TARİHİN EN ESKİ TARIM ÜLKELERİNDEN BİRİ OLARAK GÖSTERİLEN, YİNE ERKEN DÖNEM İLERİ METALURJİ YETENEKLERİNİN DOĞDUĞU VE GELİŞTİĞİ BÖLGELERDEN BİRİ OLAN GÜRCİSTAN, GÜNÜMÜZDE DENGELİ EKONOMİK BÜYÜMESİYLE DİKKAT ÇEKİYOR. TÜRKİYE İLE DERİN TARİHİ VE EKONOMİK BAĞLARA SAHİP OLAN ÜLKE, HALEN EKONOMİSİNİN İHTİYAÇ DUYDUĞU ÜRÜNLERİN BÜYÜK BÖLÜMÜNÜ DE TÜRKİYE’DEN KARŞILAMAYA DEVAM EDİYOR.

Eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 15 özerk bölgesinden biri olan Gürcistan, SSCB’nin dağılmasının ardından 1991’de bağımsızlığını ilan etmiş ve kendisini Avrupalı olarak konumlandırarak Batı ile ekonomik ve siyasi iş birliğini güçlendirmeye başlamıştı. IMF verilerine göre dünyanın 112’nci büyük ekonomisine sahip olan ülkede, 2023 yılında cari fiyatlara göre 27,95 milyar dolar olacağı tahmin edilen GSYİH’nin 2024 yılında 29,95 milyar dolar olması beklenirken, ülkenin fakirlikle mücadelesi de hız kesmeden devam ediyor. Güncel verilere göre Gürcistan nüfusunun yüzde 17,5’i yüksek yoksulluk sınırındayken, yine nüfusun yüzde 40’ı da kırsal bölgelerde yaşamaya devam ediyor. Bununla birlikte, ülke ekonomisinde kayıt dışı ekonominin sahip olduğu geniş pay (IMF tahminlerine göre GSYİH’nin yüzde 53’ü) ekonomik büyüme önündeki en önemli bir başka engel olmayı sürdürüyor.İnsani gelişmişlik endeksine göre dünyada 191 ülke arasında 63’üncü sırada yer alan Gürcistan, ekonomik serbestlik endeksine göre 176 ülke arasında 35’inci, küresel rekabetçilik açısından dünyadaki 141 ülke arasında 74’üncü ve iş yapma kolaylığı açısından da 190 ülke arasından 7’nci sırada bulunuyor. 

TÜRKLERLE YAKIN TARİHSEL GEÇMİŞİ VAR

 Modern Gürcistan, Paleolitik TİFLİS Çağdan beri Homo Erectus’un yerleşim alanıydı. Proto-Gürcü kabileleri ilk olarak MÖ 12’nci yüzyılda yazılı tarih sahnesine çıkarken, şarap yapımına dair şimdiye dek bulunan en eski kalıntılar da 8.000 yıllık geçmişleriyle Gürcistan'da bulunmuştur. Arkeolojik buluntular ve antik kaynaklara göre ülkedeki erken devlet ve siyasal oluşumlar ise MÖ 7’nci yüzyıl ve ötesine tarihlenen ileri derece metalurji ve kuyumculuk teknikleriyle karakterize ediliyor. Gürcistan tarihi, Türk tarihiyle de yakından ilişkilidir. Türklerin Anadolu’ya girişleri süresince iki toplum arasında yüzyıllarca sürecek bir çatışma başlarken, 12’nci yüzyılda altın çağını yaşayan Gürcistan Krallığı, askeriyeden mimariye, felsefeden sanata kadar pek çok alanda zengin bir tecrübe ortaya koymayı başarmıştı. 13’üncü yüzyıldan itibaren Moğol akınlarıyla zayıflayan Gürcistan Krallığı, Timur’un saldırılarıyla yıkılmış ve 15’inci yüzyılın ortalarından itibaren bölge Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasında bir çatışma alanı olarak konumlanmıştı. 19’uncu yüzyılın ilk yıllarında Çarlık Rusyası’nın hâkimiyeti altına giren Gürcistan, 26 Mayıs 1918’de bağımsızlığını ilan etse de Şubat 1921’de Sovyet işgali ile SSCB’ye dahil edildi. 1936 yılına kadar Ermenistan ve Azerbaycan ile Transkafkasya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dâhil olan Gürcistan, 1936’da Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte SSCB’nin 15 özerk bölgesinden biri haline geldi ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından 9 Nisan 1991’de bir kez daha bağımsızlığına kavuştu. 

SİYASİ BAĞIMSIZLIK EKONOMİK ÇÖKÜŞE NEDEN OLDU

Gürcistan üst orta gelir grubuna dâhil bir ülke olarak konumlanırken, ülke 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasıyla pazar odaklı bir ekonomi modeline geçti.Komünizm döneminde SSCB ülkeleri içinde en güçlü ekonomiye sahip olan Gürcistan, birliğin dağılmasının ardından ekonomisinde ciddi sorunlar ve istikrarsızlıkla karşı karşıya kaldı. Bağımsızlığa geçişle birlikte ülkenin sanayi sektörlerinin GSYİH’deki payı azalırken, hizmet sektörünün payı artış gösterdi. SVANETİ Bununla birlikte, Gürcistan’daki sanayi sektörü üretiminin çok az sayıdaki işletmenin faaliyetlerine dayandığını da söylene-bilir. Sovyetler Birliği’nedâhil olan diğer ülkelerin bağımsızlıklarını kazandıktan sonra yaşadıkları ekono-mik sorunların benzerlerini yaşayan Gürcistan, bunlara ek olarak ticaret yollarını bozan bir iç savaş da yaşadı ve güçlü ekonomik sorunlarla mücadele etmek zorunda kaldı. Bağımsızlık sonrasında ekonomide yaşanan çöküş çok hızlı ve şiddetli olurken, Abhazya’da yaşanan savaş ülkenin Batı’dan gelen insani yardımlara muhtaç olacak kadar zayıflamasına yol açtı. Bu dönemde artan kayıt dışı ekonomi, neredeyse ülkedeki tüm ekonomik faaliyetlerin yarısını oluşturuyordu. Kayıt dışı ekonomi, halen ülkenin geniş kapsamlı bir ekonomik büyüme gerçekleştirmesinin önündeki en önemli engel olmaya da devam ediyor. 

2000’Lİ YILLARDA EKONOMİK BÜYÜME BAŞLADI

Bununla birlikte, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte kendisini büyük bir ekonomik kriz ortamının içinde bulan Gürcistan, 2000’li yılların ikinci yarısından itibaren sürdürülen kararlı politikalarla ekonomik alanda önemli mesafeler kat etmeyi başarmış gözüküyor. Dışa açık ve girişimci politikalarla birlikte Gürcistan, son yıllarda yabancı sermayenin TİFLİS en çok rağbet ettiği ülkelerden biri haline gelirken, aralarında Türkiye’nin de yer aldığı 12 ülke ile serbest ticaret antlaşması bulunan ülke aynı zamanda AB ile “Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Antlaşması”, ABD, Japonya, Norveç, Kanada ve İsviçre ile de gümrük antlaşmaları imzalamış durumda. Son yıllarda hayata geçirilen Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, Bakü-TiflisErzurum Doğal Gaz Boru Hattı, Bakü Tiflis Kars (BTK) Demiryolu Hattı ve Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) gibi projelerle birlikte ülkenin enerji ihtiyacının karşılanması da Rusya’ya olan bağımlılığın azaltılmasında önemli bir rol üstleniyor. Gürcistan ekonomisi, güncel olarak, büyük oranda hizmet sektörüyle büyümesini sürdürüyor. Millî gelirin üçte ikisinin karşılandığı hizmet sektörü aynı zamanda istihdamın da üçte birini karşılarken, geleneksel ekonomik faaliyet olan tarımsa halen halkın en önemli geçim kaynağı olmaya devam ediyor. Sovyetler Birliği döneminde daha güçlü olan sanayi sektörü ise son yıllarda demir çelik, madencilik, mobilya, makine ve kimya sektörlerinde kısıtlı faaliyetlerine devam ediyor. 

SON 10 YILDAORTALAMA YÜZDE 5 BÜYÜME SERGİLEDİ

Gürcistan dış ticarette 10 milyar doları aşan bir hacme sahiptir. Enerjide dışa bağımlı yapısı sebebiyle açık veren Gürcistan’da 2022 yılı verilerine göre toplam dış ticaret hacmi 3,9 milyar doları ihracat, 10 milyar doları ithalat olmak üzere toplam 14 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Başlıca ihracat ürünleri; metal cevherleri, içecekler, demirve çelik, gübreler, meyveler ve sert kabuklu meyveler, örme giyim eşyası ve aksesuarları, mineral yakıtlar ve yağlar, mücevherci eşyası, canlı hayvanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler olarak sıralanırken, başlıca ithalat ürünleri ise mineral yakıtlar ve yağlar, iş makineleri, mekanik cihazlar ve aletler, elektrikli makine ve cihazlar, demir ve çelik, plastikler ve mamulleri, eczacılık ürünleri, demir veya çelikten eşya, mobilyalar, aydınlatma cihazları, ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü, uçucu yağlar ve kozmetiklerdir. Diğer yandan, Gürcistan’ın dış ticaretteki en önemli partnerlerinden biri Türkiye’dir. Türkiye toplamda 2,5 milyar dolar civarındaki dış tica-ret hacmiyle Gürcistan’ın ihracatının yüzde 9,4’ünü, ithalatının yüzde 20,6’sını karşılamaktadır. Diğer önemli partner ülkeler ise Rusya, Azerbaycan, Çin, Ukrayna, Almanya, Ermenistan, Bulgaristan ve ABD’dir.Bu kapsamda, son 10 yılda yüzde 4,8’lik bir ortalama büyüme yakalayan Gürcistan, önümüzdeki yıllarda bu büyümeyi sürdürerek kalkınmayı sürekli kılmayı, istihdam olanaklarını artırarak yoksulluğu azaltmayı, ulaşım ve altyapı alanındaki eksiklerini gidermeyi, enerji alanındaki projelerle dışa bağımlılığı düşürmeyi, daha fazla dış yatırım alarak ekonomisini güçlendirmeyi hedefliyor. 

MAKİNE TİCARETİNDE TÜRKİYE’NİN ELİ GÜÇLÜ 

Gürcistan’ın makine özelinde ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre, ülkenin makine ihracatının 2022’de yüzde 14,6 artarak 68,9 milyon dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Gürcistan’ınen çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ilk sırada 29,3 milyon dolarla Ermenistan yer alırken, ikinci sıradaki Azerbaycan 2022’de Gürcistan’dan 10,9 milyon dolarlık makine alımı yaptı. Üçüncü sıradaki Çekya’ya da 6,1 milyon dolarlık makine ihraç edildi. 2022’de Türkiye ise Gürcistan’dan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 179,6’lık artışla 6 milyon dolar değerinde makine alımı yaptı. Bu dönemde Gürcistan’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği 366,6 milyon dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 1,6 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Gürcistan’ın toplam ihracatının 3,9 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 1,8 pay aldığını da söyleyelim. Diğer yandan, makine ithalatının, 10 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 10,2 pay aldığı Gürcistan’da, 2022’de yüzde 21,3’lük artışla 1 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Gürcistan’ın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 239,7 milyon dolarla Çin yer alırken, listenin ikinci sırasında bulunan Türkiye’den 232 milyon dolar değerinde makine ithal edildi, üçüncü sıradaki Almanya’dan da 86 milyon dolarlık makine alımı yapıldı. Bu veriyle, Gürcistan’ın GERGETİ toplam 1 milyar dolarlık makine ithalatından 2022’de Türkiye’nin aldığı payın yüzde 23,2 seviyesinde gerçekleştiğini; Gürcistan’ın Türkiye’den yaptığı 2,1 milyar dolarlık toplam ithalat içindeki makinenin payının ise yüzde 11,3 olarak kayda geçtiğini hatırlatalım.