Esasen üç kavram da ürün odaklı ve menşe bakımından durum tespiti yapıyorlar. Ancak kavramlar, kronolojik olarak belli ihtiyaçlar doğrultusunda...

5 EKİM TARİHLİ VE 30556 SAYILI RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANAN FİYAT ETİKETİNDE YERLİ ÜRETİM LOGOSU KULLANIMINA İLİŞKİN TEBLİĞ İLE GEÇMİŞTE VAR OLAN “YERLİ MALI” VE “TÜRK MALI” KAVRAMLARINA BİR YENİSİ EKLENDİ: “YERLİ ÜRETİM.” ANCAK BU ÜÇ KAVRAM, BENZERLİKLERİ BAKIMINDAN ÜRETİCİLER VE TİCARET ÇEVRELERİ BAŞTA OLMAK ÜZERE İLGİLİ TARAFLARDA SORU İŞARETLERİ OLUŞTURUYOR. BU NEDENLE, BU ÜÇ KAVRAMI, YASAL DAYANAKLARI VE AMAÇLARI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRMEK FAYDALI OLACAKTIR.

Esasen üç kavram da ürün odaklı ve menşe bakımından durum tespiti yapıyorlar. Ancak kavramlar, kronolojik olarak belli ihtiyaçlar doğrultusunda ortaya çıktı ve Türkiye’nin ulusal sanayisinin rekabet gücü açısından önem arz etmeye devam ediyorlar. Yine de bu kavramların zaman içerisinde birlikte değerlendirildiği ve entegre edildiği bir yaklaşımın ortaya konması faydalı olacaktır.

TÜRK MALI BELGESİ

Gümrük Yönetmeliği’nin 33 ila 42’nci maddelerinde yer alan “menşe ülkenin belirlenmesi” hususları ele alınarak, bir ürünün Türk Malı olarak kabul göreceği esaslar belirlenmiştir. Bununla birlikte, Avrupa Birliği 1085/2006 sayılı Katılım Öncesi Yardım Aracı’na (IPA) İlişkin Avrupa Birliği Konsey Tüzüğü’nün 19’uncu maddesinin beşinci fıkrasına göre, IPA programları ile ilgili bir sözleşme kapsamında iç piyasadan tedarik edilen tüm mal ve malzemelerin, tercihsiz menşe kurallarına göre Türk menşeli olduğunu veya Türk menşei kazanmış sayılacağını belgeleyen bir belge ihtiyacı duyuldu. Bu çerçevede, 1 Mayıs 2013 tarihi itibarıyla kullanılmak üzere, ilgili yasal dayanaklar doğrultusunda TOBB’a bağlı 252 oda tarafından üyesi olma şartı aramadan odalara üye tüm firmalara veya TESK’e bağlı birliklerce kendilerine bağlı odaların üyelerine, söz konusu belgelerin satılması mümkün kılındı. Belgenin satışı sırasında, oda tarafından belgeyi teslim alan kişinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası ve belgenin adına alındığı firmanın unvanı ve vergi numarası kaydedilirken, kimlik bilgilerinin doğruluğu geçerli bir kimlik belgesinin görülmesiyle tespit ediliyor; satılan belgenin seri numarası da oda tarafından kaydediliyor. Yüklenici firma tarafından, tedarik edilecek mal veya malzemenin üreticisi olan firmaya ilgili bölümleri tanzim ettirilerek imzalattırılan belge, yine yüklenici firma tarafından belgeyi satın aldığı odaya onay için ibraz ediliyor. Bu anlamda odalar, sadece satışını yaptığı belgeyi onaylamakla yetkili kılınmış durumdadır.

YERLİ MALI BELGESİ

1 Temmuz 2017 tarihli ve 30111 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle yürürlükte olan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “yerli istekliler” konusundaki 63’üncü maddesi, “İhalelere sadece yerli isteklilerin katılması ile yerli istekliler ve yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı tanınmasına ilişkin olarak aşağıdaki düzenlemeler esas alınır” diye başlıyor. Bu çerçevede, kamu alımlarında makinelerin de dâhil olduğu orta ve yüksek teknoloji ürün gruplarına yerli malı olmaları halinde ithal olanlara karşı yüzde 15’lik bir fiyat avantajı sağlanıyor. Aynı zamanda, kamu yapım işlerinde kullanılan ve Kamu İhale Kurumu İnternet sayfasında ilan edilen bir takım makine ve ekipman ile malzemenin tamamen yerli malı olması şartı getirildi. Bununla birlikte, Kanun “Yerli malı belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak belirlenir. İsteklilerce teklif edilen malın yerli malı olduğu, bu usul ve esaslara uygun olarak düzenlenen yerli malı belgesi ile belgelendirilir” hükmünü ortaya koyuyor. Buradan hareketle, 10 Haziran 2017 tarihli ve 30092 sayılı Resmi Gazete’de değiştirilmiş haliyle yürürlükte olan Yerli Malı Tebliği (SGM 2014/35), 13 Eylül 2014 tarihli ve 29118 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi ve Yerli Malı Belgesi’ni hayatımıza kazandırdı.

Üreticinin kayıtlı olduğu TOBB veya TESK’e bağlı oda/ borsa tarafından düzenlenen Yerli Malı Belgesi gereklerine dair hususlar, söz konusu Tebliğ’de yer almakla birlikte ürüne dair en temel ölçüt yerli katkı oranının en az yüzde 51 olmasıdır. Yerli katkı oranı, standart bir formül uyarınca üretici tarafından hesaplanır. Yerli katkı oranı hesabını içeren evrak, teknik yönden eksper, mali yönden ise serbest muhasebeci/serbest muhasebeci mali müşavir ya da yeminli mali müşavir tarafından tetkik edilerek, hesaplamanın doğruluğu ve resmi kayıtlara uygunluğu açısından teyit edilir ve imzalanır. İmzalanan yerli katkı oranı hesabını içeren evrak, aksi yönde bir tespitin bulunması halinde her türlü idari, hukuki ve cezai sorumluluğu kabul ettiklerine dair üretici veya üreticiyi temsil ve ilzama yetkili kişi/ kişiler tarafından imzalı bir taahhütname ekinde Yerli Malı Belgesi’ni düzenleyecek ilgili odaya/borsaya teslim edilir. Nihai ürünü teşkil eden yerli ve ithal girdi maliyetlerinin hesaplanmasında ise şu kalemler dikkate alınır: Kullanılan doğrudan ve dolaylı malzeme giderleri, doğrudan ve dolaylı işçilik giderleri ve ürünle ilgili genel giderler. Yurt içinden temin edilen girdilerin ithal olup olmadığı hakkında menşe kontrolü yapılırken, girdi ithal ise ithal girdi hesaplamasına dâhil edilir. Eğer girdi sanayi sicil belgesine sahip bir işletme tarafından üretilmiş ve sanayi sicil belgesinin üretim konusu bölümünde yer almışsa, yerli girdi olarak yerli girdi hesaplamasına dâhil edilir. İthal girdi tutarının hesaplamasında, ithal girdinin fabrikaya teslim fiyatı ve teslim tarihindeki Merkez Bankası döviz satış kuru dikkate alınır. İlgili oda/borsa tarafından kontrol edilerek onaylanan yerli katkı oranı, yerli malı belgesine dercedilir. Yerli Malı Belgesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu uygulamaları yanı sıra yerli malını teşvik eden KOSGEB, TÜBİTAK ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ilgili destek programlarında aranır hale gelmesi bakımından üreticiler için önem arz etmektedir.

YERLİ ÜRETİM LOGOSU

Ticaret Bakanlığı tarafından 5 Ekim 2018 tarihli ve 30556 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Fiyat Etiketinde Yerli Üretim Logosu Kullanımına İlişkin Tebliğ, bir belgelendirme uygulaması olmamakla birlikte, tüketicilere sunulan malların etiketleri ve fiyat listelerinde “Yerli Üretim Logosu”na yer verilmesi zorunluluğu getiriyor. Burada, tüketicilerinin yerli ürünleri tercih edilmeleri yönünde bilgilendirilmeleri amaçlanırken, Tebliğde mal, “Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarla elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları” olarak tanımlanıyor.

Bir malın yerli üretim logosu taşıması için ise “17 Nisan 1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu’nun 1’inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen işletmeler tarafından Türkiye’de üretilen mal veya Türkiye’de üretilen el ve ev sanatları ürünleri ile 27 Ekim 1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanun’unun 18 inci maddesinde sayılan ürünlerden Türkiye’de elde edilen veya üretilen mal” olması gerekiyor.

Etiket ve fiyat listelerinde bulunması gereken hususlar “Malın üretim yeri, malın ayırıcı özelliği, malın tüm vergiler dâhil satış fiyatı, malın birim fiyatı, malın satış fiyatı ve birim fiyatının uygulanmaya başladığı tarih, üretim yeri Türkiye olan mallar için Bakanlıkça tespit ve ilan edilen şekil, logo veya işaret” olarak belirlenmiş durumda. Bakanlık, belediyeler ve ilgili odalar bu Tebliğ hükümlerinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri yürütmekle görevliyken, Tebliğe aykırı uygulamaların tespit edilmesi halinde, tespit edilen aykırılık, gereği yapılmak üzere aykırı uygulamayı yapanın merkezinin bulunduğu valiliğe gönderiliyor.