Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki dış ticaret dengesi ülkemiz lehine fazla veriyor. 2009 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 3,5 milyar dolar kaydedildi. Makine ve Aksamları dış ticaret hacmi ise 69,4 milyon dolar gerçekleşti.
Birleşik Arap Emirlikleri, Körfez Ülkeleri İş Birliği Konseyi (KİK) içinde Suudi Arabistan’dansonra en büyük ekonomiye sahip olan ülkedir. BAE ekonomisinin diamizmini önemli ölçüde ham petrol fiyatları belirliyor. Ham petrol fiyatları, 2008 yılı Temmuz ayında 147 dolar düzeyine ulaşmasının ardından hızlı bir iniş trendi yaşadı ve 2009 yılı Şubat ayında 34 dolar seviyesine düştü. Uluslararası finansal krizin beraberinde getirdiği talep daralmasının da etkisiyleyaşanan bu düşüş, BAE ekonomisini olumsuz etkiledi. Basra Körfezi’nin güneyinde, stratejik bir konuma sahip olan ülkenin 2002 yılı nüfusu 2,5 milyondur. Ülke nüfusunun yüzde 80’i yabancılardan oluşuyor. BAE’de yüzde 1,6 olan nüfus artış hızı, Basra Körfezi ülkelerine göre daha azdır. Ancak yabancı iş gücündeki artış dikkate alındığında nüfus artış hızı yüzde 5–6 civarını buluyor. Resmi istatistiklere göre işsizlik oranı yüzde 2 ile 3 arasındadır. BAE toplam 97,8 milyar varil rezervi ile dünya petrol rezervinin yüzde 10’una sahip. OPEC içindeki dördüncü büyük petrol üreticisi olmasının yanı sıra dünyanın en büyük beşinci doğal gaz kaynaklarına sahip olan ülkede günlük petrol üretimi 2,5 milyon varil civarında seyrediyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nde yabancı bankalar ve petrol şirketleri, karları üzerinden yüzde 20 oranında vergiye tabi tutuluyor. Özel denetim şirketleri dışında mali kayıt sistemi ve piyasa fiyat kontrol mekanizması bulunmuyor. BAE kurulduğu 1971 yılından bu yana izlediği politikalar ile doğal kaynaklara bağımlı olmayan bir ekonomi yaratmak yönünde çaba gösteriyor. Petrol güdümlü başlayan kalkınma özellikle Dubai’de yerini ticaret, finans ve turizm gibi hizmet sektörlerine bıraktı. Petrol kaynakları açısından zayıf olan Dubai ve diğer Kuzey Emirlikleri’nin en önemli gelir kaynağı ticaret ve bu kapsamda re-export oldu. 2005 yılı petrol dışı milli gelir sıralamasında; yüzde 19 ile imalat; yüzde 17 ile perakende ticaret, yüzde 11 ile emlak ve yine yüzde 11 oranıyla inşaat sektörleri ilk sıraları paylaşıyor. Ulaşım, depolama ve iletişim sektörünün payı ise toplam yüzde 10 civarındadır.
MİLLİ GELİRİN YÜZDE 28’İ DUBAİ’DEN
BAE Hükümeti, Dubai’nin 2005 ve 2006 yılı milli gelirini sırasıyla 37 milyar ve 46 milyar dolar olarak açıkladı. Bu çerçevede ülke milli gelirinin yüzde 28’lik kısmı Dubai’ye aittir. Dubai milli gelirinin yüzde 95’lik kısmı ise ticaret, finans ve turizme dayanıyor. Dubai milli geliri içinde petrolün payı yüzde 5 civarındadır. Petrol ve doğalgaz rezervlerinin yaklaşık yüzde 95’ine sahip olan Abu Dhabi Emirliği ise, ülke milli gelirinin yüzde 60’lık kısmını oluşturuyor. Abu Dhabi’ye göre petrol kaynakları yok denecek kadar az olan Dubai ve diğer Kuzey Emirlikleri ekonomik ve ticari faaliyetlerini re-export ağırlıklı yürütüyor. Geleneksel re-export pazarları ise İran ve Hint Yarımadası ile diğer körfez ülkeleri ve Doğu Afrika bölgesidir. Re-export işlemlerinin yüzde 80’i Dubai üzerinden gerçekleştiriliyor. Ülkenin en büyük tedarikçisi Çin ve Japonya ile AB ülkeleridir. İran, Irak, Doğu Afrika ve diğer Körfez ülkeleri ise önde gelen alıcı pazarlarıdır.
15 SERBEST BÖLGE
BAE’de 15 adet serbest bölge bulunuyor. İthalat, re-export ve ihracatta gümrük vergisi alınmıyor, kar ve sermaye transferine engel bulunmuyor. Ülkenin en önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir. Ruveys’teki arıtma tesisleri günde 300 bin varil petrol işleyebiliyor. Ruveys’te ayrıca petrol yan ürünleri çıkaran petro - kimya tesisleri bulunuyor. Aynı bölgede doğal gaz işleme tesisleri de kurulu ve bu tesislerde protan ve bütan gaz üretimi yapılıyor. Ummunnar’daki arıtma tesisleri de günde 60 bin varil petrol işleyebiliyor. Birleşik Arap Emirlikleri petrol gelirlerini diğer sanayi alanlarında değerlendirmek suretiyle milli sanayisini geliştirmeye çalışıyor. Bu amaçla birçok fabrika ve sanayi tesisi ile bazı küçük sanayi tesisleri de kuruldu. Başta gelen sanayi tesisleri çimento, alüminyum, kablo ve kiremit üretimi üzerinedir. İmalat sanayisinin gayri safi yurtiçi hâsıladaki payı yüzde 7’dir. Çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 14’ü sanayi sektöründe iş görüyor.
“SOVEREİGN FUND” GÜVENCE
Küresel ekonomik kriz, BAE’de mevcut ve önümüzdeki dönemde başlatılacak projelerin finansmanından, borsanın performansına kadar uzanan geniş bir yelpazede ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etki gösterdi. 2008 yılını yüzde 7,4’lük büyüme hızı ile tamamlayan BAE, petrol fiyatlarındaki düşüş, OPEC üretim kotaları yanında uluslararası finansal krizin getirmiş olduğu etkiler ve özellikle inşaat-emlak sektöründe görülen hızlı daralma neticesinde 2009 yılı büyüme oranını yüzde -2,7 şeklinde oldukça aşağı seviyelere çekmiş bulunuyor. Likidite yetersizliği ve bankaların aktif yeterlilik rasyolarının bozulması biçiminde kendini gösteren sorunlar küresel krizle beraber ülkeyi terk eden yabancı sermayenin de etkisiyle piyasaları rahatsız eden boyutlara ulaştı. BAE Merkez Bankası’nın ilk etapta bankalara sağladığı 19,1 milyar dolar tutarındaki fon ve bankalardaki mevduatlara devlet güvencesi getirilmesi, ülkede yaşanan ekonomik sorunları bir miktar hafifletti. BAE ekonomisinin petrol dışı dinamiklerini teşkil eden gayrimenkul, inşaat ve turizm sektörlerinde ortaya çıkan daralma, zincirleme şekilde genel ülke performansını etkilerken; bu tür gelişmeler tüketimde talep düşüşü, iş gücü piyasasında daralma, üretim ve ticaretin gerilemesini beraberinde getiriyor. Yaşanan küresel krizle birlikte yerel şirketler, yeni yatırımlar ve kapasite arttırımına ilişkin planlarını erteleyerek, mevcut projelerinin ölçeklerini gözden geçiriyor. Küçülme seçeneklerini dahi değerlendiren firmalar, daha önceki yıllarda temin ettikleri dış kredilerin çevrilmesi dâhil finansman ihtiyaçları için daha yoğun olarak yerel bankalara müracaat ediyor. Abu Dhabi Emirliği’nin bünyesinde yer alan ve emirliğin petrol gelirlerinin biriktiği ve biriken fonların uluslararası alternatif yatırım araçlarında değerlendirildiği Kamu Fonu “Sovereign Fund”, gerektiğinde likidite olanağı sağlamak suretiyle, ülkede ekonomik istikrarın devam ettirilmesinde en önemli güvence olmaya devam ediyor.
SERMAYE YETERLİLİK ORANI YÜZDE 20’LERDE
BAE Ekonomi Bakanlığı’nın 2010 yılı Mayıs ayında yayınladığı bir rapora göre, BAE’nin 2010 yılı ekonomik büyüme oranının yüzde 2,5 ile 3,2 arasında gerçekleşeceği ve ilk defa petrol endüstrisinin ekonomideki ağırlığının yüzde 30’dan daha az olacağı tahmin ediliyor. Söz konusu raporda sanayi, inşaat, perakende, emlak ve kamu sektörünün sağlıklı bir büyüme gerçekleştirmekte oldukları vurgulanıyor. Ayrıca küçük ve orta ölçekli işletmelerin ekonomiye katkısının yüzde 60 civarında gerçekleştiği belirtiliyor. 2010 yılında da BAE’de ekonominin çeşitlendirilmesi ve petrol fiyatlarına bağımlılığın azaltılmasına yönelik politikalar, hükümetin öncelikleri arasında yer almaya devam ediyor. BAE Ekonomi Bakanlığı’nın 2010 yılına yönelik değerlendirmelerine göre, gayri safi milli hâsıladaki reel büyüme oranının yüzde 2,25 olması bekleniyor. Ekonomideki toparlanmanın ise bankaların ve büyük şirketlerin bilançolarında gözlemlenen iyileşmeye paralel olarak devam etmesi öngörülüyor. BAE’de faaliyet gösteren bankaların sermaye yeterlilik oranlarının yüzde 20’nin üzerinde olduğu ve bu oranın sağlıklı kredi büyümesi için yeterli bir oran olduğu ifade ediliyor.
İHRACATTA MİNERAL YAKITLAR BİRİNCİ
BM verilerine göre; Birleşik Arap Emirlikleri’nin ihracatı 2008 yılında 210 milyar dolar gerçekleşti. Birleşik Arap Emirlikleri’nin genel ihracatında ilk üç ülke sırasıyla Çin, Japonya ve Hindistan’dır. Türkiye 2008 yılı verilerine göre, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ihracat yaptığı ülkeler arasında 691 milyon dolar ile 19. sırada yer alıyor. 2008 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’nin önemli ihraç ürünleri incelendiğinde ilk sırayı “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları, mumlar” oluşturuyor. “sınıflandırılmamış emtia”, “inciler, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni paralar” ile “motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer” Birleşik Arap Emirlikleri’nin ihraç ettiği diğer başlıca ürünlerdir. 2008 yılında Birleşik Arap Emirlikleri tarafından gerçekleştirilen “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsalları” ihracatı Birleşik Arap Emirlikleri’nin genel ihracatı içerisinde yüzde 50,4 pay alıyor.
MAKİNE VE AKSAMLARI İTHALATTA ÜÇÜNCÜ SIRADA
Birleşik Arap Emirlikleri’nin ithalatı 2008 yılında 175,4 milyar dolar kaydedildi. Birleşik Arap Emirlikleri’nin genel ithalatında en çok payı alan ilk üç ülke sırasıyla Çin, Hindistan ve ABD’dir. Türkiye, BM’nin 2008 yılı verilerine göre, yüzde 179,8 ile en büyük artış gösteren ülke olarak, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ithalatında 6. sırada yer aldı. “Makine ve Aksamları” Birleşik Arap Emirlikleri’nin en önemli 3. ithal kalemidir. Makine ve aksamları ithalatı Birleşik Arap Emirlikleri’nin genel ithalatından yüzde 10,5 pay alıyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nin ithal ettiği başlıca diğer ürünler “inciler, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni paralar”, “sınıflandırılmamış emtia” ve “motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer”dir. Bunun yanı sıra “demir ve çelik” ile “hava taşıtları, uzay araçları, aksam ve parçaları” mal gruplarının ithalatındaki artış oranları dikkat çekici boyutta kaydedildi. Ülkemiz ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki dış ticaret dengesi ülkemiz lehine fazla veriyor. Dış ticaret dengesi 2009 yılında bir önceki yıla göre yüzde 69,37 azalma gösterdi. 2009 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 3,5 milyar dolar kaydedildi. Birleşik Arap Emirlikleri’ne yönelik ihracatımız 2009 yılında yüzde 63,65 azalarak 2 milyar 898 milyon dolar gerçekleşti. Söz konusu ülkeye gerçekleştirdiğimiz ihracatta ilk 10 madde arasında yer alan “motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer” mal grubunda yaşanan ihracat artış oranı dikkat çekiyor. “Makine ve Aksamları” 2009 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’ne ihracatımızda 6. sırada yer alıyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nden ithalatımız 2009 yılında yüzde 3 gerileyerek 667,85 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Birleşik Arap Emirlikleri’nden ithal ettiğimiz ilk on kalem arasında ithalatında artış görülenler “inciler, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni paralar”, “pamuk” ile “dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler” dir.
2008’DE MAKİNE İTHALATI 18,5 MİLYAR DOLAR
2008 yılında “Makine ve Aksamları” ürün grubu Birleşik Arap Emirlikleri’nin makine ihracatı 4,9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. 2008 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’nin makine ihracatında ilk sırada yer alan ülkeler İran, Umman Sultanlığı, Katar ve Irak’tır. 2008 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’nin makine ve aksamları ihracatında ilk üç sırayı “yazı, hesap, muhasebe, bilgi işlem, büro için diğer makine ve cihazların aksamı”, “diğer motorlar ve kuvvet üreten makineler” ve “ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları” alıyor. Makine ve aksamları ithalatı 2008 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’nin genel ithalatından yüzde 10,5 pay aldı. Birleşik Arap Emirlikleri’nin 84. fasıl bazında makine ithalatı 2008 yılında 18,5 milyar dolar kaydedildi. ABD, Almanya, Çin, İtalya, Japonya ve İngiltere Birleşik Arap Emirlikleri’nin makine ithal ettiği başlıca ülkelerdir. Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri’nin makine ithal ettiği ülkeler arasında 119,6 milyon dolar ile 23. sırada yer alıyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2008 yılında makine ithalatı arasında başlıca kalemler “ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları”, “dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb.”, turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri” ile “otomatik bilgi işlem makineleri ve üniteleri” oldu.
EN ÇOK “SOĞUTUCU” İHRAÇ ETTİK
2009 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’ne makine ve aksamları ihracatımız yaklaşık yüzde 44,8 azalarak 65,9 milyon dolara geriledi. Birleşik Arap Emirlikleri’nden ithalatımız da yüzde 13,3 oranında azalarak 3,5 milyon dolar gerçekleşti. Birleşik Arap Emirlikleri ile Türkiye arasındaki makine ve aksamları dış ticaret hacmi 2009 yılında yüzde 43,8 azalarak 69,4 milyon dolar gerçekleşti. Birleşik Arap Emirlikleri ile Türkiye arasında dış ticaret dengesi de 2009 yılında yüzde 45,9 azalarak yaklaşık 62 milyon dolar kaydedildi. Birleşik Arap Emirlikleri’ne 84. fasıl itibariyle gerçekleştirilen makine ihracatımız incelendiğinde 2009 yılında en fazla sırasıyla “ buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları”, “santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları” ve “metalleri dövme, işleme, kesme, şataflama presleri makineleri” ihracatı gerçekleşti. Birleşik Arap Emirlikleri’ne makine ihracatı gerçekleştirdiğimiz ilk on kalem arasında “santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları” mal grubu, 2009 yılında, önceki senelere göre kaydedilen ihracat artışı ile dikkat çekiyor. 2008 yılında söz konusu mal grubu ihracatı yaklaşık 5,7 milyon dolar iken 2009 yılında bu değer 8,6 milyon dolara yükseldi. 2009 yılında Türkiye’nin Birleşik Arap Emirlikleri’nden 84. fasıl itibariyle en fazla ithal ettiği ürün grupları sırasıyla, “ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları”, “içten yanmalı, pistonlu motorların aksam ve parçaları” ve “sıvı ve tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihazlar” oldu.
