KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİRDE DÜNYA 2’NCİSİ, EKONOMİK SERBESTLİK ENDEKSİNE GÖRE DÜNYA 3’ÜNCÜSÜ VE İNSANİ GELİŞMİŞLİK ENDEKSİNE GÖRE DÜNYA 8’İNCİSİ OLAN İRLANDA, BUNDAN BİR ASIR ÖNCE AVRUPA’NIN EN FAKİR VE AÇLIKLA MÜCADELE EDEN TOPRAK PARÇASIYDI. BİRLEŞİK KRALLIK İLE GÜÇLÜ TARİHSEL BAĞLARI OLAN ÜLKE, İRLANDA ADASININ GÜNEYİNDEKİ TOPRAKLARINDA BUGÜN, BAĞIMSIZ VE GÜÇLÜ BİR EKONOMİ OLUŞTURMUŞ DURUMDA. ÖZELLİKLE TEKNOLOJİ VE İLAÇ/ KİMYA SEKTÖRLERİNDEKİ KÜRESEL, ÇOK ULUSLU ŞİRKETLERDEN YOĞUN YATIRIM ÇEKMEYE DEVAM EDEN İRLANDA, HER YIL ARTAN ORANDA VERDİĞİ CARİ FAZLA İLE AVRUPA’NIN EN HIZLI BÜYÜYEN EKONOMİLERİ ARASINDA YER ALMAYI DA SÜRDÜRÜYOR. EKONOMİK BÜYÜMESİNDE SERGİLEDİĞİ BAŞARI  İLE “KELT KAPLANI” UNVANINI ALAN İRLANDA’NIN TÜRKİYE İLE SİYASİ VE TİCARİ İLİŞKİLERİNİN KÖKLERİ İSE 19’UNCU YÜZYILA UZANIYOR. BUNA RAĞMEN İKİ ÜLKE ARASINDAKİ TİCARET HALEN SINIRLI BİR POTANSİYELDE DEVAM EDİYOR.

Dünyanın en açık ve ihracat odaklı ekonomilerinden biri olan İrlanda, aynı zamanda son yıllarda Avrupa’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olarak da dikkat çekiyor. Cari fiyatlara göre GSYİH büyüklüğü bakımından 2022 yılında196 ülke arasında dünyanın 29’uncu büyük ekonomisi olan İrlanda’nın GSYİH’sinin 2023 yılında 549 milyar dolara yükselmesi de bekleniyor. Uzmanlar, ülkenin 2020 ve 2021 yıllarında yaşanan salgına rağmen kaydettiği güçlü büyümeyi, ülkede faaliyet gösteren büyük çok uluslu şirketlerin kriz karşısında gösterdiği dirence bağlarken, reel ekonomide farklı bir tablo ile karşılaşıyoruz. Özel tüketim, 2020 yılında yüzde 10,4 oranında ciddi bir düşüş kaydetmiş ve baz etkisiyle 2021 yılında yüzde 5,6 büyümüştü. Özel tüketimin 2022 yılında da yüzde 5,7 büyüyeceği tahmin edili-yor. 2023 yılında ise yüksek enerji maliyetleri iç talepte ve üretim faaliyetlerinde daralmaya sebep olsa da özel tüketimin ancak yüzde 0,6’lık sınırlı bir daralma yaşaması öngörülüyor. Diğer yandan İrlanda, 2022 yılında 102 bin dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 2’nci sırada yer almayı sürdürdü. Yüksek gelirli ülke kategorisinde bir ülke olan ve dış ticaret fazlası veren İrlanda, halen BM insani gelişmişlik endeksine göre 191 ülke arasında 8’inci, ekonomik serbestlik endeksine göre 177 ülke arasında 3’üncü sırada bulunuyor. Yine, küresel rekabetçilik açısından 141 ülke arasında 24’üncü sırada yer alan İrlanda, Dünya Bankası iş yapma kolaylığı endeksine göre de 190 ülke arasında 24’üncülüğünü koruyor.

600 YIL SÜREN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİ

1922’de İngiliz-İrlanda FINGAL Antlaşması gereğince, Serbest İrlanda Devleti adıyla İngiliz Milletler Topluluğu’na bağlı bir dominyon olarak kurulan ülkenin ismi, 1937’de kabul edilen yeni anayasayla “İrlanda” olarak değişti-rildi. 1949 yılında İngiliz Milletler Topluluğu’ndan ayrılan İrlanda’da 18 Nisan 1949’da Cumhuriyet ilan edildi. 1955’te Birleşmiş Milletler’e, 1973’te Avrupa Birliği’nin öncülü olan Avrupa Toplulukları’na katılan ülkenin tarihsel kökleri ise MÖ 8’inci yüzyıldaki Kelt yerleşimlerine dayanıyor. Roma İmparatorluğu’nun Avrupa’daki hâkimiyeti-nin artmasıyla birlikte Kelt kültürü zayıflamış ve giderek Britanya ve İrlanda adalarına doğru çekilmişti. 5’inci yüzyıldan itibaren bölge Hristiyanlaşırken, 9’uncu yüzyılda başlayan ve 11’inci yüzyıla kadar devam eden Viking saldırıları sonucunda İrlanda’nın belirli bölgelerinde Viking yerleşimleri kurulmuş ancak Vikingler adanın hâkimiyetini tam anlamıyla ele geçirememişlerdi. Vikinglerin ardından küçük bölgesel krallıkların hüküm sürdüğü 12’nci yüzyılın ikinci yarısında, Normanlar adayı işgal etti ve II. Henry döneminde ada Normanlar tarafından yönetilen İngiltere’nin hâkimiyeti altına girdi. O döneme kadar bir lordluk olan İrlanda, VIII. Henry döneminde 1542 yılında İrlanda Krallığı’na dönüştürüldü. 1532 yılında İngiltere Kralı VIII. Henry’nin Protestanlığı kabul etmesiyle birlikte İngilizler, İskoçlar ve Galliler Protestanlığa geçiş yapmasına karşın İrlanda halkı Katolik Kilisesi’ne bağlı kalmaya devam etti. İrlanda’nın bu tavrı, Birleşik Krallık ile İrlanda arasında günümüzde etkileri hâlâ devam eden derin tarihsel sorunlara da yol açmıştır.Birleşik Krallık ile derin dini çatışmalar ve savaşlar yaşayan İrlanda, 18’inci yüzyıla gelindiğinde büyük bir kıtlık ve yoksullukla karşı karşıyaydı. 1740 yılında yaşanan büyük kıtlıkta yaklaşık 400 bin kişinin açlıktan öldüğü tahmin ediliyor. Buna rağmen Birleşik Krallık’a karşı mücadelesini sürdüren ülkede, Patates Kıtlığı olarak da anılan 1845-1849 yılları arasında 1 milyon civarında insan hayatını kaybederken nüfusun önemli bir bölümü, başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelere göç etti. Birinci Dünya Savaşı de-vam ederken, 1916 yılında İrlanda bir kez daha bağımsızlık mücadelesine giriştive 24 Nisan’da Paskalya Ayaklanması başlatıldı. Bağımsızlık mücadelesinde kısa adı IRA olan İrlanda Cumhuriyet Ordusu (Irish Republician Army) öne çıkarken, 6 Aralık 1921’de Güney İrlanda “İrlanda Bağımsız Devleti” adıyla İngiliz Milletler Topluluğu’na bağlı bir devlet olarak bağımsızlığını ilan etti. 1949 yılında İngiliz Milletler Topluluğu’ndan ayrılan İrlanda’da 18 Nisan 1949’da Cumhuriyet ilan edildi.

İRLANDA GSYİH’SİNDE HİZMET SEKTÖRLERİ LİDER KONUMDA

Avrupa’nın finans merkezlerinden biri olan İrlanda, vergi politikasındaki esnekliklerle küresel çok uluslu şirketler için bir cazibe merkezi konumundadır. Avrupa Toplulukları’na katılmasının ardından liberal ekonomik politikalar izleyen ülke, 19952007 yılları arasındaki rekor büyüme oranlarıyla “Kelt Kaplanı” unvanına da layık görülmüştü. Bu dönemde ekonomi, hizmet sektörü ve nitelikli iş kollarına doğru çeşitlendirilirken, hâlihazırda GSYİH’nin yüzde 60’ı hizmet sektörlerinden, yüzde 38’i sanayi sektörlerinden karşılanıyor. Yakın geçmişe kadar çok daha merkezî bir role sahip olan tarım sektörünün payı ise yüzde 2 olarak ölçülüyor. Bununla birlikte, Google, Facebook, Apple ve Twitter gibi teknoloji şirketleri tarafından Avrupa üssü olarak kullanılan ülkede çalışan nüfusun üçte birinin halen tarımla uğraşıyor olması da dikkat çekici bir veridir. Özellikle sığır yetiştiriciliği ve deniz ürünleri sanayisi ile önemli bir gelir elde eden İrlanda’da imalat, madencilik ve inşaat sanayilerinde girişimler olmakla birlikte ağır sanayide neredeyse hiç yatırım yoktur. İmalat sanayinin büyük bölümü ise Dublin’de toplanmıştır. Ülkedeki başlıca endüstriler gıda, yapı malzemeleri, dokuma, giyim, kimya, metalurji, elektrik malzemeleri ve tütün sektörlerindedir. Bununla birlikte İrlanda’nın maden kaynakları sınırlıdır. Adanın muhtelif yerlerine dağılmış durumda küçük bakır, gümüş, kurşun, çinko, altın ve demir yatakları vardır. Az miktarda taş kömürü bulunur. Adanın geleneksel yakıtı turba olarak da bilinen yarı karbonlaşmış nebati toprak örtüsüdür.

DIŞ TİCARETİNDECARİ FAZLA VERMEYE DEVAM EDİYOR

İrlanda dış ticarette son yıllarda sürekli fazla verenve toplam hacmini giderek artıran bir ülke pozisyonundadır. İrlanda, 2021 yılında yaklaşık 190 milyar dolarlık ihracat (önceki yıla göre yüzde 5,5 artış), 120 mil-yar dolarlık ithalat (önceki yıla göre yüzde 20,1 artış) gerçekleştirdi. Ülkenin ticaret hacmi 2020’ye göre yüzde 11 artarken, ülke dünya ihracatında yüzde 0,9 pay ile 32’nci, dünya ithalatında ise yüzde 0,5 payla 36’ncı sırada yer aldı. Ülkenin 2021 yılında ihraç ettiği başlıca ürün grupları; eczacılık ürünleri, organik kimyasallar, optik, fotoğraf, ölçü, tıbbı alet ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, uçucu yağlar ve kozmetikler, muhtelif kimyasal maddeler, etler ve yenilen sakatatlar, süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, hava taşıtları olarak sıralanırken, başlıca ithalat ürün grupları ise hava taşıtları, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, organik kimyasallar, elektrikli makine ve cihazlar, eczacılık ürünleri, mineral yakıtlar, yağlar, motorlu kara taşıtları, optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, demir veya çelikten eşyalar olarak öne çıktı.

İKİLİ DIŞ TİCARETSINIRLI İLERLİYOR

16’ncı yüzyılda Akdeniz’e açılan ve korsanların eline geçen bir İrlanda ticaret gemisinin Osmanlı donanması tarafından yıllar sonra İrlanda’ya iadesi, Türk-İrlanda ilişkilerinin bilinen ilk olayıdır. 18451851 yılları arasında Büyük Kıtlık geçiren İrlanda’ya 1847 yılında Sultan Abdülmecit tarafından maddi yardım gönderilmesi de iki ülke arasındaki tarihi kayıtlarda önemli bir andır. İstanbul’dan yola çıkan Osmanlı gemilerinin Dublin limanına girmelerine izin verilmemesi üzerine, Dublin’e 70 kilometre mesafedeki Drogheda limanına yanaşarak gizlice yüklerini boşaltmalarının resmî belgeleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde halen koruma altında tutuluyor.Buna ek olarak, İrlanda halkının bağımsızlık mücadelesi ile Türk Kurtuluş Savaşı’nın yaklaşık olarak aynı dönemde yaşanması ve bu mücadeleler sırasında İrlanda Millet Meclisi “Dail” ile TBMM’nin birbirlerini “Kurucu Meclis” olarak tanıyarak benzeri az görülen bir dayanışma sergilemeleri de iki ülke arasındaki dostluğun temelinde yer alan bir başka tarihi unsurdur. İki ülke arasındaki tarihi geçmiş derin köklere sa-hip olsa da ticari ilişkilerde sınırlı bir potansiyelde ticaret gerçekleştiğini görüyoruz. Toplam ticaret hacmi 2000’li yılların ortalarından bu yana ortalama 1 ila 2 milyar dolar aralığında seyrederken, 2021 yılında İrlanda Türkiye’den 1 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirirken, aynı dönemde Türkiye’ye 837 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Yine bu dönemde İrlanda Türkiye’den binek otomobil ve motorlu taşıtlar, elektrikli makine ve cihazlar, makineler, izole edilmiş tel ve kablolar, plastik eşya, demir-çelik ürünler, tekstil ürünleri, monitör ve TV alıcıları ithal ederken, Türkiye’ye tıbbi ilaç ve aşılar, kimyasallar, bilgisayar, ortopedik tıbbi cihazlar, canlı büyükbaş hayvan ve azotlu bileşikler ihraç etti.

MAKİNE İHRACATINDA 20’NCİ SIRADAYIZ

İrlanda’nın makine özelinde ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre, ülkenin makine ihracatının 2021’de yüzde 6 artarak 10 milyar dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. İrlanda’nın en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ilk sırada 1,8 milyar dolarla Birleşik Krallık yer alırken, ikinci sıradaki Almanya 2021’de İrlanda’dan 1,3 milyar dolarlık makine alımı yaptı. Üçüncü sıradaki ABD’ye de 1,2 milyar dolarlık makine ihraç edildi. 2021’de Türkiye ise İrlanda’dan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 51,8’lik artışla 101,2 milyon dolar değerinde makinealımı yaptı. Bu dönem-de İrlanda’nın Türkiye’ye gerçekleştirdiği 837,3 milyon dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 12,1 olarak kayda geçti. Aynı dönemde İrlanda’nın toplam ihracatının 190 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 5,3 pay aldığını da söyleyelim. Diğer yandan, makine ithalatının, 119,5 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 11,4 pay aldığı İrlanda’da, 2021’de yüzde 8,5’lik artışla 13,6 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre İrlanda’nın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 2,4 milyar dolarla ABD yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan Birleşik Krallık’tan 2,1 milyar dolar değerinde makine ithal edildi, üçüncü sıradaki Çin’den de 1,9 milyar dolarlık makine alımı yapıldı. Bu dönemde İrlanda’nın Türkiye’den gerçekleştirdiği makine ithalatı ise yüzde 124,1’lik artışla 102,1 milyon dolar oldu ve Türkiye, İrlanda’nın makine ithalatında 20’nci sırada yer aldı.Bu veriyle, İrlanda’nın toplam 13,6 milyar dolarlık makine ithalatından 2021’de Türkiye’nin aldığı payın yüzde 0,8 seviyesinde gerçekleştiğini; İrlanda’nın Türkiye’den yaptığı 1 milyar dolarlık toplam ithalat içindeki makinenin payının ise yüzde 10,1 olarak kayda geçtiğini hatırlatalım.

İRLANDA İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

İrlandalılar karşılıklı güvene aşırı derecede önemverir. Yüz yüze yapılaniş görüşmeleri sağlıklı iletişim gerçekleştirmenin ön koşullarından biridir. İnsanlar genellikle çok samimi ve açıktır, görüşmelerde samimi bir atmosfer geliştirilmesiiş bağlantısı kurmayı kolaylaştıracaktır. İş görüşmelerine saatinde gelmemek nezaketsizlik ve saygısızlık olarak kabul edilir. Bu nedenle, randevularınızı dikkatli bir şekilde planlamak ve ulaşımda yaşanabilecek aksaklıkları önlemek için yeterli zaman ayırmak önemlidir. Eğer geç kalıyorsanız, telefon ederek varış zamanınız hakkında onları bilgilendirmelisiniz. • İrlandalılar yaratıcı ve kriz anında sakindirler. Çok katı bir planı uygulamak yerine daha serbest davranmayı tercih ederler. Bürokrasiden hiç hoşlanmazlar. İrlandalılar görünüşte bir otoriteyi kabul eder görünürler ancak onu çok içten kabul etmezler. • Planlama ve strateji onlar için kısa vadeli olmalıdır. Uzun vadeli planlardan hoşlanmazlar. • İşlerin kolayca yürümesi ve dostça davranışlar sizi aldatmasın. Müzakere aşamasında İrlandalılar dirençli ve kurnazdırlar. • Golf sahaları işlerin yürütüldüğü en önemli alanlardır. • İş görüşmelerine resmi kıyafet giyerek katılmak birçok durumda en iyi sonucu verirken, genel olarak resmi kıyafet yerine şık ve düzgün kıyafetlerde tercih edilebilir. • İrlanda’da sendikalar çok güçlü olduğundan işçi haklarına saygı göstermek son derece önemlidir. • İrlandalı ithalatçı firmalar, tüketici güvenliğini ön planda tutarlar. Bu nedenle belirli üretim standartlarının var olmasını talep edeceklerdir. İrlanda’nın yoğun olarak ticaret yaptığı Birleşik Krallık ile ticaret ilişkiniz varsa, İrlanda pazarına daha rahat giriş yapabilirsiniz. • Tüm ticari ilişkilerde olduğu gibi malın kalitesi veteslim tarihi gibi konularda verilen taahhütlerin yerine getirilmesi, küçük ölçekli bir pazar olan İrlanda’da özel önem taşır. Negatif haberlerin çok hızlı yayılabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Kaynak: 1Özkan Aydın, “Uluslararası İş Kültürü”, s.162-165 2Ticaret Bakanlığı, İrlanda Pazar Bilgileri Raporu