Coğrafi ve ekolojik konumu nedeniyle Türkiye’nin tarım deposu olarak adlandırılan Aydın’da sanayi, tarıma dayalı olarak gelişiyor. İlin makine sektörünün çoğunluğu tarımsal ürünlerin işlenmesine yönelik makinelerin imalatından oluşuyor.

Orta ve batı kesiminde verimli ovalar bulunan, kuzey ve güneyi dağlar ile çevrili Büyük Menderes Havzası üzerinde 8 bin 7 kilometrelik bir alan üzerine kurulu olan Aydın’da 2009 yılı sonu itibarı ile açıklanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre ilin nüfusu 979 bin 155 kişidir. Aydın tarım, turizm ve sanayi sektörlerindeki potansiyeli, vasıflı insan gücüyle Ege Bölgesi ve ülkemizin hızla gelişen illerinden biri durumundadır. Aydın’ın ülkemiz ekonomisinin Gayri Safi Milli Hâsılasındaki payı yüzde 1,4’tür.
İhracatçı Birlikleri kayıt rakamlarına göre Aydın’ın genel ihracatı 2008 yılında 2007 yılına göre yüzde 15,2 büyüyerek 489,8 milyon dolardan 563,9 milyon dolara ulaştı. 2009 yılında ise küresel kriz nedeniyle yüzde 22,6 oranında gerileyerek 436,4 milyon dolar oldu. 2010 yılına gelindiğinde Aydın’ın genel ihracatı, 2009 yılına göre yüzde 21,2 büyüyerek 529,3 milyon dolara ulaştı. 2010 yılında Türkiye ihracatının yüzde 0,47’sini gerçekleştiren Aydın, ülkemiz sanayi ve ihracatı açısından gelişmekte olan illerimiz arasında yer alıyor. İlin ihracatında 2011 yılının Ocak ayında İtalya 4,5 milyon dolar ve yüzde 10,3 pay ile ilk sırada yer aldı. İngiltere 4 milyon dolar ile yüzde 9,2, Almanya 3,2 milyon dolar ile yüzde 7,3 ve A.B.D 2,3 milyon dolar ile yüzde 5,3 ihracat payıyla önde gelen ülkelerdir. Aydın’ın sektörel ihracat rakamlarına bakıldığında, 2011 yılının Ocak döneminde toplam 43,9 milyon dolar olan genel ihracatta sanayi ihracatının 26,3 milyon dolar ve yüzde 59,8’lik oran ile en büyük paya sahip olduğu görülüyor. Sanayi mamulleri ihracatından aldığı yüzde 45,1 pay ile “makine ve aksamları sektörü” en çok ihraç edilen kalemi oluştururken, ikinci sırayı yüzde 17,5 ile “taşıt araçları ve yan sanayi”, üçüncü sırayı ise yüzde 16,5 ile “elektrik-elektronik ve bilişim” aldı.
“SANAYİLEŞME TARIMA DAYALI GELİŞİYOR”
Aydın Ticaret Odası Başkanı İsmail Hakkı Dokuzlu, ilin ticaret hayatının tarımsal üretimle paralel olarak geliştiğini söyledi. Başkan Dokuzlu: “Aydın ili, öteden beri önemli ticaret merkezlerinden birisi oldu. Tarımsal üretime dayalı olarak gelişen bu ticari yoğunluk, Aydın ovasında üretilen ürünlerin ve çıkarılan madenlerin İzmir Limanı’na, oradan da uluslararası pazarlara aktarılmasıyla sonuçlanan bir seyir izliyordu.
Coğrafi ve ekolojik konumu nedeniyle Türkiye’nin tarım deposu olarak adlandırılan ilimizde nüfusun yüzde 60’a yakın oranı tarım ve hayvancılık ile geçiniyor. Aydın ilinin ekonomisi geçmişte de günümüzde de tarıma dayalı bir seyir izledi. Dolayısıyla sanayileşmesi de tarıma dayalı olarak gelişiyor. Geçmişte tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgesi kurulma çalışmaları Odamızca başlatılmış olup başarılı bir sonuca ulaşılamadı.”

2 OSB, 19 KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ
Ticaret Odası Başkanı Dokuzlu, Aydın’da faaliyette olan iki adet Organize Sanayi Bölgesi ile birlikte çalışmaları devam eden altı adet de OSB bulunduğunu söyledi. Dokuzlu: “İlimizde Aydın Organize Sanayi Bölgesi, Astim Organize Sanayi Bölgesi, Ortaklar Organize Sanayi Bölgesi, Söke Organize Sanayi Bölgesi, Çine Organize Sanayi Bölgesi, Nazilli Organize Sanayi Bölgesi ve Buharkent Organize Sanayi Bölgesi’nin yanı sıra 19 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunuyor.”
İZMETLER SEKTÖRÜ İLK SIRADA
Aydın’ın sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasında yirmi ikinci sırada yer aldığını ifade eden Başkan Dokuzlu, GSYİH dağılımı hakkında da bilgi verdi. Dokuzlu: “Aydın 2001 yılı itibariyle GSYİH’sının sektörel dağılımında yüzde 62,7’lik pay ile birinci sırada olan hizmetler sektörünü, yüzde 27,2 ile tarım ve yüzde 10,2 ile sanayi sektörleri izliyor.1987-2001 döneminde yüzde 3,4’lük artış ile hizmetler sektörü Aydın’ın en hızlı büyüyen sektörü oldu. İlimizde iki önemli, anahtar teslimi Zeytinyağı Sıkma Fabrikası imalatı yapan fabrika bulunuyor. Bunun yanı sıra demir çelik, metal, makine sanayi üretimi yapan fabrikalarımız da şehrimizde faaliyet gösteriyor. İlk 500 sıralamasında 332. sırada yer alan Jantsa Jant Sanayi ve Ticaret AŞ ise ilimizin en önemli sanayi kuruluşlarındandır.” Aydın Ticaret Odası Başkanı İsmail Hakkı Dokuzlu, en çok tarım ürünleri ihracatı yaptıklarını söyledi. Dokuzlu: “Aydın’dan çeşitli ülkelere pamuklu dokuma, salamura zeytin, konserve, işlenmiş incir gibi tarımsal ürünler, tarım makineleri, zeytinyağı makineleri, otomotiv yan sanayi ürünleri, beyaz eşya ürünleri, yer altı servetleri feldspat, kuvars, mermer ile şişelenmiş içme suları ihraç ediliyor. Aydın’ın İzmir ve Güllük Limanları’na ve havaalanına yakınlığı büyük bir avantaj oluşturuyor.”
“SANAYİ STRATEJİ BELGESİ YARAR SAĞLAR”
Makine sektörünün sıkıntılarına da değinen Başkan Dokuzlu, makine sektöründe yaşanan sıkıntıların sanayi sektörü ile paralellik gösterdiğini söyledi. Dokuzlu: “Aydınlı üretici ile ülke çapındaki üreticinin de sıkıntıları aynıdır. Bunlar da sigortanın yüksekliği, vergilerin fazlalığı, enerji maliyetlerinin yüksekliği, ara eleman sıkıntısı, işçilik maliyetlerinin yüksekliği gibi.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 2011 -2014 yıllarını kapsayan bir Sanayi Strateji Belgesi hazırladı. Bu belge ile Türkiye’ye bir yol haritası çizildi. 3 yıllık bir periyot için hazırlanan bu belge 72 eylem planı dahilinde yapay ve sektörel politikalardan oluşuyor. Devlet, özel sektör sayesinde kalkınmayı planlıyor. Hazırlanan Sanayi Strateji Belgesi Türkiye’nin ekonomik hedefleri için bir yol haritasıdır.
Bizim burada ise Aydın olarak en büyük kazancımız Güllük Limanı’na demir yolu hattının döşenmesi olacak. Devletin bu anlamda attığı adımı çok anlamlı buluyorum. Buna bağlı olarak çıkacak desteklerin nitelikleri çok önemli. Şimdiye kadar alışılagelen standart teşvik politikaları, uygulamalar ve destekler yapılacaksa bunların sektöre fayda sağlayacağını düşünmüyorum.

Sanayi Strateji Belgesi gayet güzel hazırlanmış, umarım belge de öngörülen eylemler hayata geçer, sadece doküman olarak kalmaz. Bunun için de rekabetçiliği erişilebilir seviyeye getirmeye yönelik teşvikler ve destekler hususlarında farklı yaklaşımlar ortaya konabilirse çok daha faydalı olacağı kanaatindeyim.”

FUAR KATILIMCILARINA MADDİ DESTEK
Ticaret Odası olarak fuarların etkisine inandıklarını söyleyen Başkan İsmail Hakkı Dokuzlu, fuar katılımcılarına maddi destek yaptıklarını da sözlerine ekledi. Başkan Dokuzlu: “Aydın Ticaret Odası olarak 2000 yılından beri fuarlara önem veriyor. Odamız üyelerinin ürünlerini yurt içi ve yurt dışında sergilenmesi için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bireysel olarak yurt içinde ürünlerini sergileyen üyelerimize 500 TL, yurt dışında ürünlerini sergileyen üyelerimize de 1000 dolar destek veriyoruz.”
TURİZM VE SANAYİ SEKTÖRLERİ DE ÖNEMLİ
Aydın Organize Sanayi Bölgesi Enerji Grup Müdürü Eren Mersin ilin tarım sektörüne dayalı olarak kalkındığını ifade etti. Eren Mersin: “Büyük Menderes Havzası üzerinde kurulu olan Aydın, konumu sebebiyle ismi hep tarım ve yetiştirdiği ürünlerle anıldı. Ovalarından bal, dağlarından yağ akan şehir olarak hafızalarda yer etti.
Aydın, tarımın yanında turizm ve sanayi sektöründe de pay sahibi olarak tüm sektörlerde ülke ekonomisine katkı sağlıyor. Makine sektörünün sanayimizin gelişimi ve hızlı büyüme için ne kadar önemli olduğu bilinir. Bu açıdan makine imalatının yaygınlaştırılması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar kaçınılmaz olmalıdır. Şehrin tarıma elverişli bereketli topraklar üzerinde kurulu olması neticesinde Aydın makine sektörünün tarıma dayalı geliştiğini söyleyebiliriz. Sektörün büyük kısmını tarımsal ürünlerin işlenmesine yönelik makine imalatının oluşturuyor.”
“ZEYTİNYAĞI SIKMA MAKİNELERİ İHRAÇ EDİYORUZ”
Aydın’ın zeytin ve zeytinyağı üretimi konusunda önemli illerden biri olduğunun altını çizen Eren Mersin, zeytinyağı sıkma makineleri ihracatının kattığı değerden bahsetti. Mersin: “Şehrin en önemli tarım ürünlerinden zeytinin işlenerek bundan zeytinyağı elde edilmesinde kullanılan kontinü sistem denilen zeytinyağı sıkma makinelerinin imalatına Aydın ev sahipliği yapıyor. Bu makineler de yurt içinde satıldığı gibi Avrupa ile Orta Doğu ülkelerine de ihraç ediliyor. Bu açıdan Aydın’ın topraklarında ürettiği ürünleri işleyebilmesi ve tarımda makineli üretimi gerçekleştirmesi için makine sektörü Aydın için büyük önem taşıyor. Aydın ayrıca tekstil alanında kullanılan makinelerin imalatına da ev sahipliği yapıyor. Burada ülke sanayisinin gelişimde büyük rol sahibi olan Nazilli Sümerbank Basma Sanayi Fabrikası, Aydın Tekstil Fabrikası gibi işletmelerin önceki yıllarda ilimizdeki varlığının tekstile yönelik makine imalatının gelişmesine yol açtığı söylenebilir.”
“AR-GE ÇALIŞMALARI DESTEKLENMELİ”
Aydın Organize Sanayi Bölgesi Enerji Grup Müdürü Eren Mersin, Aydın’da makine sektörünün daha da gelişmesi için yapılması gerekenlerin başında Ar-Ge çalışmalarının istikrarla sürdürülmesi geldiğini söyledi. Mersin: “Tüm sektörlerde olduğu gibi ilimizdeki makine sektörünün de daha da gelişmesine yönelik yapılması gerekenler ve alınacak tedbirler mevcuttur.
Müşteri odaklı ve tasarıma dayalı makine imalatının gelişimi için gerekli tasarım yeteneği sektöre kazandırılması önceliklerin başında geliyor. Firmalara sürekli iş geliştirme çalışmaları içerisinde olmalarına yönelik örnek projelerle desteklenmiş eğitim programları uygulanmalıdır. Bunun için sektör içerisinde bu alanda kendini gösterecek bir sektörel birliğin, bu yönde çalışmaların devamlı kılınması gerekiyor.
Gelişmiş ülkelere bakıldığında üretimde mühendislik hizmetlerinin önemli bir payı elinde bulundurduğu görülüyor. Bu da
rekabetin sağlanması için yeni modelleri üretebilecek Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesini gerektiriyor.
Yeni yatırımları teşvik edici düzenlemelerin de sektörün büyümesine ve gelişimine hiç şüphesiz katkı sağlayacağı bilinir. Bu aşamada sektör imalatçısının haklı taleplerinin göz önünde bulundurulması fayda sağlar. Aynı zamanda yurt içindeki makine ihtiyacının karşılanmasında yerli üretimin tercih edilmesini sağlayacak gerekli teşviklerin de unutulmaması gerekir. Bölgemizde bu konuda makine imalatçılarının taleplerini ülke genelinde düzenlenen toplantılarda dile getirilip dillendirilmesi, ayrıca gerçekleşen mevzuat değişiklikleri ve düzenlemelerle ilgili sanayicimizi bilgilendirip, bilinçlenmesi için gerekli toplantılar, seminerler düzenlenmesi hususunda çalışmaları var. Sektöre ait sıkıntıların çözümlenmesi hususunda gerekli girişimlerin yapılmasında bölgemiz üzerine görev düştüğünde yerine getirmeye hazırdır.”

Aydın zeytinyağı elde edilmesinde kullanılan kontinü sistem denilen zeytinyağı sıkma makinelerinin imalatına ev sahipliği yapıyor. Bu makinelerin yurt içine satışları ve Avrupa ile Ortadoğu ülkelerine ihracatı yapılıyor.

MAKİNE İHRACATINDA 9. ÖNEMLİ İL

TÜİK verilerine göre; 84. fasıl olarak tanımlanan makine ve aksamları sektöründe Aydın’ın ihracatı 2007 yılında 96,6 milyon dolar olarak gerçekleşirken; 2008 yılında yüzde 19,2 oranında artarak 115,2 milyon dolar olarak kayda alındı. 2009 yılına gelindiğinde yüzde 8,6 oranında artış ile 125,1 milyon dolar olan Aydın’ın makine ve aksamları ihracatı 2010 yılında 137,7 milyon dolara ulaştı.
Diğer taraftan Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği iştigal alanında yer alan GTİP’ler bazında ise ilin 2010 yılı makine ihracatı yüzde 10 oranında arttı. “Ambalaj makineleri aksam ve parçaları” ile “takım tezgahları” ihracatında en büyük artışlar meydana geldi. Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği iştigal alanı itibariyle Aydın 2010 yılı makine ihracatında yüzde 2,6’lık pay ile 9. önemli il konumunda olup, bu sektörde Aydın’dan ihracat yapan firma sayısı 58’dir.

Hakkı Gözlüklü
Hakkı Usta Oğulları Makine Genel Müdürü
“Yıllık üretim kapasitemiz 100 tesis”

Yaklaşık 57 yıldır zeytinyağı üretimine yönelik endüstriyel makinelerin imalatını ve tesis kurulumlarını gerçekleştiren Hakkı Usta Oğulları; 1989 yılından günümüze yurt içinde ve yurt dışında toplam 800’ün üzerinde kontinü sistem zeytin sıkma tesisi kurmanın gururunu yaşıyor. Firma üretimini Aydın Astim Organize Sanayi Bölgesi’nde yaklaşık 200 çalışanıyla gerçekleştiriyor.
Yıllık üretim kapasitesi 100 tesis olan firmanın Hakkı Usta markalı ürünlerini İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Avustralya, Azerbaycan, Suriye, Ürdün, Tunus, Cezayir, Fas, Mısır, Libya’ya ihraç ediliyor.
Bu yıl üretimimizin yüzde 50’si ihracata gitti. Zeytinyağı sektöründeki sıkıntıyı ihracat ile aşmaya çalışıyoruz. Zeytinyağı sektöründe iki fazla çalışan dekantörlerimiz var artık. Bunlar mevcut makinelere oranla daha randımanlı. Bu ekonomik sistem size hem randıman artışı sağlıyor, hem de enerji tüketimini azaltıyor. Bunun yanında zeytinyağı sektörü için çevre ile ilgili olduğu için iki faz sistemde su kullanmıyoruz. Suyu tamamen minimize etmek istiyoruz. Yine separatörlerde susuz çalışmak istiyoruz. Dekantörden çıkan yağı tamamen susuz bir şekilde temizliğinin yapılmasını istiyoruz. Dışarıya verilen atık suyu tamamıyla azaltmak istiyoruz.
Gıdanın yanı sıra atık su arıtma tesisleri için ürettiğimiz makinemiz var.

Ali Osman Çelik
Çelik Makina Genel Müdürü
“İhracat rakamlarımızı 2 katına çıkarmayı hedefliyoruz”

Çelik Makina, Aydın Küçük Sanayi Sitesi’nde 1990 yılında, 50 metrekarelik bir yerde faaliyete geçti. Firmamız bugün, ASTİM OSB’de 3 bin 200 metrekare kapalı, 800 metrekare açık alan olmak üzere toplam 4 bin metrekare alan üzerinde maden kırma, öğütme, eleme ve yıkama makineleri üretimini sürdürüyor.
Firmamız kırma- eleme tesisleri imalatı yapıyor. (Kırıcılar, besleyiciler, elekler, konveyör bantlar, yıkama tamburları)Libya, Fransa, Tanzanya, Cezayir, Arabistan, Makedonya, Romanya, Tunus Ukrayna Azerbaycan, Gürcistan ve Rusya gibi ülkelere ihracat yapıyoruz.
Yıllık satışlarımızın yüzde 50’sini ihraç ederken, yüzde 50’lik kısmını iç piyasaya sunuyoruz.
Geçen yıl 8 milyon dolar değerinde ihracat rakamına ulaştık. Her iki pazardaki payımızı bu yıl iki katına çıkartmayı hedefliyoruz.
Aydın’daki makine üreticilerinin limana yakın olmaları, iklim ve ulaşımın uygun olması, şehrin gelişimine avantaj katan unsurlardır.
2011 yılında piyasaların biraz daha olumlu olmasına paralel olarak iç ve dış pazarda satışlarımızda da büyük artışlar olmasını bekliyoruz. Faaliyete geçirmeyi hedeflediğimiz yeni fabrikanın yatırımlarımıza daha kısa bir sürede ulaşmamızda etken olacağını düşünüyoruz.

Ziya Altınöz
Altınöz Tarım Makineleri Genel Müdürü
“Genel üretimimizin yüzde 30 ‘u ihracata ayrılıyor”

1950 yılında ziraat aletleri imalatına başlayan firmamız, 1970’lerde Türkiye’de ilk defa geliştirdiği Frezeli Ara Çapa Makinesi ile ödül alarak sektörün en önemli firmaları arasında yer aldı ve tarımsal mekanizasyonun gelişmesinde öncü oldu.
7 bin metrekare açık, 3 bin 500 metrekare kapalı alanda profesyonel kadro ile en son teknoloji kullanılarak 75 farklı model ve tipte 35-150 Hp gücündeki traktörler için uygun ekipmanlar üretiyoruz.
Firma olarak Balkan ülkeleri, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine ihracat yapıyoruz. Genel üretimimizin yüzde 30 ‘u ihracata ayrılıyor. 2011 yılında tüm dünya ekonomilerinde yaşanan iyimserliğe paralel olarak artış beklentisi içerisindeyiz.
Fiili kapasite kullanım oranımızda 2011 yılında yüzde 50’lik bir artış bekliyoruz. Ülkenin batısında yer alması nedeniyle lojistik maliyetlerinin yüksekliği ve yetişmiş iş gücü potansiyelinin düşüklüğü, ilin dezavantajları arasında sayılabilir. 2010 yılı ürün rekolteleri ve fiyat dengesinin yarattığı pozitif kazanımların, 2011 yılında tüm ülke ekonomisine olumlu yansımalarla döneceğini umut ediyoruz.