DÜŞÜNCE KURULUŞU EMBER’İN YENİ YAYINLANAN TÜRKİYE ELEKTRİK GÖRÜNÜMÜ BAŞLIKLI RAPORUNA GÖRE, 2023 YILINDA TÜRKİYE POLONYA'YI GERİDE BIRAKARAK AVRUPA’DA KÖMÜRDEN EN ÇOK ELEKTRİK ÜRETİMİ YAPAN İKİNCİ ÜLKE OLDU. 2013 YILINDA KÖMÜRÜN ELEKTRİK ÜRETİMİNDEKİ PAYI HEM AB ÜLKELERİNDE HEM DE TÜRKİYE’DE YAKLAŞIK YÜZDE 25 SEVİYESİNDEYKEN BUGÜN BU PAY AB’DE YÜZDE 12’YE DÜŞMÜŞ, TÜRKİYE’DE İSE YÜZDE 36’YA YÜKSELMİŞ DURUMDA.
Türkiye’nin elektrik üretimi 2023 yılında 322 TWh olarak gerçekleşirken toplam üretimin yüzde 36’lık kısmı kömür yakıtlı termik santrallerden geldi. 2023’te ithal kömürden 72 TWh elektrik üretilerek toplam elektrik üretimi içerisindeki ithal kömür payı yüzde 22ile rekor düzeye ulaşırken, bu üretim miktarı 2022’de ulaşılan 63 TWh değerini geçerek Türkiye tarihinde yıllık ithal kömürden üretilen elektrik miktarını da rekora taşıdı. Diğer yandan, Türkiye’nin kömür kaynaklı elektrik üretimi 2023 yılında 118 TWh ile tarihi yüksek seviyeye ulaşırken, bu üretim ile Türkiye, Avrupa’nın en zengin kömür kaynaklarına sahip ülkelerinden Polonya’yı da geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Kömürden elektrik üretiminde payı yüzde 60’a yükselen Türkiye, ithal kömüre 2023 yılında toplam 3,7 milyar dolar öderken, Rusya da ithal kömür tedarikinde ilk sıradaki konumunu sağlamlaştırdı ve 2023 yılında elektrik üretimi amaçlı kömür ithalatının yaklaşık dörtte üçüRusya'dan sağlandı.Diğer yandan kömürden elektrik üretiminin toplam üretimdeki payının yüzde 36’ya yükselmesi, Türkiye’nin elektrik üretimi kaynaklı karbon salımlarını da artırmaya devam ediyor.
AB KÖMÜRDEN UZAKLAŞIYOR
AB’de ise kömürden elektrik üretiminin 2016’ya göre yarı yarıya azaldığı gözleniyor. Salgın dönemini takip eden 2021 yılı ve Rusya-Ukrayna krizinin başladığı 2022 yıllarında kömürden elektrik üretimi artmış olsa da bu iki yılda kömürden elektrik üretimi 2019’daki üretim seviyesinin gerisinde kalmış durumda. Savaş sonrasında enerji krizi küresel çapta yaşanırken AB ülkeleri de krizden enaz zararla çıkmak için bazıek önlemler almak zorunda kaldı ancak kömür tesislerinin devreden çıkarılmasının ertelenmesi ve bazı kömür yakıtlı santrallerin emre amade kapasite olarak tutulması gibi önlemler, AB’de kömürden elektrik üretiminin düşmesine engel olmadı.Bu çerçevede, AB 2023 yılında kömürden 333 TWh elektrik üretimi yaparak, 2016’ya göre üretimini yarı yarıya azaltmayı başar-mış gözüküyor. Kömürden elektrik üretiminde yaşanan bu düşüş aynı zamanda, artan rüzgâr ve güneş üretimi (+354 TWh) sayesinde doğalgazdan elektrik üretiminde de bir yükselişe neden olmadı. Doğal gazdan üretilen elektrik miktarı yıllık bazda 2022 yılına göre rekor oranda (yüzde 15) düşerken, RusyaUkrayna krizi AB’nin fosil enerjilere dönmesini değil temiz enerjiye geçişini de hızlandırmış gözüküyor.
YEŞİL ENERJİ KURULUMUNDA YAVAŞLIYORUZ
Bununla birlikte, düşünce kuruluşu Ember’in yeni yayımlanan Türkiye Elektrik Görünümü başlıklı raporuna göre, Polonya güneşin elektrik üretimindeki payında Türkiye'yi geride bırakmış durumda. Türkiye'de 2023 yılında 2 GW’lık yeni güneş kapasitesinin eklenmesiyle elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı yüzde 5,7’e yükselse de bu artış Polonya'nın yüzde 7,3'e ulaşan payıyla güneş enerjisinde Türkiye'yi geçmesine engel olamadı. Avrupa’da güneşin elektrik üretimi payında yüzde 19 ile Yunanistan en üst sırada yer alıyor.Benzer şekilde, Türkiye’de ilk kez yıldan yıla rüzgârdan elektrik üretimi de düşüş gösteriyor. Türkiye’de 2023 yılında 411 MW’lık rüzgâr enerjisi kapasitesi eklendi ancak bu kapasite yıldan yıla kurulumlarda son 13 yılın en düşük değeri oldu. Avrupa'daDanimarka rüzgârdan elektrik üretiminde başı çekerken, rüzgârın elektrik üretimindeki payı yüzde 10,5 olan Türkiye; Fransa (yüzde 9,5), Norveç (yüzde 9,3) ve İtalya (yüz-de 9) gibi ülkelerin önünde yer almaya devam ediyor. Bununla birlikte yavaşlayan rüzgâr santrali kurulumları nedeniyle önümüzdeki yıllarda bu ülkelerin Türkiye'yi geçmesi beklenebilir.Bu çerçevede, rapora göre, Türkiye’de elektrik üretiminde ithal kaynaklara olan bağımlılık 2023 yılında artmaya devam ederek yüzde 43'e yükselirken, karbon emisyonlarının artmasına sebep olan fosil yakıt bağımlılığı da iklim hedeflerine ulaşılmasını zora sokuyor. Türkiye son beş yılda rüzgâr ve güneşe 11 GW ek kapasite eklerken, Avrupa’daki örnekler tek bir yılda bu kurulumun mümkün olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla, yüksek güneş ve rüzgâr enerjisi potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye halen ithal kömürde yaşanan yükseliş eğilimini tersine çevirebilir ve temiz enerji dönüşüm hedeflerine ulaşabilir. Raporu değerlendiren Ember Enerji Analisti Bahadır SercanGümüş, “Türkiye kömürden rekor elektrik üretimi gerçekleştirerek Avrupa’da en fazla kömür kaynaklı elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelini hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor.” derken, Ember Bölge Lideri Ufuk Alparslan ise “Düşük güneş potansiyeline rağmen Polonya gibi bir kömür ülkesi bile güneşin elektrik üretimi payında Türkiye’yi geride bıraktı. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın mali yükümlülüğü yaklaşırken ilerlememiz gereken doğrultunun ters yönünde hareket ediyoruz.” değerlendirmesinde bulunuyor.“Türkiye Elektrik Görünümü 2024” başlıklı raporun tam içeriğine ulaşmak için burayı tıklayın.
