığınızda el sıkarken göz teması
önemlidir. Bazen elinizi sıkarlarken omzunuza da
vurabilirler. - İlk karşılaşmada kartvizit değişimi yapılır. Kartvizitlerin
bir yüzünün Yunanca olması iyi bir izlenim bırakır. Muhatabınızın kartını aldığınızda hemen cebinize ya da çantanıza koymayın, kartı inceleyin. - Yunanistan’da dış görünüşe çok önem verilir. Ancak, Yunanistan’da kıyafet diğer Avrupa ülkelerine göre daha az resmidir. Yaz aylarında ceket giyilmesi ve kravat takılması beklenmez.
- Görüşmeler çok yavaş yürür. Görüşmeleri şirketin en üst yöneticisi yürütür. Aile şirketlerinde kararları en yaşlılar alır. O nedenle şirketin hiyerarşisini ve en tepede kimin olduğunu öğrenmekte yarar vardır.
- İlk buluşmada görüşmeler başlamaz, sizi tanımaya çalışırlar.
- Yunanlar konuşkan millettir. Size özel yaşamınız dâhil çeşitli sorular soracaklardır. Siz de biraz konuşkan olun, aynı soruları siz de onlara sorabilirsiniz.
- Görüşmede size ürününüz ve şirketinizle ilgili çok soru sorulacaktır. Bu aşamada bilginizi ve tecrübenizi göstermeniz gerekir.
- Asıl konuya genellikle üçüncü toplantıda gelinir. Yunanların fikirlerini değiştirmeleri biraz zaman alabilir. Fiyat konusunda sıkı pazarlık yaparlar.
- Toplantılar herkesin düşüncesini dile getirdiği forumlardır. Toplantılarda genellikle düzenli bir gündem bulunmaz. Toplantılarda Yunanlar arasında ateşli tartışmalar olabilir. Bu, onların konuya ilgi gösterdiğini gösterir.
- İş günü sabah erken başlar, öğlen yemeğiyle ara verilir ve saat 17.00’de tekrar başlar.
- Yunanistan’da akraba kayırma çok yaygındır; sizi akrabalarıyla iş yapmaya yönlendirebilirler.
- Yunanistan’da iş yapmak için önce kişisel dostluk ilişkilerinin geliştirilmesi gerekir.
- Yunanlar misafirperver ve çok cömert ev sahipleridir. Eğer sağlık ve dini gerekçeleriniz yoksa size ikram edilen her şeyi tadın. İkramı geri çevirecekseniz gerekçelerinizi muhakkak açıklayın; anlayışla karşılanacaktır.
- Ev sahibinizin ısrar ettiği şeyleri yapın. Örneğin, Yunanlarla birlikte dans edin. Bu, size olan sempatiyi çok artıracaktır. Özellikle halaylara katılın.
Kaynak: 1Özkan Aydın, “Uluslararası İş Kültürü, s.298-303
2Ticaret Bakanlığı, Yunanistan Pazar Bilgileri Raporu 3Ticaret Bakanlığı Kolay İhracat Platformu Yunanistan
