MOMENT EXPO’NUN BİR ÖNCEKİ SAYISINDA İLK BÖLÜMÜNÜ YAYIMLADIĞIMIZ “SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMINDA ETİK VE ETKİ” BAŞLIKLI MAKALENİN BU BÖLÜMÜNDE, “SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İÇİN GÜÇLÜ LİDERLİK VE ETİK ALTYAPI”, “KURUMSAL İTİBAR VE GÜVEN” İLE “ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER İÇİN SORUMLU İŞ YÖNETİMİNE İLİŞKİN OECD REHBERİ” TEMALARINA DEĞİNECEĞİZ.

Etik, bütünlük olarak değerlendirilmesi gereken bir kavramdır. Etiğin üç temel özelliği; uyum, tevazu ve cesarettir. Tarih boyunca yüksek etik değerlere sahip ve etki yaratan karakterleri incelediğimiz zaman bu özellikleri görürüz. Bu özellikler, aynı zamanda “güçlü liderliğin” belirleyici göstergeleridir. Sektörlerinde liderlik yapma özelliğine sahip iş dünya-sı kuruluşlarının; “yüksek etik değerlere sahip, güven duyulan ve etki yaratan kuruluşlar olduğunu” belirtebiliriz. Ayrıca, “liderlik, etik, güven ve etki arasında güçlü ilişkilerin bulunduğunu” da söyleyebiliriz. Etik değerler; mevzuat düzenlemelerinin ötesinde, toplumsal norm ve beklentilere uyumlu davranmak için gerekli yaklaşımları ifade eder.İş dünyasında, etik değerler genel olarak sekiz başlık altında ele alınır1:Kurumsal sosyal sorumluluk Adil soruşturma ve şeffaflık Çevre koruma sorumluluğu Yanıltıcı olmayan finansal raporlamalar Ayıplı, yanıltıcı olmayan ürün, hizmet ve davranışlar Adil ticari yaklaşımlar Uygunsuz davranışların ortaya çıkmasını engellemek ve Üst yönetimin ve yönetim organlarının sorumlulukları. Bu konularda, sağlam bir etik altyapı kurulması önemlidir. Bu altyapının; etik değerleri, kurumsal sosyal sorumlulukları ve itibarı önceleyen bir kurumsal yönetişim sistemine dayanması gerekir. Bu yönetişim sistemi; kurumsal yapıdaki iç paydaşlar için olduğu kadar finansörler, tedarikçiler, müşteriler ve toplumun diğer kesimlerinden oluşan dış paydaşlar için de önem taşır. Ayrıca, şirketlerin finansal değerleri üzerinde belirleyici olmaktadır.İŞ 

DÜNYASINDAETİK VE ETKİNİN ÖNEMİ: KURUMSAL İTİBARVE GÜVEN

İş dünyasında etik ve etki kavramları, karar alma süreçlerinde ve faaliyetlerinde belirleyici rol oynar. Bu kavramlar, kâr odaklı yaklaşımlardan uzaklaşmayı ve toplumsal-çevresel etkilere odaklanmayı gerektirir.İş dünyasında etik ve etkinin önemini anlatmak için birkaç temel nokta, özetle şunlardır; • Kurumsal itibar ve güven:Bir kurumun/işletmenin etik değerlere uygun davranması ve olumlu etki yaratması, uzun vadede kurumsal itibarı artırır ve güven ortamı oluşturur. Tersine, etik dışı davranışlar ve olumsuz etkiler; kurumsal yapının itibarını zedeler, uzun dönemde zarar görmesine yol açar.• Müşteri ve tüketici tercihleri: Günümüzde tüketiciler ve müşteriler, sadece ürün veya hizmet kalitesine değil, şirketin etik ve sosyal sorumluluk anlayışına da dikkat etmektedir. Etik değerlere sahip olan ve toplumsal etki yara-tan şirketler bu durumu bir rekabet avantajına dönüştürebilirler.• Çalışanın bağlılığı ve iş memnuniyeti: İş dünyasında etik ve etki, çalışanların bağlılık düzeyini ve memnuniyetini etkiler. Bir şirketin etik değerlere ve toplumsal sorumluluklara önem vermesi, çalışanların şirkete duygusal bağlılığını artırır ve motivasyonlarını yükseltir.• Yasal ve düzenleyici uyum:Etik dışı davranışlar, sadece şirketin itibarına zarar vermekle kalmaz, aynı zamanda yasal ve düzenleyici sorunlara da yol açabilir. Birçok ülkenin yasaları, iş dünyasındaki etik dışı davranışları cezalandırmaktadır. Dolayısıyla, etik ve etkiyi göz ardı etmek, yasal sorunlarla karşılaşma riskini artırır.• Sürdürülebilirlik: İş dünyasındaki etik ve etki, sadece mevcut neslin ihtiyaçlarını değil, aynı zamanda gelecek nesillerin de refahını gözetmek anlamına gelir. Sürdürülebilir iş uygulamaları ve çevresel etkileri azaltma çabaları, iş dünyasının uzun vadeli başarısı için hayati öneme sahiptir.Sonuç olarak, iş dünyasında etik ve etki kavramları; sadece kâr odaklı yaklaşımların ötesine geçerek, kurumların/işletmelerin toplumsal sorumluluklarını ve çevresel etkilerini göz önünde bulundurmalarını sağlar.Bu kavramları benimseyen kurumlar/işletmeler, sadece kendi başarılarını artırmakla kalmaz, aynı zamanda daha adil, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir iş dünyasının oluşturulmasına katkı sağlarlar.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İÇİN ETİK VE DÖNÜŞÜMSEL YÖNETİŞİMÖZ DEĞERLENDİRME ARACI

“Dönüşümsel yönetişim”2; sorumlu davranışları ve daha iyi çevresel, sosyal, yönetsel3 performansı dikkate alan, kurumları daha etik, kapsayıcı ve şeffaf olmaya davet eden ilkelere dayalı bir yöneti-şim yaklaşımıdır. BM’nin 10 küresel ilkesine4 dayalı olarak şekillendirilmiştir. Bu yaklaşımda, yasal gerekliliklerin ötesinde bir dürüstlük, adalet ve kapsayıcılık kültürünün olması; neyin yasal zorunluluğa uygun olup olmadığının değil, neyin doğru olduğunun sorgulanması beklenir5.BM bünyesinde oluşturu-lan bu öz değerlendirme aracı; dönüşümsel yönetişim hakkında bilgi sahibi olmak ve BM ilkelerini uygulamak için iş dünyasına bir çerçeve sunar. Bu araç sayesinde, kurumlar/işletmeler, süreçleri, iş ortakları, tedarikçileri ve değer zincirindeki aşağı yönlü faaliyetlerine ilişkin, dönüşümsel yönetişim alanındaki konumlarını değerlendirebilir ve gelişme alanlarını tespit edebilirler. Bu değerlendirme aracı; dönüşümsel yönetişimin her bir alanı için, Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA) 16’nın6 ilgili alt hedefleriyle karşılaştırmalı olarak, kurumların/işletmelerin mevcut yaklaşımlarındaki eksik noktaları anlamalarına ve politika ve prosedürleri güçlendirmelerine imkân veren bir dizi kriter içerir.Araçta yer alan konular ve sorular şöyle sıralanabilir; 1. Etik liderlik, 2. ESG’nin yönetişim karar alma süreçlerine dâhil edilmesi, 3. Etkili şikâyet mekanizmaları ve telafi mekanizma-larına erişim, 4. Örgün ve mesleki eğitim, 5. Kırılgan çalışanların ve toplulukların korunması, 6. Yolsuzluğun önlenmesi, 7. ESG hususlarının üçüncü taraflarla (tedarikçiler ve yükleniciler) olan iş ilişki-lerine dâhil edilmesi, 8. İnsan hakları uygunluk denetimi, 9. Raporlama ve beyan, 10. Toplumsal uyum ve barış, 11. Sorumluluk bilincine sahip vergi uygulamaları, 12. Hukukun üstünlüğü, 13. Paydaşlarla iletişim ve topluluk ilişkileri, Kolektif eylem ve sivil toplumla iş birliği, Sorumlu lobicilik dâhil savunuculuk ve etki yaratma, Ortak zorluklarda iş birliği ve ortaklıklar kurma. 

ÇOK ULUSLUŞİRKETLER İÇİN SORUMLU İŞ YÖNETİMİNE İLİŞKİN OECD REHBERİ

Çok Uluslu Şirketler için Sorumlu İş Yönetimine İlişkin OECD Rehberi, hükümet-ler tarafından çok uluslu şirketlere yönelik olarak yapılan tavsiyeleri içerir. Söz konusu tavsiyeler; şirketlerin ekonomik, çevresel ve sosyal alanlarda ilerlemeye katkılarını teşvik etmeyi, bunun yanı sıra bir işletmenin faaliyetleri, ürünleri ve hizmetleri vasıtasıyla, rehber kapsamında ele alınan konular üzerindeki olası olumsuz etkilerini asgari düzeye indirmeyi hedefler. Rehber; insan hakları, işçi hakları, çevre, rüşvet, tüketici çıkarları, kamuoyunun aydınlatılması, bilim ve teknoloji, rekabet ve vergilendirme de dâhil olmak üzere ticari sorumluluklarla ilgili tüm temel alanları kapsar.Rehberin 2023 yılında yapılan baskısına iklim değişikliği, biyo çeşitlilik, teknoloji, iş ahlâkı ve tedarik zincirinde teknik değerlendirme çalışmaları gibi alanlarda sorumlu iş yönetimine ilişkin güncel tavsiyeler de eklenmiştir. Bunların yanı sıra, Rehberde Sorumlu İş Yönetimi için Ulusal Temas Noktalarına ilişkin güncel uygulama yöntemleri de sunulmaktadır.Her ne kadar hukuki bağlayıcılığı bulunmasa da rehberde yer alan ilkeler sorumlu iş idaresi alanında küresel anlamda geçerli kanunlar ve tanınmış standartlarla uyumlu bir yapı göstermektedir. Rehberde, şirketlere, kendi değer zincirlerindeki süreçlerini değerlendirmeleri, sorumlu iş idaresi ilkelerine göre risklerini incelemeleri ve bunları ortadan kaldırmaya yönelik adım atmaları önerilmektedir.

TÜRKİYE’NİN MAKİNECİLERİVE MUNDUSPLUS

Dünya değişiyor; tüm sektörler gibi makine sektörüde gelişiyor, dönüşüyor ve dönüştürüyor.Türkiye’nin Makinecileri, başta üretim olmak üzere, yaşam ve ekonomi döngüsünün tüm aşama ve alanlarını daha yaşanabilir, konforlu ve adil bir gelecek perspektifiyle değerlendirmek durumunda olduklarının bilincindedir.Bu bilinçle, “daha yaşanabilir ve sürdürülebilir bir dünyaya ihtiyaç olduğu” gerçeğinden hareketle geliştirilen “Mundus Plus” çatı markası altında, sektörün ESG prensiplerini, sürdürülebilirlik stratejisini ve eylem planını açıklamıştır. Ayrıca, “Mundus Plus” kapsamında; BM küresel ilkeler alanındaki gelişmeleri ve literatürü bir araya getirmiş ve okuyucuların dikkatine açmıştır. Türkiye’nin Makinecileri (MAİB), BM Küresel İlkeler Ağının bir üyesidir. Bilgileri, tecrübeleri ve paydaşlarının katkılarıyla gelişmeleri takip etmekte; daha güzel, yaşanabilir bir dünyaya erişmek için “Dünyaya dair sözü olanlarla” etik değerlerle çalışmaya ve etki yaratmaya devam etmektedir.

1  Yılmaz Argüden, “Geleceği Şekillendirmek, Yaşam Kalitesi İçin Stratejik Düşünmek”, Sayfa 101. 

2  UN Global Compact Türkiye, https://www.globalcompactturkiye.org/ donusumsel-oz-degerlendirme-araci-detay/ 

3  Environmental, Social, and Governance-ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetsel) 

4  İlke 1: İş dünyası, ilan edilmiş insan haklarını desteklemeli ve haklara saygı duymalı,
İlke 2: İş dünyası, insan hakları ihlallerinin suç ortağı olmamalı,
İlke 3: İş dünyası, çalışanların sendikalaşma ve toplu müzakere özgürlüğünü desteklemeli, İlke 4: Zorla ve zorunlu işçi çalıştırma uygulamasına son verilmeli,
İlke 5: Her türlü çocuk işçi çalıştırılmasına son verilmeli,
İlke 6: İşe alım ve işe yerleştirmede ayrımcılığa son verilmeli,
İlke 7: İş dünyası, çevre sorunlarına karşı ihtiyati yaklaşımları desteklemeli,
İlke 8: Çevresel sorumluluğu artıracak her türlü faaliyete ve oluşuma destek vermeli,
İlke 9: Çevre dostu teknolojilerin gelişmesini ve yaygınlaşmasını desteklemeli,
İlke 10: İş dünyası, rüşvet ve haraç dahil her türlü yolsuzlukla savaşmalı.
https://www.globalcompactturkiye.org/10-ilke 

5  https://ungc-communications-assets.s3.amazonaws.com/docs/about_the_gc/how_to_participate_doc_Business_Commitment_Letter_TK.pdf 

6  SKA16; “Sürdürülebilir kalkınma için barışçıl ve kapsayıcı toplumlar tesis etmek, herkes için adalete erişimi sağlamak ve her düzeyde etkili, hesap verebilir ve kapsayıcı kurumlar olusturmak” başlığını içermektedir. İş dünyasında etik ve etki konusu diğerlerinin yanı sıra en geniş anlamıyla bu SKA bünyesinde ele alınmıştır. Söz konusu madde; Makine Sektörü Sürdürülebilirlik Eylem Planı Stratejisi’nde dikkate alınan SKA’lar arasındadır. 

7 https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/8a1fb939-tr. pdf?expires=1711289623&id=id&accname=guest&checksum=700697C26F0797D4314E00BE92720E0B 

8 https://mundusplus.org.tr/MundusPlus