Kalıcı rekabet üstünlüğü için Ar-Ge ile yenilik faaliyetlerinin stratejik ve birbirini destekler şekilde sürdürülmesi gerekir. 1963 yılında Türkiye’de planlı ekonomik dönemin başlangıcında kurulan TÜBİTAK ise makine üreticilerinin ihtiyacı olan teşvikleri sağlamak ve araştırmaları desteklemek açısından faaliyetlerine devam ediyor.

Kalıcı rekabet üstünlüğü için Ar-Ge ile yenilik faaliyetlerinin stratejik ve birbirini destekler şekilde sürdürülmesi gerekir. 1963 yılında Türkiye’de planlı ekonomik dönemin başlangıcında kurulan TÜBİTAK ise makine üreticilerinin ihtiyacı olan teşvikleri sağlamak ve araştırmaları desteklemek açısından faaliyetlerine devam ediyor. TÜBİTAK Başkanı Prof. Nükhet Yetiş geçtiğimiz günlerde özel sektör, Ar-Ge ve yenilik destekleriyle ilgili yaptığı açıklamada; ”Bilim, teknoloji ve yenilik, günümüzde ekonomik, sosyal ve çevresel sorunların çözümü ve sürdürülebilir gelişim için anahtar niteliğindedir” dedi. Peki, bu anahtar makine üreticilerinin sorunlarının kilidini açıyor mu? 2011 yılının ilk çeyreğini geride bıraktığımız bu günlerde TÜBİTAK’ın makine sektörüne dair güncel verilerini araştırarak sektöre sağlanan destekler kapsamında geniş bir araştırma konusu hazırladık. Geçtiğimiz ay merceğe aldığımız teknokentlerden sonra; TÜBİTAK’ın makine sektörüne sağladığı hibe desteklerinden, uyguladığı programlara kadar TÜBİTAK Başkanı Prof. Nükhet Yetiş ve TÜBİ- TAK çalışanlarına yalnızca Moment Expo’da yayınlanması için verdikleri güncel verilerden ötürü teşekkür ederiz

TÜBİTAK’tan rekor hibe: 288.3 milyon TL
TÜBİTAK’ın özel sektöre yönelik Ar-Ge Destek Programları kapsamında verilen hibe destek miktarı 2004 -2010 yılları arasında 3,6 kat artarak 2010 yılında 288,3 milyon TL’ye ulaştı. Verilen hibe destek tutarı 2000-2004 yılları aralığında 400 milyon TL iken bu rakam; 2005 – 2009 yılları aralığında 1.3 milyar TL’ye ulaştı. Rekor hibe desteği ise 2010 yılında yaşandı. TÜBİTAK özel sektöre yönelik Ar-Ge Destek Programları kapsamında 2010 yılında 288.3 milyon TL hibe desteği sağladı.

TEYDE B Teknoloji, 5 temele ayrılıyor
Makine sanayinde uygulamaya yönelik destekler sağlayan TÜBİ- TAK; ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını yükseltmek için özel sektör kuruluşlarının araştırma-teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneğinin arttırılmasına yönelik çalışmalarını sürdürüyor. Türkiye sanayii sektöründe rekabet gücünü yükseltmek, girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmak, sanayii kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın iş birliklerine yönelik ortaklıklar sağlamasına teşvik etmek amacıyla proje esaslı araştırma-teknoloji geliştirmeye kaynak ayrılmasını özendirecek, risk paylaşımlı destek mekanizmaları TÜBİTAK tarafından yürütülmektedir. Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 10 Mart 2005 tarihli 2005/7 sayılı kararı ve 2005/9 sayılı Başbakanlık Genelgesi uyarınca TÜBİTAK projelerin değerlendirilmesinde, OECD tarafından hazırlanmış olan Oslo ve Frascati kılavuzlarındaki Ar-Ge ve Yenilik kavram ve tanımları dikkate alıyor. Ayrıca Dünya Ticaret Örgütü (WTO), AB’nin devlet yardımlarına ilişkin düzenlemeleri de söz konusu kılavuzlarda belirtilen kavramları esas alan TÜBİTAK’ın TEYDEB Teknoloji Grupları beş kısma ayrılıyor.
• Makine İmalat Teknolojileri Grubu
• Malzeme, Metalürji ve Kimya Teknolojileri Grubu
• Elektrik, Elektronik Teknolojileri Grubu
• Bilişim Teknolojileri Grubu
• Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu

TÜBİTAK’ın ÖZEL SEKTÖRE YÖNELİK AR-GE DESTEK PROGRAMLARI DESTEK VERİLERİ
Makine İmalat Teknolojileri Grubu’nda yeni ürün geliştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi, maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi beklenmekte ve bu kapsamdaki Ar-Ge projeleri destekleniyor. Makine Teknolojileri sektöründe 1995-2010 yılları arasında KOBİ firması olarak 3 bin 543, büyük ölçekli sanayi firması olarak bin 213 olmak üzere toplam 4 bin 756 adet proje başvurusu yapılmış; bu projelerin 2 bin 968 adedi desteklendi. Proje başvurusu yapan firma sayısı ise 2 bin 485 olup, desteklenen firma sayısı bin 584 oldu. 1995–2010 arasında Makine Teknolojileri sektöründe desteklenen projelerde yapılan Ar-Ge faaliyetleri çerçevesinde firmalar 1.614 milyon TL harcama yapmış olup bu kapsamda bu firmalara yapılan Hibe Destek Tutarı KOBİ firmaları için 341 milyon TL ve büyük ölçekli sanayii firmaları için 583 milyon TL olmak üzere toplam 924 milyon TL’dir. Hibe desteğin yüzde 85’i (781 milyon TL) 2005-2010 yılları arasında verildi. 2004-2010 yılları arasında Makine Teknolojileri sektörüne verilen hibe destek tutarı 6 kat artarak 2010 yılı itibariyle 125,07 milyon TL’ye ulaştı. TÜBİTAK-TEYDEB Destek Programları Makine Teknolojileri sektörüne ilişkin olarak proje başvuruları, firma sayıları, desteklenen proje ve firma sayıları, gerçekleşen Ar-Ge hacmi ve hibe destek tutarlarının birikimli değerleri yukarıdaki tabloda özetleniyor.

TÜBİTAK neyi, nasıl destekliyor?
TÜBİTAK’ta özel sektöre yönelik yürütülen Ar-Ge destek programlarına teknoloji geliştirme ve yenilikçiliğe yönelik Ar-Ge faaliyetleri için yapılan proje başvurularında yeni ürün geliştirilmesi ile ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi ana hedefler arasında bulunuyor. Bunun yanı sıra maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi ile yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi de önem teşkil ediyor. TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında desteklenen Ar-Ge projelerinin aşamaları genel olarak kavram geliştirme, teknolojik/teknik ve ekonomik yapılabilirlik etüdü, geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuar ve benzeri çalışmalar, tasarım geliştirme ve tasarım doğrulama çalışmaları, prototip üretimi, pilot tesisin kurulmasıyla deneme üretimi ve tip testlerinin yapılması olarak belirleniyor. TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında desteklenen gider kalemleri ise genel olarak personel giderleri, alet-teçhizat-yazılım ve yayın alımları, yurt içi ve yurt dışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımları, ülke içindeki üniversiteler, TÜBİTAK’a bağlı Ar-Ge birimleri, özel sektör Ar-Ge kuruluşları ve benzeri kurum ve kuruluşlara yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri, malzeme ve sarf giderleri, proje personeline ve varsa danışmanlara ait seyahat giderleri olarak açıklanıyor. TÜBİTAK tarafından:
• Ar-Ge ve yenilikçi yönü güçlü, rutin mühendislik uygulamalarını değil, fonksiyonel değişiklikleri içeren
• Üretim alt yapısına yönelik yatırımlara, şekil ve estetiğe yönelik değişikliklere değil, gerçek anlamda araştırma geliştirme faaliyeti içeren
• Firmanın kendi özgün katkısının olduğu araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini içeren
• Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını ve kullanımını değil, yeni Ar-Ge yeteneği kazandıracak
• Güncel ve geleceğin teknolojilerini içeren çalışmaları kapsayan
• Proje bilgilerinin, değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olduğu
• Ar-Ge sistematiği yeterli
• Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olduğu
• Firma Ar-Ge altyapısının, proje faaliyetlerini yürütmek için yeterli olduğu
• Proje çıktılarının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olduğu projelerin desteklenmesi uygun bulunuyor.

Benzer şekilde TÜBİTAK’a sunulan projelerde, aşağıda belirtilen özelliklere sahip olanların desteklenmesi uygun bulunuyor:
• Ar-Ge ve yenilikçi yönü zayıf, fonksiyonel değişiklik içermeyen rutin mühendislik uygulamalarını içeren projeler
• Sadece şekil ve estetiğe yönelik değişikliklerden ibaret projeler
• Araştırma geliştirme faaliyeti içermeyen ağırlıklı olarak üretim altyapısına yönelik yatırım projeleri
• Ar-Ge faaliyetlerinde firmanın özgün katkısının sınırlı olduğu ya da hiç olmadığı projeler
• Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını içeren projeler
• Güncel teknolojinin gerisinde kalmış çalışmaları içeren projeler
• Proje bilgilerinin değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olmayan projeler
• Proje Ar-Ge sistematiğinin olmadığı veya yetersiz olduğu projeler
• Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olmayan projeler
• Firma Ar-Ge alt yapısının proje faaliyetlerini yürütmek için yetersiz olması
• Proje çıktısının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olmayan projeler Firmanın gerçekleştirdiği Ar-Ge projelerinden elde edeceği parasal desteğin dışında, projenin tamamlanması ile birlikte firmanın sağlayacağı avantajlar ise Ar-Ge kültürü ve Ar-Ge yapılanmasının oluşturulması, proje ve kaynak yönetimi yeteneğinin kazanılması, bilgi kazanımların dökümante edilerek kalıcılığının ve sürekliliğinin sağlanması, üniversite sanayii iş birliğinin oluşturulması, Ar-Ge yapabilmenin ve başarabilmenin verdiği moral ve özgüven, ticari başarı ve yeni açılım olanakları olarak belirtiliyor. TÜBİTAK tarafından geliştirilmiş olan formlarda ilan edildiği üzere, destek programlarına başvurusu yapılan projeler aşağıda belirtilen üç boyut altında yer alıyor. Kriterler ise projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji düzeyi ve yenilikçi yönü; proje planı ve kuruluşun alt yapısının uygunluğu ile proje çıktılarının ekonomik yarara ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği boyutlarında değerlendirilmek üzere sıralanıyor. Süreç sonunda ‘çok iyi’ ve ‘iyi’ hükümlerini içeren kriterleri sağlayan projeler desteklenmekte ve ‘iyi değil/yetersiz’ hükümlerini içeren kriterleri taşıyan projeler ise desteklenmiyor. TÜBİTAK’ın özel sektör firmalarına yönelik destek programları proje başvuruları http://eteydeb.tubitak. gov.tr adresinde bulunan Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi (PRODİS) uygulama üzerinden online olarak yapılıyor. Program mevzuatı ve başvuru dokümanlarına www.teydeb.tubitak. gov.tr web adresinden ulaşılabiliyor.

TÜBİTAK TEYDE B’in hangi desteği size göre?
Yüzde 60’a varan hibe, üç yıl destek
1501-Sanayii Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı:
Sanayii Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı ile yeni bir ürün geliştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler destekleniyor. Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişiye ait olan ülkemizde yerleşik tüm işletmeler proje başvurusunda bulunabiliyor. Ancak kanuni ve iş merkezi yurt dışında bulunan işletmelerin dar mükellefiyet statüsündeki Türkiye’de yerleşik temsilcilik ve şubeleriyle vakıflar, dernekler ve bunların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, birlikler, şahıs şirketleri ve adi ortaklıkların proje başvuruları kabul edilmiyor. Ar-Ge nitelikli proje harcamaları için destek, yüzde 60’a varan oranlarda geri ödemesiz (hibe) şeklinde sağlanıyor. Destekleme süresi proje bazında en çok üç yıl iken programa başvuru zamanı için herhangi bir sınırlama yok.

Destek tek kalemde ödeniyor
1503-Proje Pazarları Destekleme Programı:
Proje Pazarları Destekleme Programı; üniversitelerden, araştırma kurumlarından ve sanayii kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelmesi ve tarafların somut proje önerilerini paylaşarak muhtemel iş birlikleri olanaklarının aranması için düzenlenen etkinliklerin desteklenmesi için oluşturuldu. Programa üniversiteler ve araştırma kurumları başvurabiliyor.Proje Pazarları Destekleme Programı ile Bilim Kurulu tarafından belirlenen üst sınırı geçmeyecek biçimde, etkinliği düzenleyen kuruluşun talebinin uygun görülen kısmı için hibe destek sağlanıyor. Destek ödemeleri etkinlik öncesi tek kalemde yapılıyor. 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programınca Desteklenen Projelere Ait Bilgiler:
Desteklenen proje sayısı 5.280
Desteklenen kuruluş sayısı 2.057
Büyük firmalara ait proje sayısı 2.278
Desteklenen büyük firma sayısı 398
KOBİ’lere ait proje sayısı (*) 3.002
Desteklenen KOBİ sayısı (*) 1.659
(*): KOBİ niteliği, kuruluş personel sayısı dikkate alınarak belirlenmiştir (249 ve daha az)

KOBİ’lerin kapasitesini arttırıyor
1507-KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı:
KOBİ’leri Ar-Ge projesi yaptırmaya özendirmek için olan bu program; firmalar tarafından sunulan ilk iki projenin avantajlı bir şekilde geri ödemesiz olarak desteklenmesi amacıyla hazırlandı. Program ile KOBİ’lerin teknoloji ve yenilik kapasitelerinin geliştirilerek daha rekabetçi olmaları, sistematik proje yapabilmeleri, katma değeri yüksek ürün geliştirebilmeleri, kurumsal araştırma-teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası destek programlarında daha etkin yer almaları hedefleniyor. Programa başvuran firmaların 18.11.2005 tarih ve 25997 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik”teki KOBİ şartlarını taşıması gerekiyor. Ayrıca firmanın daha önceden TÜBİTAK Sanayii Ar-Ge desteklerinden hiç faydalanmamış ya da en fazla bir projesinin destek almış olması gerekiyor. Ar-Ge nitelikli proje harcamaları için yüzde 75 oranında geri ödemesiz (hibe) şeklinde destek sağlanıyor. Destekleme süresi proje bazında en çok 18 aydır. Projelerin bütçesi 400.000 TL ile sınırlandırılmıştır. Programa başvuru zamanı için ise herhangi bir sınırlama yok. 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programınca Desteklenen Projelere Ait Bilgiler:
Desteklenen proje sayısı 1.923
Desteklenen kuruluş sayısı 1.656

Projeye kısıtlama getirilmiyor
1509-Uluslararası Sanayii Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı:
Uluslararası Sanayii Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, Türkiye’nin katıldığı EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için oluşturuldu. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye’de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan tüm kuruluşlar bu programdan yararlanabiliyor. Programın amacı uluslararası Ar-Ge ve yenilik projeleri yapan Türkiye’de yerleşik kuruluşlara sağlanacak destekle ülkemizdeki teknik yeterliliğin ve bilgi birikiminin arttırılması, kuruluşların uluslararası teknoloji birikimine erişiminin ve teknoloji transferinin sağlanması, edinilen teknolojik bilgi ve deneyimin kuruluş bünyesinde içselleştirilerek, özgün teknolojilerin geliştirilmesinde ivme kazandırıcı ve yönlendirici bir etken olması ve kuruluşların uluslararası pazarlarda yer almasına katkı sağlamak olarak açıklanıyor. Bu program kapsamında destek almaya hak kazanan büyük ölçekli firmaların Ar-Ge projelerinin uygun bulunan proje harcamalarına en fazla yüzde 60, KOBİ’lerin proje harcamalarına da yüzde 75 oranında hibe destek sağlanması öngörülüyor. Programa başvuruda bulunacak projelerin destek süresinde ve proje bütçelerinde herhangi bir kısıtlama bulunmuyor. 1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme

Programınca Desteklenen Projelere Ait Bilgiler:
Desteklenen proje sayısı 94
Desteklenen kuruluş sayısı 64
Büyük firmalara ait proje sayısı 26
Desteklenen büyük firma sayısı 12
KOBİ’lere ait proje sayısı (*) 68
Desteklenen KOBİ sayısı (*) 52
(*): KOBİ niteliği, kuruluş personel sayısı dikkate alınarak belirlenmiştir (249 ve daha az)