TÜRKİYE SANAYİSİNİN MARMARA BÖLGESİ’NE YOĞUNLAŞTIĞINI SÖYLÜYORUZ AMA ACABA YENİ YATIRIM VE MODERNİZASYON YATIRIMLARINDAKİ VERİLER BİZE NELER ANLATIYOR?

Türkiye’de yatırım türü bazında yani yeni yatırım, genişleme yatırımı, modernizasyon yatırımı bazında ayrımının yapılabildiği, yatırımcının yatırım yeri tercihinin ne yönde değiştiğinin analiz edilebildiği tek veri seti yatırım teşvik verisidir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yatırım teşvik istatistikleri 20012023 (en son nisan ayı verisi) yılları arasındaki 20 yıllık süreci kapsar ve US-97 ürün sınıflaması bazında açıklanan veriler, sektörel, coğrafi ve yıllar bazında analiz yapmaya uygundur. Yatırım teşvik belgesine bağlanan yatırımların toplulaştırılmış verilerinin yer aldığı veri setindeki “yeni yatırımlar”, yatırım yerinde önceden girişimcinin başka bir yatırımının olmadığına işaret ederken, “modernizasyon/ genişleme yatırımları” ise yatırım yerinde yatırımcının hâlihazırda bir yatırımının olduğunu ve yeni yatırımla bunun genişlediğini ya da yeni makine/ekipman alımının gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Tablo 1’de son 10 yılda en çok yatırım çeken ilk 10 şehir için düzenlenen yatırım teşvik belgesi sayısının yüzdesel dağılımını görebilirsiniz. En sondaki sütunda, 10 yıllık toplamın kendi içindeki dağılımı da yer alıyor. Son 10 yılda yeni yatırımcıların sayısını, en çok tercih edilen 10 şehir bazında dağıttığımızda; yeni yatırımcıların yüzde 24’ünün halen yatırım yeri tercihinde İstanbul’u seçtiklerini görüyoruz. Ankara ve Antalya yüzde 12 ile ikinci sırayı paylaşırken, İzmir üçüncü sırdaki şehir olarak karşımıza çıkıyor. İlk 10 ilin yer aldığı tablo genel hatları ile ele alındığında ise;• İstanbul’un 2021’e kadar  olan performansında gerileme yaşanmaya başlandığını, 

• İzmir’in son iki yılda yatırım yeri tercihinde ön plana çıktığını, 

• Bursa’nın son dönemdeki trendinin yükselerek devam ettiğini, 

• Ankara’nın 2016-2019 dönemindeki konumuna geri döneme yolunda olduğunu, 

• Konya’nın 2017 öncesindeki konumuna henüz ulaşamadığını, 

• Antalya’nın 2018-2021 dönemine göre performansının düşük kaldığını, 

• Kocaeli’nin son iki yıldaki yatırım çekme performansıyla atağa kalktığını, 

• Gaziantep’in 2020-2023 dönemindeki performansıyla 2013-2016 

dönemindeki konumuna 

geri döndüğünü,• Diyarbakır’ın dengeli bir performans sergilediğini, • Adana’nın 2020-2022 

döneminde yükselen bir grafiğe sahip olduğunu söyleyebiliyoruz. Yatırım yeri tercihinde şehirlerimizi genişleme ve modernizasyon yatırımı olarak ayrıca değerlendirme imkânına da sahibiz. Yeni yatırımların, genişleme/modernizasyon yatırımlarından farklı ele alınmasının nedeni, genişleme/modernizasyon yatırımlarında yatırımcının hâlihazırda bir yatırımı olduğu için mevcut yatırım yerinin belirleyici olmasıdır. Bu nedenle genişleme/modernizasyon yatırımları, hangi şehrin en çok yatırım çektiğine değil hangi ildeki yatırımcıların ek yatırıma daha istekli olduklarına işaret eder.

Tablo 2’de son 10 yılda en çok genişleme/modernizasyon yatırımı yapılan ilk 10 ilimizin toplam genişleme/ modernizasyon yatırımı sayısından aldığı yüzdesel payları görebilirsiniz. Genişleme/modernizasyon yatırımı yapan firmaların yüzde 32’lik kısmı İstanbul’da bu yatırımı gerçekleştirirken, Tablo 1 ile karşılaştırıldığında İstanbul’un genişleme/modernizasyon yatırımı performansının yeni yatırıma göre daha iyi olduğunu görüyoruz. Yeni yatırımda Ankara ve Antalya’nın başa baş olan ikincilik performansının yerine genişleme/modernizasyon yatırımlarında Bursa ve İzmir’in geçmiş olması da dikkat çekici bir veri olarak karşımıza çıkıyor. İlk üç ilin genişleme/modernizasyon yatırımlardan aldığı pay yeni yatırımlara göre yüksekken, Ankara’da durum tam tersine dönüyor. Yeni yatırımlardan yüzde 12 pay alan Ankara’nın genişleme/modernizasyon yatırımcı sayısından aldığı pay yüzde 10’a geriliyor. İlk 10 ilin yer aldığı yukarıdaki tablo genel hatları ile ele alındığında ise; 

• İstanbul’un 2022 ve sonrasındaki performansının yavaşladığını, 
• Bursa ve İzmir’in dengeli bir çizgide yoluna devam ettiğini, 
• Ankara’nın stabil bir ko

• Konyalı yatırımcıların 2020-2021 döneminde genişleme/modernizasyon yatırımlarına daha istekliği olduğunu, 

• Kocaeli yatırımcısının 2015-2018 döneminde genişleme/modernizasyon yatırımlarındaki performansının gerisinde olduğunu, 

• Gaziantep’teki yatırımcıların genişleme/modernizasyon yatırımı iştahının 2016 sonrasında azaldığını,• Antalya’da yerleşik yatırımcıların genişleme/modernizasyona ilişkin yatırım iştahının 2022 ve sonrasında yükselme trendine girdiğini, 

• Adana ve Diyarbakır’ın göreli konumlarının aynı kalmaya devam ettiğini söyleyebiliyoruz. Son olarak Tablo 3’te söz konusu 10 il için yatırım başına ortalama yatırım tutarlarını da inceleyebiliriz. Görüleceği üzere Kocaeli yaklaşık 87 milyon TL’lik ortalama yatırım tutarıyla en yüksek değere sahip il konumundayken, onu Gaziantep ve Antalya takip ediyor. Listenin son sırasındaki Diyarbakır’ın ortalama yatırım tutarı ise 17 milyon TL’dir. Ankara ve İstanbul beklenenin aksine 41 ve 33 milyon TL’lik ortalama yatırım tutarlarıyla oldukça düşük bir yatırım değerine sahip görünüyorlar.Bu değerlendirmeler ışığında, Türkiye’de yatırım tercihinde ön plana çıkanilk 10 il için analizimizi şöyle sonuçlandırabiliriz:• İstanbul açısından 2021 ve sonrasında performansı gerileme sürecine girmiş durumda, 

• Bursa ve İzmir yeni yatırımcılar açısından ön plana çıkıyor, 

• Ankara dengeli bir rotada yoluna devam ediyor, 

• Konya ve Antalya performanslarını yükseltebilirler, • Kocaeli son iki dönemdeki 

yeni yatırım çekme performansıyla atağa kalkmış durumda, 

• Gaziantepli mevcut yatırımcılar yatırım konusunda istekli değiller, 

• Diyarbakır yeni yatırımcılar açısından potansiyel yatırım yeri olarak değerlendiriliyor, 

• Adana dengeli bir yatırım performansına sahip olmaya devam ediyor.