Dünyada 2008 yılında 24,7 milyar dolar olan kesici takımlar ihracatı yüzde 24,3 oranında azalarak 2009 yılında 18,7 milyar dolara gerilerken; Türkiye ihracatı 2009 yılında 32 milyon dolar gerçekleşti. Ülkemizde kesici takımlar sektörü 2010...
Kesici takımlar neleri kapsar?
Matkap uçlarından vida taraklarına, frezelerden testerelere kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsayan kesici takımlar sektörü; metal işleme sanayinde bütün operasyonların kalbi niteliğindedir. Yapılacak operasyona, işlenecek malzemenin cinsine ve istenilen hassasiyete göre metal kesiciler farklıdır. Talaşlı imalattaki gelişmeler, kesme ve ilerleme hızlarını da gün geçtikçe arttırması, üretimde değişik malzemelerin kullanılması, talaşlı üretim tezgâhlarının gelişimi, kesici takımların gelişimini de zorunlu kılmaktadır. Kesici takımlar iş parçalarının şekillendirilmesinde kullanılan yüksek kaliteli, yüksek boyut hassasiyetli ve çoğu ileri teknoloji ürünü olan malzemelerden üretilirler. İşlenecek parçanın özellikleri, kullanılabilecek kesici takım malzemelerine sınırlandırmalar getirdiği gibi takımın kullanım şartları da takım malzemesi seçimini büyük çapta etkiler. Kesici takım malzemelerinden istenen ortak özellikler ise sertlik, aşınma direnci, tokluk ve ekonomikliktir. Uygun takım malzemesinin seçimi ile kesici takım-iş parçası malzemeleri arasında sürtünme sonucu oluşan yüksek sıcaklık aşınma mekanizmalarının (difüzyon, oksidasyon gibi) bertaraf edilmesi ile yüksek kesme hızlarına ulaşılır. Böylece takım ömrü ve üretim hızı arttırılarak ekonomiklik sağlanır.
Malzemelerin gruplandırılması
Takım malzemeleri üç ana grupta toplanabilir: Metal esaslı, karbür esaslı ve seramik esaslı takım malzemeleri. Günümüzde yaygın olarak kullanılan takım malzemeleri yüksek hız çelikleri ve semente karbürlerdir. Yüzey kalitesinin iyileştirilmesi ve takım ömrünün arttırılmasına yönelik çalışmalar sonucunda, kübik bor nitrür (CBN) ve elmas kaplanmış takımlar da kullanılmaya başlandı.
Kesici takımlarım üretimi
Metalik malzemelerin önemli bir kısmı ergitme ve döküm işlemleri ile üretilirler. Ancak, metallerin nihai şekillendirilmesi başlıca döküm, plastik şekillendirme, kaynak, talaşlı imalat ve toz metalürjisi teknikleri ile yapılır. Talaşlı imalat, özellikle çeşitli makine elemanlarının üretiminde yaygın kullanılan bir tekniktir. İş parçaları, çeşitli takımlarla işlendikten sonra, çoğunlukla bir gerilme giderme ısıl işlemi görmüş halde kullanıma arz edilirler.
Kesici takımların özellikleri
Talaşlı imalat, genelde iş parçası ile takım malzemesi arasındaki bir rekabet olarak görülebilir. Bu bakımdan takım malzemesi ile iş parçasının özelliklerinin birbirinin tersi olması beklenir. Bir takım malzemesinde aranan özellikler şunlardır:
• Takım sadece oda sıcaklığında değil, çalışma sıcaklıklarında da iş parçasının en sert bileşeninden daha sert olmalıdır. Takım geometrisinin bozulmasını önleyen yüksek kızıl sertlik, talaş oluşum prosesi sırasındaki ağır şartlar altında muhafaza edilmeli ve hatta aşınma direncine yardımcı olmalıdır. Yüksek hızlarda takım sertliğindeki değişme görülmektedir.
• Aralı kesmede mekanik şoklara (darbeli yükleme) dayanmak için tokluk,
• Aralı kesme işlemlerinde hızlı ısınma ve soğumalar meydana geldiği için yüksek termal şok direnci,
• Lokalize kaynak teşekkülünü önlemek için iş parçasına karşı düşük yapışkanlık (iş parçası ile reaksiyona girmemelidir),
• Takım bileşenlerinin iş parçasına difüzyonu, hızlı aşınmaya yol açar. Bu bakımdan takımın iş parçasındaki çözünürlüğü düşük olmalıdır. Düşük sertlik ve adezyon arzu edilmez. Zira bunlar takım profilinin bozulmasına yol açar, takım burnu yuvarlaklaşır. Uygun olmayan tokluk ve termal şok direnci takım ağzının talaşlanması ve hatta tamamen hasarına sebep olur. Ne var ki, malzemenin sertlik ve ısıl direnci ancak tokluğun azalması ile sağlanabilir.
Metal esaslı takımlar
Karbon çelikleri, kesici takım malzemesi olarak kullanılan en eski tip çeliklerdir. Karbon içerikleri yüzde 0.6-1.4 arasında değişmektedir. Düşük alaşımlı çeliklerde, kesme özelliklerini iyileştirmek amacıyla az miktarda krom (Cr), vanadyum (V), tungsten (W), molibden (Mo), mangan (Mn) gibi alaşım elementleri bulunmaktadır. Çelikler, tavlama şartlarında kolayca şekillendirilebilir ve takiben su verme ve temperleme ile yüzeyi sertleştirilir. Takım kesitinin tamamı martenzite dönüşmez, iç kısım tok ve yüksek şok direncine sahip olur. Karbon çeliklerinin sertliği martenzitik yapısından ileri gelir (58-64Rc). 250ºC üzerindeki sıcaklıklarda temperleme sonucu martenzit yumuşar; bu nedenle karbon çelikleri sadece ahşap gibi yumuşak malzemelerin işlenmesi için uygundur ve sadece düşük üretim hızlarında (²10m/dk) kullanılırlar. Karbon çeliklerinin en önemli avantajı, kolay işlenmesi ve ucuz olmasıdır. Ayrıca çalışma sıcaklıklarında (max. 200- 250ºC) sertliklerini ve keskinliklerini korurlar; bu bakımdan, yüksek karbonlu çelik el delik açıcıları (reamer) bazı hallerde metal işleme için kullanılırlar. Düşük alaşımlı çeliklerin sertliği, su verme ve temperlemeden sonra yaklaşık 700 HV’dir. Temperlenmiş çeliğin mukavemeti, ince demir karbür partiküllerinden ileri gelmektedir. 350ºC’nin üzerinde demir karbür partikülleri hızla kabalaşarak çelik yumuşar ve aşınma direnci giderek azalır. Bu nedenle düşük üretim hızlarında kullanılmaktadır. Düşük alaşımlı çelikler hızlı aşınır; çünkü sert partiküllerin hacmi sadece yüzde 5 civarındadır. Genellikle bu sert partiküller en yumuşak karbürlerden biri olan Fe3C esaslıdır. Bütün bu dezavantajlarından dolayı metallerin işlenmesinde sınırlı kullanım alanına sahiptir. Bununla birlikte ucuz olmalarından dolayı,karbon çeliklerinde olduğu gibi ağaç işleme takımlarında kullanılırlar.
Dünyada kesici takımlar sektörü
Kesici takımlar sektörü, dünyada ithalatın ve ihracatın yoğun bir şekilde gerçekleştiği kalemlerin başında geliyor. Birleşmiş Milletler (BM) İstatistik Bölümü verilerine göre 2008 yılında 24,7 milyar dolar olan kesici takımlar ihracatı yüzde 24,3 oranında azalarak 2009 yılında 18,7 milyar dolara geriledi. Almanya, kesici takımlar ihracatında ilk sırada yer alıyor. Almanya’nın kesici takımlar ihracatı 2009 yılında yüzde 26,6 azalarak 3,7 milyar dolar gerçekleşti. Almanya’yı ABD (2 milyar dolar), Japonya (1,8 milyar dolar) ve Çin (1,6 milyar dolar) takip etti. Dünya kesici takımlar ihracatının yüzde 49’unu Almanya, ABD, Japonya ve Çin gerçekleştiriyor. İlk on ülke arasında en büyük azalma 36 ile İtalya’da yaşandı. Türkiye ise 2009 yılında gerçekleştirdiği 32 milyon dolar ihracat ile dünya ihracatından yüzde 0,17 pay alarak 39’uncu sırada yer aldı.
Dünya ithalatında lider ABD
2009 yılında sektör ithalatı yüzde 26,9 oranında azalarak 25,2 milyar dolar seviyelerinden 18,7 milyar dolar seviyelerine geriledi. ABD 2 milyar dolar ithalat ile dünya sıralamasında birinci konumundadır. ABD’nin ardından kesici takımlar ithalatı gerçekleştiren Çin ise 2009 yılında 1,7 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. Sektör ithalatında önde gelen diğer ülkeler sırasıyla Almanya, Kanada ve Fransa’dır. Kesici takımlar sektörü ithalatında ilk on sırada yer alan ülkelerin genelinin ithalatında azalış görüldü. Azalış yüzdeleri İtalya yüzde 38,9, Kanada yüzde 36,2, İngiltere yüzde 33,7 ve Hollanda’da yüzde 33,3 olarak gerçekleşti. Türkiye ise 2009 yılında gerçekleştirdiği 166 milyon dolar ithalat ile dünya ithalatından yüzde 0,88 pay alarak 27’nci sırada yer aldı.
Türkiye ihracatta dikkat çekiyor
Türkiye’nin kesici takımlar sektörü ihracatı 2009 yılında 32 milyon dolar gerçekleşti. 2010 yılında sektör ihracatı yüzde 63 oranında artarak 52 milyon dolar seviyesine yükseldi. 2009 yılında Türkiye’nin kesici takımlar ihracatı yaptığı ülkeler arasında Almanya 12,2 milyon dolar ile birinci sırada yer aldı. Almanya’yı 5,7 milyon dolar ile Fransa ve 3,6 milyon dolar ile İran takip etti. Birleşik Arap Emirlikleri ve Fransa, en fazla ihracat gerçekleştirilen ilk on ülke arasında en çok ihracat artışı kaydedilen ülkelerdir. Türkiye’nin kesici takımlar sektörü ihracatı gerçekleştirdiği ilk on ülke arasında ihracatımızda düşüş sadece Libya’da (yüzde 19,8) yaşandı.
İthalatta artış yaşandı
Türkiye’nin 2009 yılında 166 milyon dolar seviyelerinde olan kesici takım sektörü ithalatı, 2010 yılında yüzde 50 artarak 250 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2010 yılında kesici takım sektörü ithalatımızda önemli yer tutan ülkeler arasında ilk üç sırayı Almanya (63 milyon dolar), Çin (41 milyon dolar) ve İtalya (32 milyon dolar) yer aldı. Türkiye’nin 2010 yılı sektör ithalatında ilk on ülkenin bir önceki seneye göre değişim oranlarına bakıldığında Kanada (yüzde 145) ve Çin (yüzde 103)’de görülen artış miktarları dikkat çekici düzeydedir. Kaynaklar -Türkiye İstatistik Kurumu -Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü (www. comtrade.un.org)
Haluk Ertuğrul /Oralsan Makine/Genel Müdür
“En büyük sorun ham maddede dışa bağımlılık”
“Matkap uçları, klavuzlar, freze bıçakları, raybalar, torna ve kesme kalemleri gibi standart kesici takımların yanında, kullanıcıların istediği ölçü ve tiplere göre özel amaçlı kesici takımları da üreten firmamız Oralsan Makine ismiyle kesici takım fabrikasının üretime geçmesinden bu yana 36 yıldır sürekli gelişip büyüyerek faaliyetlerini sürdürüyor. En büyük sıkıntımız ham maddede dışa bağımlılık. Bunun yanı sıra Uzak Doğu menşeli kalitesiz takımların yarattığı haksız rekabeti de sorunlar bazında değerlendirebiliriz. Kullanıcıların teknik bilgi yetersizliklerinin bilinçsiz takım kullanımına yol açması ile verim kayıplarına nedene olması ve ülke kaynaklarının israf edilmesi önemli sorunlara neden oluyor. Sektörün gelişimi için firmaların Ar-Ge projelerine ağırlık vermeleri, personel temini ile takım kullanma bilincinin gelişimi için meslek liselerinden başlayarak kesici takım eğitim düzeyinin arttırılması gerektiğini düşünüyorum. Ar-Ge projeleri ile makine üreticileri ve kesici takım üreticilerinin iş birlikteliklerinin arttırılması sonucunda yüksek katma değerli ürünlerin geliştirilmelerinin her iki sektöre de önemli katkı sağlayacaktır. Bizim ciromuzun yüzde 30’nu ihracat oluşturuyor. Hali hazırda başta İran olmak üzere Orta Doğu ülkeleri ile Almanya başlıca ihracat pazarlarımız arasındadır. 2010 yılında iç piyasada büyümeyi ciddi olarak hissettik; ancak ihracatımız aynı seviyelerde kaldı. 2011’de ise dış ticarete dönük yapılan çalışmaların sonuçlarını görmeye başlamamızla birlikte bunu değiştirebileceğimizi düşünüyoruz.”
Pınar Ay/MDH Metal/Muhasebe Departmanı
“Destek ve teşviklere ihtiyaç var”
“Mehmet Şengül önderliğinde İstanbul’da kurulan MDH Metal ihracata yönelik çalışmalardaki azim ve kararlılıkla kısa sürede yurt dışındaki firmaların aranan imalatçısı haline geldi. Almanya’ya ihracat yapan firmamız MDH Metal olarak Braun Procter&Gamble firmasıyla çalışıyoruz. Sektörde hala yaşanan ekonomik krizin etkileri görülüyor. Özellikle alımları etkileyen bu kriz ertesinde kesici uç alımlarında azalma görülüyor. Bu durum aslında sektörün genel durumudur. Bununla ilgili olarak öncelikle yerli firmalarımızın daha iyi tanıtılması düşüncesindeyim. Gerek devlet, gerekse birlik ve derneklerin desteğiyle yapılacak tanıtım çalışmaları sektöre olumlu yansıyacaktır. Bunun yanı sıra sektörde halen süregelen iş imkânlarının yetersizliği de söz konusudur. Bunun içinse sektörün bir takım teşviğe ihtiyacı vardır. Artan taleplere daha iyi cevap verebilmek için MDH Metal 2002 yılı ortalarında fabrikamız yine aynı bölgede bulunan daha geniş bir bina ya taşınarak makine parkurunu genişletmiş ve ihracat rakamlarını doğru stratejilerle yükseltmiştir. Önümüzdeki yıllarda doğru stratejilerin uygulanması ve gerekli desteğin sağlanmasıyla sektörümüzün yükseliş göstereceği kanaatindeyim.”
