BU YAZIMDA KISACA, MAKİNE İMALATI SEKTÖRÜNÜN CİRO PERFORMANSINI ELE ALACAĞIM VE TL CİNSİNDEN İNCELENDİĞİNDE ORTAYA ÇIKAN RESMİN DOLAR BAZINDAKİ GÖRÜNÜMÜNE ODAKLANACAĞIM. ANALİZLERİMDE TÜİK VERİ SETLERİNDEN YARARLANIRKEN, BİR SONRAKİ SAYIMINDA İSE BU KEZ MERKEZ BANKASI’NIN “SEKTÖR BİLANÇOLARI” ÜZERİNDEN AYNI DEĞERLENDİRMEYİ TEKRARLAYARAK SONUÇLARI KARŞILAŞTIRMAYI HEDEFLİYORUM.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafında her yıl açıklanan“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri”, ekonominin önemli bir bölümünü oluşturan sanayi ve hizmet sektöründeki girişimlerin yapısını izlemek amacıyla oluşturuluyor. Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması NACE Rev 2’ye göre sınıflandırılan girişimlerin yatırım değişkenleri hariç tüm değişkenleri, idari kayıtlardan (Gelir İdaresi Başkanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu) derlenir. İdari kayıtlardan derlenemeyen yatırım değişkenleri içinse, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Yatırım Harcamaları Araştırması Soru Formu ile alan uygulaması yapılır.İlk olarak Tablo 1’de sektörün yıllar bazında dolar cinsinden ciro rakamlarını, ölçek büyüklüğüne göre izleyebiliyoruz. Tablo 1, en son veri yılı olan 2021 yılında makine sektörünün 29,6 milyar dolarlık büyüklüğe ulaştığını söylüyor. Tablo 2 ise sektörün cirosunu, ölçek büyüklüğüne göre yıllar bazında sergiliyor. 2014 yılında sektörün yüzde 35’inin büyük makine üreticileri oluştururken, bu rakam 2021 yılında en yüksek seviye olan yüzde 39’a çıkmış gözüküyor. Mikro ölçekte önemli bir değişiklik görülmezken, küçük ölçeğin payının yıllar bazında azaldığı da Tablo 2’den izlenebiliyor. Grafik 1’de de makine imalatı sektörünün 2021 yılındaki toplam çalışan sayısını, ölçek büyüklüğüne göre görmemiz mümkün. Grafikte en yüksek payı alan orta büyüklük (50249 çalışan) yüzde 30’ken, onu büyük makineciler yüzde 28 ile takip ediyor, küçük makine üreticilerin toplam çalışan sayısından aldığı pay ise yüzde 27 olarak gerçekleşiyor. Çalışan sayısının ölçeklere göre dağılımı ile Tablo 2’deki ciro dağılımı karşılaştırıldığında, büyük makine üreticilerinin daha az çalışanla daha büyük işlem hacmi yarattığı, buna karşılık küçük ve mikro işletmelerin ciro büyüklüğünün düşük kaldığını anlıyoruz. Grafik 2 ve Grafik 3 ise makine sektörünün yıllara göre girişim başına ve çalışan başına ciro rakamlarını bize aktarıyor. Her iki grafikte 2014 yılından itibaren benzer türden bir hareket görülürken, 2014 yılından itibaren takip eden yıllarda 2017 ve 2020 yılları hariç ciro rakamlarının azalması da dikkat çekiyor. Ciro değerleri 2021’de yükseliş gösterse de 2014 yılını yakalayamamış durumda. 2014 yılıyla karşılaştırıldığında dolar bazında hem çalışan hem de girişim başına ciro rakamlarının 2021 yılı da dâhil olmak üzere tüm yıllarda halen düşük kalması önemli bir veri sunuyor.

Tablo 3 ve Tablo 4’te de ölçek büyüklüğüne göre makine sektörünün yıllar bazında dolar cinsinden ciro rakamlarını görebiliriz. Tablo 3’te ciro bilgisi girişim bazında gösterilirken, Tablo 4 çalışan başına ciro rakamlarına işaret ediyor. Buna göre, 2021 yılında girişim başına ciro 1,4 milyon dolarken, bu rakamın 2015 yılındaki değere oldukça yakın olduğunu görüyoruz. Ancak sektör, 2014 yılındaki 1,6 milyonun halen gerisinde yer alıyor. Diğer yandan, büyük ölçekli makine üreticilerinin (250’den fazla çalışanı olan) ortalama ciro büyüklüğü 2021 yılında 98,2 milyon dolarken, 2014 yılında bu rakam 100 milyon doların üzerinde seyrediyordu. Son olarak Tablo 5’te sektörün toplam dolar bazındaki cirosunun artış hızı ölçek büyüklüğünü görebiliriz. 2015, 2016, 2018 ve 2019 yıllarında negatif büyüme söz konusuyken, 2017, 2020 ve 2021 yıllarında pozitif bir artış hızı yaşanmış. 2021 yılında dolar bazında sektörün ciro artış hızı da dikkat çekiyor. Tüm bu analiz sonuçları, salgın sonrası dönem olan 2021 yılında sektörün ciro performansının dolar bazında ciddi bir yükseliş gösterdiğini ortaya koyuyor. Ancak sekiz yıllık dönem için, 2021 yılındaki yükselişe rağmen sektörün halen 2014 yılındaki konumuna ulaşamadığını da verilerden anlıyoruz. 2014 yılında 23 milyar dolar büyüklüğündeki sektör 2021 yılında 29 milyar doların üzerine çıkmasına rağmen firma bazında ya da çalışan bazında ele alındığında sektörün yarattığı cironun sekiz yıl öncesindeki büyüklüğüne ulaşamadığı sonucu ortaya çıkıyor. Sektörün yüzde 39’unu oluşturan büyük ölçekli makine üreticilerinin daha az çalışanla daha yüksek bir işlem hacmi yaratmasına rağmen dolar bazında ciro değerleri de istenilen düzeyin uzağında gerçekleşmeye devam ediyor.