Dış ticaretle uğraşan Firmaların gümrük işlemlerinde yararlanabilecekleri çeşitli kolaylaştırmalar ve basitleştirmelere ilişkin temel hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanununun ‘Basitleştirilmiş Usul’ başlıklı 71. maddesinde...

Dış ticaretle uğraşan Firmaların gümrük işlemlerinde yararlanabilecekleri çeşitli ko-laylaştırmalar ve basitleştirmelere ilişkin temel hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanununun ‘Basitleştirilmiş Usul’ başlıklı 71. maddesinde yer almaktadır. Anılan madde eşyanın gümrüğe beyan edilmesine ilişkin genel kurallara istisna olarak basitleştirilmiş yöntemler ön-görmektedir. Bunlar, Kanunda ifade edildiği şekliyle; Beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının eklenmemesine ve kaydedilmesi gereken bazı bilgilerin beyannameye yazılmamasına, sözü edilen beyanname yerine, eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulması talebi ile birlikte, ticari veya idari bir belgenin verilmesine ve eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına izin vermektedir. Kanunda bu şekilde genel olarak belirtilen bu usullerin ne şekilde uygulanacağı ise Gümrük Yönetmeliği ile 30 Haziran 2009 tarihli ve 27274 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 seri no’lu Gümrük Genel Tebliğinde (Basitleştirilmiş Usul) ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Beyana ilişkin bu basitleştirilmiş yön-temlerin dışında gümrük işlemlerinin muayene ve diğer safhalarına ilişkin başka basitleştirmeler ve kolaylaştırmalar da mevcuttur. Bunlar Kanunun 10 uncu maddesinin 2. fıkrasının verdiği yetkiye istinaden Yönetmeliğin çeşitli maddelerinde ve diğer bazı Tebliğ-lerde düzenlenmiştir. Bütün bu basitleştirme ve kolaylaştırmalardan kimlerin hangi şartlar altında yararlanabileceği ise her uygulama için ayrı ayrı belirlenmiştir. Bunlardan bazıları genel niteliktedir. Somut olay bazında eşyaya ya da işleme ilişkin aranan koşulları yerine getiren herkes faydalanabilmekte olup, ayrıca özel izin alınmasına gerek yoktur. Yararlanacak Firmaya ilişkin şartlar söz konusu değildir. Diğerlerinde ise, başta güvenilirlik, olumlu sicil ve dış ticaret performansı gibi koşulları yerine getiren firmalara belli bir dönem için bu uygulamalardan yararlanmak için izin belgesi verilmektedir. Belirtilen bu izin belgesinin somutlaşmış ve güncel hali Onaylanmış Kişi Statü Belgesidir. firmalara Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) tanıyan bu belge kapsamında yararlanılabilecek uygulamalar ise çok çeşitli olup temel olarak yukarıda bahsi geçen 2 sayılı Gümrük Genel Tebliğinde belirlenmiştir. Anılan Tebliğ uyarınca A, B ve C sınıfı olmak üzere üç tip OKS söz konusudur. Her birinin tanıdığı basitleştirme ve kolaylıklar, bir diğer ifadeyle hak ve yetkilerin kapsamı farklı olup elde edilmesi için aranan şartlar da değişmektedir. A sınıfı belge en zor elde edilen buna karşılık en geniş olanakları sağlayan belgedir. Bu statü Gümrük Yönetmeliğinde sayılan koşul ve kriterleri karşılayan gerçek ve tüzel kişi Firmalara Gümrük İdaresince verilmekte, ilgili mevzuatta yer alan kolaylık ve avantajları sağlamaktadır. Belge başvuruları 2009 yılı Eylül ayına kadar Gümrükler Genel Müdürlüğüne yapılmakta ve burada sonuçlandırılmakta idi. Belirtilen tarihten itibaren belge düzenleme yetkisi taşra idarelerine devredilmiştir. Bu çerçevede, İstanbul, İzmir, İzmit, Bursa, Mersin, Mersin, Ankara, Gaziantep ve Trabzon Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüklerine yetki devri yapılmış olup, yetki alanlarının ve dolayısıyla başvuruların hangi başmüdürlüğe yapılabile-ceğinin öğrenilmesi için anılan Tebliğ eki listeye bakmak gerekli ve yeterlidir. 2009 yılı itibarıyla 163 adet A sınıfı, 441 adet B sınıfı, 123 adet C sınıfı olmak üzere toplam 727 adet Onaylanmış Kişi Statü sahibi Firma mevcuttur. Bu Firmalar Türkiye’nin toplam ithalat ve ih-racatının yarısından fazlasını gerçekleştirmektedirler.

OKS KAPSAMINDA YARARLANILAN KOLAYLIKLAR
OKS statü sahipleri temiz sicile sahip güvenilir işletmeler olarak görüldüğünden gümrük kontrollerinde düşük riskli firmalar olarak değerlendirilmektedir. Belgenin, bir diğer ifadeyle statünün sağladığı avantajlar, gümrük ve dış ticaret mevzuatının belge sahipleri için öngördüğü başlıca basitleştirilmiş usul ve uygulamalar şöyle açıklanabilir:

1)Eksik belge ve bilgi ile beyan usulü; A, B ve C sınıfı statü belgesi sahipleri Gümrük Yönetmeliği’nin 141, 153 ve 162 nci maddelerinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, aşağıda sayılan belgelerin bir ya da daha fazlası beyannameye eklenmeksizin beyanda bu-lunabilmektedir: Orijinal fatura, A.TR dolaşım belgesi, menşe ispat belgeleri, ödeme şekli gereği ibrazı gereken navlun makbuzu ve sigorta poliçesi, işlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşıma sokulması halinde ibrazı gereken işlenmiş tarım ürünleri analiz sonuç raporu. Bu uygulama kapsamında eksik belge ile beyanda bulunulması durumunda eksik belgeler, gümrük beyannamesinin tescil tarihinden itibaren 1-3 ay (kıymete ilişkin belgelerde daha uzun süre verilebilmektedir) içinde eksik belge tamamlama formu ile gümrük müdürlüğüne sunulur. Eksik belgelerin süresi içinde ibraz edilmediğinin anlaşılması durumunda statü belgesi sahibi uyarılır ve hakkında Gümrük Kanunu’nun 241/1 inci maddesi uyarınca 60 TL para cezası tatbik edilir. Gümrük vergilerinde indirim veya muafiyet hükümlerinin uygulanmasına ilişkin (ATR ve EUR belgeleri gibi) belgelerin eksikliği durumunda, normal oranların uygulanması sonucu bulunacak miktar ile indirim veya muafiyet hükümlerinin uygulanması sonucu bulunacak miktar arasındaki fark için gümrük idarelerince teminat alınarak (götürü teminatı varsa ayrıca teminat alınmaksızın) vergi tahakkuku beyana göre indirimli vergi uygulaması ile muafiyet hükümlerine göre yapılır. Söz konusu eksik belgelerin faks veya fotokopisinin ibrazı halinde teminat aranmayıp beyana göre işlem yapılır.

2)Kısmi teminat uygulaması; A, B ve C sınıfı belge sahiplerinin yararlanabildiği bu uygulamada, gümrük antrepo, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine tabi tutulan eşya için teminat alınması öngörülen durumlarda,  ithalat vergilerinin sadece yüzde 10’u oranında teminat alınır. Dahilde işleme kapsamında yapılan ithalatta ise, dahilde işleme rejimine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca bu oran A sınıfı belge sahipleri için yüzde 1, B sınıfı belge sahipleri için yüzde 5 ve C sınıfı belge sahipleri için yüzde 10 olarak uygulanmaktadır.

3)Götürü teminat uygulaması; Götürü teminat uygulaması, eşyanın gümrük vergileri ve sair vergilerinin teminata bağlanmasını gerektiren bir gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulduğu durumlarda, bu uygulamadan yararlanacak kişi için belirlenmiş tutardaki teminatın, her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın bir yıl süreyle kullanılabilmesini ifade eder. Götürü teminat, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun eki (I) sayılı listede yer alan eşyanın ithali ile ilgili Maliye Bakanlığınca yapılan düzenlemeler ve ilgili diğer düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla eşyanın gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin tüm kamu alacakları için geçerlidir. Götürü teminata geçildikten sonra, gümrük idarelerine daha önce verilmiş olan teminatlar yükümlünün talebi üzerine iade edilir. Verilmesi gereken teminat tutarı, başvurunun yetkili başmüdürlük genel evrak kaydına alındığı ayın ilk gününden geriye dönük bir yıl içerisinde Firmanın gerçekleştirdiği gümrük işlemlerine ilişkin olarak teminata konu olan gümrük vergileri ve sair vergilerin toplam kıymetinin yüzde 10’udur. Ancak bu tutar, götürü teminatın, dahilde işleme rejimi işlemlerini kapsaması durumunda 250 bin Euro’dan, dahilde işleme rejimi işlemlerini kapsamaması durumunda 75 bin Euro’dan az olamaz. Öte yandan, götürü teminatın; 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan eşyanın ithalinde ödenecek özel tüketim vergisini de, kapsaması durumunda 10 milyon Euro, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan eşyanın ithalinde ödenecek özel tüketim vergisini kapsamaması durumunda 2 milyon Euro, tutarında teminat verilmesi yeterlidir. Bu nedenle, götürü teminat başvurularında dahilde işleme rejimi kapsamında işlem yapılıp yapılmayacağının; ayrıca, Özel Tüketim Vergisi Kanunu eki 1 sayılı listenin A cetvelinde yer alan petrol ve akaryakıt ürünleri ithalatı yapılıp yapılmayacağının da belirtilmesi gerekmektedir.

4)Ertelenmiş kontrol uygulaması; Gümrük işlemlerinde, gümrüğe bir beyan yapıldığında normal olarak önce bu beyanın doğruluğu kontrol edilmekte, bir uyumsuzluk tespit edilmediği takdirde eşya ilgilisine teslim edilmektedir. Bu genel kurala istisna olarak, ertelenmiş kontrol, beyanın kontrolünün eşyanın tesliminden sonra yapılmasını ifade eder. Yani beyandan sonra ve teslimden önce gelmesi gereken muayene/kontrol aşaması teslim sonrasına ertelenmektedir. Bu da gümrükte bekleme süresini azaltmakta, eşyanın bir an önce üretime sokulabilmesini sağlamaktadır. Bu uygulamadan sadece A ve B sınıfı belge sahipleri yararlanabilmektedir. Ertelenmiş kontrol uygulamasından yararlanan Firmaların beyannameleri BİLGE sistemi  (Gümrük işlemlerinin yürütüldüğü otomasyon sistemi) tarafından risk kriterlerine göre yapılan değerlendirme sonucunda, eşyanın kırmızı hatta sevkini gerektirir özel ve zorunlu durumlar haricinde mavi hatta düşürülmektedir. Mavi hat, beyanın ertelenmiş kontrole tabi tutulacağı anlamına gelmektedir. Burada, beyanın kontrolü için bir muayene memuru atanmakla birlikte beyanname kapsamı eşyaya ilişkin olarak tahakkuk eden gümrük vergileri ve sair vergilerin, ödenmesi ya da teminata bağlanmasının ardından söz konusu eşya gümrük idaresince teslim edilir. Gümrük muayene memurunca beyanname tescil tarihinden itibaren en geç 5 iş günü içinde belge üzerinde yapılacak inceleme sırasında herhangi bir uyumsuzluğa rastlanmazsa beyannamenin işlemleri sonlandırılır. Ancak beyanname ve ekli belgeler arasında ciddi bir farklılık görülür ve fiziki muayene yapılması gerektiğine idare amirinin de onayıyla eşyanın fiziki muayenesinin bulunduğu yerde yapılacağı hususunda belge sahibine bildirimde bulunulur.

5)Onaylanmış ihracatçı yetkisi; 2006/10895 sayılı Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Bakanlar Kurulu Kararının genel hükümleri uyarınca A.TR dolaşım belgeleri eşyanın gümrük vergilerine tabi olmaksızın Türkiye-Avrupa Birliği Gümrük Birliği Bölgesinde serbestçe dolaşabilmesine imkân sağlamaktadır. Bu nedenle bu belgelerin yetkili kişi ve kuruluşlarca onaylanması ve gümrük idarelerince vize edilmesi şarttır. Belirtilen hükümlere ve bunlardan doğan söz konusu zorunluluklara bir istisna olarak, Onaylanmış İhracatçılar düzenledikleri A.TR dolaşım belgelerini yetkili kişi veya kuruluşlara onaylatma ve vize işlemi için gümrük idarelerine ibraz etme zorunluluğu olmadan düzenleyebilmekte ve kullanabilmektedirler.  Bu, firmalara çeşitli maliyet unsurlarının azaltılması ve işlemlerin hızlandırılması imkânı yaratmaktadır. Yukarıda sayılanlar dışında çeşitli tebliğ ve genelgelerde de belge sahipleri için özel hükümler öngörülmektedir. Bunlar arasında, taşıt üstü gümrük işlemlerinden her türlü eşyaları için yararlanabilme, ayniyet tespitinde kolaylıklar tanınması, ihtisas gümrüğü uygulamasına tabi bazı eşyanın ithalinde OKS sahiplerinin bundan istisna tutulması gibi uygulamalar yer almaktadır.

MUSTAFA YAŞAR

SPOT:
BAŞTA GÜVENİLİRLİK, OLUMLU SİCİL VE DIŞ TİCARET PERFORMANSI GİBİ KOŞULLARI YERİNE GETİREN FİRMALARA BELLİ BİR DÖNEM İÇİN ÇEŞİTLİ UYGULAMALARDAN YARARLANMALARINA OLANAK SAĞLAYAN ONAYLANMIŞ KİŞİ STATÜ BELGESİ VERİLİR. FİRMALARA ONAYLANMIŞ KİŞİ STATÜSÜ (OKS) TANIYAN BU BELGE KAPSAMINDA YARARLANILABİLECEK UYGULAMALAR İSE ÇOK ÇEŞİTLİ OLUP TEMEL OLARAK GÜMRÜK GENEL TEBLİĞİNDE BELİRLENMİŞTİR.

Mustafa YAŞAR -  Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü Daire Başkanı 1968 Balıkesir doğumludur. Ankara Ün.  Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümünden 1989 yılında mezun oldu. 1992 yılında girdiği Gümrük Müsteşarlığında sırasıyla Müfettiş Yrd., Müfettiş ve Başmüfettiş olarak görev yaptı. 2005 yılından itibaren Gümrükler Genel Müdürlüğü’nde Daire Başkanıdır. ABD’de Boston Üniversitesinde Uluslar arası Ticaret konusunda yüksek lisans yapmıştır.

SPOT:
OKS STATÜ SAHİPLERİ TEMİZ SİCİLE SAHİP GÜVENİLİR İŞLETMELER OLARAK  GÖRÜLDÜĞÜNDEN GÜMRÜK KONTROLLERİNDE DÜŞÜK RİSKLİ FİRMALAR OLARAK DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR. GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET MEVZUATI BELGE, BİR DİĞER İFADEYLE OKS STATÜSÜ SAHİPLERİNE PEK ÇOK AVANTAJ SAĞLIYOR.