MAKİNE İMALATI SEKTÖRÜNÜN DOLAR BAZINDAKİ CİRO PERFORMANSINI BİR ÖNCEKİ SAYIMIZDA İNCELEMİŞ DİKKAT ÇEKİCİ BİR SONUCA ULAŞMIŞTIK. BU SAYIMIZDA AYNI CİRO PERFORMANSINI TL BAZINDA İNCELEYECEK VE BİR KARŞILAŞTIRMADA BULUNACAĞIM.

Salgın sonrası dönem olan 2021 yılında makine sektörünün ciro performansının dolar bazında ciddi bir yükseliş gösterdiğini geçen sayıda tespit etmiş; ancak son sekiz yıllık döneme bakıldığında, 2021 yılındaki yükselişe rağmen makine sektörünün halen 2014 yılındaki konumuna ulaşamadığını da görmüştük: 2014 yılında 23 milyar dolarlık büyüklüğe sahip olan sektör 2021 yılında 29 milyar doların üzerine çıkmasına rağmen, firma bazında ya da çalışan bazında ele alındığında, yaratılan ciro aslında sekiz yıl önceki büyüklüğüne ulaşamamış durumdaydı. Yine geçen sayıda, sektörün yüzde 39’unu oluşturan büyük ölçekli makine üreticilerinin daha az çalışanla daha yüksek bir işlem hacmi yaratmalarına rağmen dolar bazında ciro değerlerinin istenilen düzeyden uzak durumda olduğunu da ortaya koymuştuk. Bu yazımda da sektörün ciro performansını incelemeye devam edeceğim. Ancak temel odak noktam, geçen sayıdan farklı olarak, TL cinsinden incelendiğinde ortaya çıkan resmin dolar bazında ele alınması durumunda ne derece farklılaştığı olacak. Bu amaçla, geçen sayıda kullandığım TÜİK veri setleri yerine bu kez Merkez Bankası’nın “Sektör Bilançoları” üzerinden analizler gerçekleştireceğim. Merkez Bankası’nın “sektör bilançoları” veri seti; Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan elde edilen, girişimlere ait bilanço ve gelir tablosu beyannameleri ve Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elde edilen faaliyet bilgileri ile Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi’nden elde edilen kredi bilgilerinin sektör ve ölçek bazında yıllar itibarıyla toplulaştırılmasıyla hazırlanan bir veri setidir. İlk olarak Grafik 1 ve 2’de, 2022 yılında 30 milyar dolarlık ciro eşiğini aşan makine imalatı sektörünün Türkiye ekonomisi ve imalat sanayisi içindeki konumunun yıllar içindeki seyrini görebiliyoruz. Türkiye ekonomisi içerisinde 2014 yılı sonrasında yüzde 1,5’in üzerinde pay almaya başlayan sektör, son üç yılda (2020-2022) bu oranı yüzde 1,6’nın üzerine çıkarmayı başarmış görünüyor. Küresel kriz sonrasında yüzde 1,2 ile başlayan oran 2022 yılında yüzde 1,63’e dek yükselmiş durumda. İmalat sanayisi içindeki makine sektörünü değerlendiren Grafik 2 ise öncekine benzer şekilde 2009 yılında yüzde 3,95 olan makine sektörü payının 2019 yılında yüzde 4,75’e ulaştığını; son üç yılda ise yüzde 5’in üzerine çıktığına işaret ediyor. Sektörün genel görünümüne ilişkin bu kısa tespitten sonra makine imalatı gerçekleştiren her bir firmanın ortalama satışları (ciro), faaliyet kârı ve net kârı dolar bazında nasıl bir seyir izlemiş, gelin şimdi buna bakalım. Karşılaştırma yapmak için makine sektörü ile imalat sanayisinin firma başına ortalama verilerini grafiklerde birlikte görebiliriz. Grafik 3’e bakıldığında; heriki eğrinin de paralel bir seyir izlediği, imalat sanayisi ciro ortalamasının küresel kriz sonrası daha iyi bir performans sergilediği, ancak 2014 sonrasındaki düşüşün imalat sanayisinde daha derin olduğu görülüyor. Makine sektörü ise son iki yıldır sabit birciro ortalamasıyla çalışırken, imalat sanayisi genelinde bir yükseliş göze çarpıyor. Genel olarak makine sektörünün genel imalata göre volatilitesinin düşük daha stabil ancak 2016 yılından beri ortalama 2 milyon doların üzerine çıkamadığını görüyoruz.Grafik 4’ün gösterdiği üzere, firma başında faaliyet kârında ise son iki yılda tablonun değiştiğini görüyoruz. 2021 ve 2022 yıllarında imalat sanayisi dolar bazında kârlılığını çok yükseltirken, makine imalatı sektöründe bu kârlılığın sınırlı bir yükseliş gösterdiğini ve aradaki makasın ciddi şekilde açıldığını anlıyoruz. Grafik4 genel olarak, yükseliş ve gerileme dönemlerinde 

imalat sanayisi genelindeki hareketin boyutunun daha büyük olduğunu, makine sektörünün 200 bin dolar banında hareket etmeye devam ettiğini de bize söylüyor. Grafik 5’te ise dolar bazında net kârlılıkta 2019 yılından sonraki dönemde bir yükseliş gözlemlenmesine rağmen özellikle geride kalan 2022 yılında farkın ciddi şekilde açıldığı ortaya çıkıyor. Bu karşılaştırmalı analiz sonrasında, makine sektörünün dolar bazında ciro ve kârlılığındaki yıllık değişime bakmanın zamanı geldi. Grafik 6, 7 ve 8, makine imalatı yapan bir firmanın ortalama dolar bazında ciro, faaliyet kârı ve net kârının yılları bazında değişim oranlarını gösteriyor. Grafiklerdeki çubuklar aşağıda olduğunda, dolar bazında makine imalatçısının bir önceki yıla göre ortalama değerinde bir gerileme olduğunu anlayabiliyoruz. Her üç grafiği birlikte yorumlamak, konunun anlaşılması açısından okuyucunun işini kolaylaştıracaktır. Öncelikle son üç yılı inceleyerek işe başlayalım.2020 yılında ciro bazında bir hareket söz konusu olmamasına rağmen firma kârlılığında bir yükseliş göze çarpıyor. 2021 yılında ise kârlılıklardaki yükselişe ciro artışı da eşlik ediyor. 2022 yılı ise dolar bazında hem ciro hem de kârlılıklarda oldukça vasat bir yıl olmuş. 2020 öncesini ise iki döneme ayırarak inceleyelim: 20142019 döneminde (2017 yılı hariç) çoğunlukla dolar bazında geriye giden bir sektör görüyoruz. Küresel finans krizinden 2014’e kadar geçen sürede ise sektör firmalarının dolar bazındaki performansı çok yüksek. Özetle, 2022’de makine üreticisinin dolaz bazında ek bir kazanımı olmadığı sonucuna ulaşıyoruz. 2014-2019 döneminde ise önceki kazanımları geri vermiş, bu nedenle dolar bazında yerinde saymış bir makine sektöründen bahsedebiliriz.